L'alfabetu coreanu o hangul (Romanización revisada: hangeul, McCune-Reischauer: han'gŭl, romanización Yale: han-kul) ye l'alfabetu nativu coreanu (en contraste colos hanja, o carauteres chinos).[1] Cada bloque silábicu hangul consiste en delles de les 24 lletres (jamo): 14 consonantes y 10 vocales. Históricamente, tenía 3 consonantes y una vocal más. Estos bloques silábicos puen escribise tanto horizontalmente d'esquierda a derecha como verticalmente de riba escontra baxo, les columnes de derecha a esquierda. Magar que la escritura pueda paecer ideográfica a dalgunos occidentales, realmente ye fonética.
El nome modernu Hangeul ye un términu acuñáu por Ju Sigyeong en 1912, que significa “gran escritura” en coreanu arcaicu y “escritura coreano” nel modernu. Nun puede ser escritu en hanja, anque la sílaba Han puede escribise 韓 col significáu de “coreanu”. Pronúnciase /hanɡɯl/ (AFI) y puede ser romanizáu de les siguientes maneres:
El so nome orixinal foi Hunmin Jeong-um (훈민정음.)
En Corea del Sur, acéutense tamién ciertes pallabres d'otros idiomes, solo que s'afaen al idioma Hangul.
Corea del Sur sigue llamando al alfabetu coreanu como Hangeul (한글), como foi nomáu por Ju Sigyeong.
Los norcoreanos prefieren denomalu Chosŏn'gŭl o Chosongul (조선글, [tɕvosʌnɡɯl]) por cuenta de los distintos nomes de Corea.
L'Han-geul foi dacuando suburdiáu por aquellos que prefirieron el tradicional Hanja (漢字) hasta principios del sieglu XX d.C.:
Al reparar la frustración que sentíen los sos siervos por non poder espresar los sos sentimientos por aciu los caráuteres chinos utilizaos hasta la dómina, el Rei Sejong sintióse empuxáu a crear un nuevu alfabetu, al qu'anguaño denominamos Hankul o Hangul. Hai delles teoríes qu'espliquen l'orixe de los caráuteres coreanos. Sicasí, la más contundente ye la qu'esplica que l'orixe de les lletres vocales tán basaes nos elementos que representen al sol (.), la tierra (ㅡ) y al home (ㅣ); les consonantes tienen el so orixe na representación gráfica de los órganos emplegaos al emitir el soníu.
Por cuenta de la facilidá cola que se deprende l'alfabetu, dellos lletraos contemporáneos a Sejong denomáronla amkul, que significa "lletra de muyeres". Precisamente gracies a esa facilidá, l'analfabetismu práuticamente sumió de Corea.
En 1910 foi nomáu Hangul, que'l so significáu ye: 한글 (llit. "Gran escritura".)
Por tolos esfuercios que fixo'l Rei Sejong por que'l so pueblu pueda escribir y espresase, foi creada la escritura Hangul y la UNESCO incluyóla nel so rexistru "Memoria del mundu" en 1977.[2]
Les pallabres escrites en Hangul tán compuestes por sílabes, y éstes consten de la mesma de trés partes: un soníu inicial, un soníu mediu y polo xeneral un soníu final.
Tenemos de dibuxar un cuadru imaxinariu onde vamos formar la sílaba y allugar la primera vocal o consonante na parte cimera izquierda d'ésti. Si la vocal que sigue a la primer lletra ye horizontal, asítiase debaxo d'ésta; si ye vertical, a la derecha. El soníu final (o última lletra de la sílaba) tien de dir debaxo, siempres y cuando seya consonante.
Por exemplu: amor en coreanu dizse: Sa-rang = 사랑
Lo primero que tenemos de facer ye identificar les sílabes. Dempués, allugamos la primer lletra de la primer sílaba (ㅅ) na parte superior ezquierda. Llueu allugamos la vocal (ㅏ). Como ésta ye vertical, ponémosla a la derecha de la primer consonante; la nuesa sílaba va quedar d'esta miente:
사(sa).
El pasu a siguir ye construyir la segunda sílaba. Allugamos la primer lletra (ㄹ) na parte cimera izquierda del cuadru imaxinariu. Entós damos en asitiar la vocal (ㅏ) a la derecha de la primer lletra. Y ponemos la postrera consonante (ㅇ) debaxo (recordemos que nuna sílaba la última lletra, si ye consonante, allúgase debaxo). La nuesa sílaba quedaría asina:
랑.
Xunimos les sílabes, y la nuesa pallabra ta llista: 사(sa)+랑(rang) = 사랑(sa-rang).
Otru exemplu:
En Corea, al osu asignáron-y el siguiente carauter: 곰 (Gom)
Pa formar esta sílaba, allúgase la consonante ㄱ (G) na parte cimera esquierda, dempués asítiase la vocal ㅗ (o) debaxo de la consonante, una y bones ésta última ye una vocal horizontal. Y d'últimes asítiase la consonante ㅁ (m) na parte inferior.
ㄱ(G)+ㅗ(o)+ㅁ(m)= 곰(gom).
D'esti mou pueden escribise toles pallabres coreanes y non coreanes.
Jamo (자모; 字母) son les lletres que conformen l'alfabetu han-geul. El nome “jamo” remanez de mo-eum (“vocal”; 모음; 母音; lliteralmente, soníu madre) y ja-eum (“consonante”; 자음; 子音 o soníu fíu, lliteralmente). Son 51 y compónse de:
consonantes simples | ㄱ | ㄴ | ㄷ | ㄹ | ㅁ | ㅂ | ㅅ | ㅇ | ㅈ | ㅊ | ㅋ | ㅌ | ㅍ | ㅎ |
g/k* | n | d/t* | l/r | m | b/p* | s/t* | (-ng)* | j/t* | ch'/t* | k' | t' | p' | h/t* | |
consonantes dobles | ㄲ | ㄸ | ㅃ | ㅆ | ㅉ | |||||||||
kk | tt | pp | ss | jj | ||||||||||
grupos consonánticos | ㄵ | ㄶ | ㄺ | ㄻ | ㄼ | ㄽ | ㄾ | ㄿ | ㅀ | ㅄ | ㄳ | |||
nj | nh | lg | lm | lb | ls | lt | lp | lh | bs | gs | ||||
vocales simples | ㅏ | ㅓ | ㅗ | ㅜ | ㅡ | ㅣ | ㅐ | ㅔ | ㅚ | ㅟ | ㅢ | |||
a | eo | o (oo)* | u (uu)* | eu (u)* | i | ae | e | oe | wi | ui | ||||
vocales iotizaes y diptongos | ㅑ | ㅕ | ㅛ | ㅠ | ㅒ | ㅖ | ||||||||
ya | yeo (yoo) | yo | yu (yuu) | yae | ye | |||||||||
ㅘ | ㅝ | ㅙ | ㅞ | |||||||||||
wa | weo | wae | we | |||||||||||
Lletres simples | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Consonantes | Vocales compuestes | ||||||||
Jamo | Nome | Romanización | Pron. | API | Jamo | Nom | Rom. | Pron. | API |
ㄱ | 기역 / 기윽 (giyeok / kiŭk) | g / k | gu / k | [k-]/[-k̚] | ㅏ | 아 (a) | a | a | [-a-] |
ㄴ | 니은 (nieun) | n | n | [n-]/[-n] | ㅑ | 야 (ya) | ya | ya | [-ja-] |
ㄷ | 디귿 / 디읏 (digeut / tiŭt) | d / t | d / t | [d-]/[-t̚] | ㅓ | 어 (eo) | eo / ŏ | o (o abierta, non arrondada) | [-ʌ-] |
ㄹ | 리을 (rieul) | r delantre de vocal, l delantre de consonante o final de pallabra. | r/l | [ɾ-]/[-ʎ] | ㅕ | 여 (yeo) | yeo / yŏ | yo (o abierta, non arrondada) | [-jʌ-] |
ㅁ | 미음 (mieum) | m | m | [m-]/[-m] | ㅗ | 오 (o) | o | ô | [-o-] |
ㅂ | 비읍 (bieup) | b / p | b/p | [b-]/[-p̚] | ㅛ | 요 (yo) | yo | yô | [-jo-] |
ㅅ | 시옷 / 시읏 (siot (Sur) / siŭt (Norte)) | s / t | s/t | [s-]/[-t̚] | ㅜ | 우 (u) | u | u | [-u-] |
ㅇ | 이응 (ieung) | ng | ng | [-ŋ] | ㅠ | 유 (yu) | yu | yu | [-ju-] |
ㅈ | 지읒 (jieut) | j / t /z | y/t | [tɕ-]/[-t̚] | ㅡ | 으 (eu) | eu / ŭ | eu non redondiada | [-ɯ-] |
ㅊ | 치읓 (chieut) | ch / t | ch/t | [tɕʰ-]/[-t̚] | ㅣ | 이 (i) | i | i | [-i-] |
ㅋ | 키읔 (kieuk) | k | kh | [kʰ-]/[-k̚] | |||||
ㅌ | 티읕 (tieut) | t | th | [tʰ-]/[-t̚] | |||||
ㅍ | 피읖 (pieup) | p | ph | [pʰ-]/[-p̚] | |||||
ㅎ | 히읗 (hieut) | h / t | h / t | [h-]/[-t̚] | |||||
Lletres compuestes | |||||||||
Consonantes dobles | Vocales compuestes | ||||||||
Jamo | Nome | Romanización | Pron. | API | Jamo | Nom | Rom. | Pron. | API |
ㄲ | 쌍기역 (ssanggiyeok) | kk | k tensa | [kʼ-]/[-k̚] | ㅐ | 애 (ae) | ae | è | [-ɛ-] |
ㄸ | 쌍디귿 (ssangdigeut) | tt | t tensa | [tʼ-]/[-t̚] | ㅒ | 얘 (yae) | yae | ye (e abierta) | [-jɛ-] |
ㅃ | 쌍비읍 (ssangbieup) | pp | p tensa | [pʼ-]/[-p̚] | ㅔ | 에 (e) | e | e | [-e-] |
ㅆ | 쌍시옷 (ssangsiot) | ss | s tensa | [sʼ-]/[-t̚] | ㅖ | 예 (ye) | ye | ye | [-je-] |
ㅉ | 쌍지읒 (ssangjieut) | jj | tch tensa | [tɕʼ-]/[-t̚] | ㅘ | 와 (wa) | wa | wa | [-wa-] |
Grupos consonánticos | ㅙ | 왜 (wae) | wae | we (e abierta) | [-wɛ-] | ||||
Jamo | Nom | Romanización | Pron. | API | ㅚ | 외 (oe) | oe | wi | [-wi-] |
ㄳ | 기역 시옷 (giyeok siot) | ks | x | [-k̚]/[-ks-] | ㅝ | 워 (weo) | weo / wŏ / wo | wo (o abierta) | [-wʌ-] |
ㄵ | 니은 지읒 (nieun jieut) | nj | ny | [-n]/[-ntɕ-] | ㅞ | 웨 (we) | we | we | [-we-] |
ㄶ | 니은 히읗 (nieun hieut) | nh | nh | [-n]/[-nh-] | ㅟ | 위 (wi) | wi | wi | [-wi-] |
ㄺ | 리을 기억 (rieul giyeok) | lg | lg | [-ʎ]/[-ʎg-] | ㅢ | 의 (ui) | eui / ŭi | eui | [-ɰi-] |
ㄻ | 리을 미음 (rieul mieum) | lm | lm | [-ʎ]/[-ʎm-] | |||||
ㄼ | 리을 비읍 (rieul bieup) | lb | lb | [-ʎ]/[-ʎb-] | |||||
ㄽ | 리을 시옷 (rieul siot) | ls | ls | [-ʎ]/[-ʎs-] | |||||
ㄾ | 리을 티읕 (rieul tieut) | lt | lt | [-ʎ]/[-ʎtʰ-] | |||||
ㄿ | 리을 피읖 (rieul pieup) | lp | lph | [-ʎ]/[-ʎpʰ-] | |||||
ㅀ | 리을 히읗 (rieul hieut) | lh | lh | [-ʎ]/[-ʎx-] | |||||
ㅄ | 비읍 시옷 (bieup siot) | bs | ps | [-p̚]/[-ps-] |
Cada consonante n'han-geul correspuende a un solu fonema nel idioma coreanu. Sicasí, éstes pueden variar de pronunciación pa oyíos estranxeros. La primer consonante indica la pronunciación que s'escucha al empiezu de la pallabra, y la segunda, cuando nun seya asina.
Por exemplu, nel casu de la pallabra 비비다, que significa estregar, escúchase como pibida. Recuerde que los coreanos reconocen namái un fonema ㅂ(bieup) nes dos sílabes, y nun-yos son distintes, como solemos pensar. De forma análoga, n'asturianu puede ponese un exemplu con pallabres como "dulda". La primera D correspuende a una consonante dental oclusiva sonora, y la segunda D a una dental fricativa sonora. Pa un asturfalante, la lletra D tien siempres la mesma pronunciación anque la faigamos de distinta forma ensin siquier danos cuenta d'ello.
La lletra ㅇ (ieung) ye un casu particular. Úsase como consonante muda de primeres de sílaba pa poder cumplir la primer regla. Sicasí, a la fin de sílaba, pronúnciase como ng, llamáu yet-ieung, que llegó a fundise n'unu solu col ieung col pasu del tiempu.