Ópata,
Tegüima | |
---|---|
Faláu en | Méxicu |
Rexón | Sonora |
Falantes | llingua muerta (†, c. 1930) |
Familia | Llingües uto-azteques Uto-azteques meridionales |
Estatus oficial | |
Oficial en | Nengún país |
Reguláu por | Nun ta reguláu |
Códigos | |
ISO 639-1 | nengún |
ISO 639-2 |
|
ISO 639-3 | opt
|
La llingua ópata ye una llingua uto-azteca casi estinguida o llingua muerta falada en Méxicu, hasta 1993 consideróse que dexara de ser una llingua vehicular escontra 1930. Carl Lumholtz documentó en 1890 nun viaxe por Sonora que los ópatas habíense «mexicanizado» y taben perdiendo la so llingua y les sos costumes. De 1950 d'equí p'arriba nun se rexistraren falantes con bona fluidez y namái caltiénense frases y pallabres aisllaes ente los que sí falen la llingua. Sicasí, en 1993 investigadores del Institutu Nacional Indixenista (INI) atoparon quince falantes de la llingua que vivíen en Ciudá de Méxicu.[1] Nun s'hai documentáu con precisión el grau de conocencia d'estos falantes.
Dientro de les llingües uto-azteques forma parte del grupu taracahita de la división sonorense-mexicana. El ópata ta estrechamente emparentáu col eudeve a tal puntu que dacuando se considera que son variantes de la mesma llingua. De fechu anguaño los ópatas, al igual que los sos vecinos, los joves y los eudeves, yá casi sumieron como unidá étnica estremada.
La pallabra ópata significa "xente contrario" en llingua pima y yera el términu usáu por éstos cuando se referíen a los ópatas, el autónimo usáu polos mesmos ópatas podría tar rellacionáu col términu tegüima (< *tehui-ma 'homes'?) posiblemente emparentáu col autónimo dohe-ma, 'homes', de los eudeves.
L'hábitat tradicional de los ópatas alcontrar nel centru y noroeste de Sonora, sobre les cuenques altes de los ríos y Sonora. Tocantes a los sos productos manufacturados destacaren la cestería. Tamién fabricaben cerámica principalmente pa usu propiu. Amás fabricaben batees y cuyares de madera.
Tres la cristianización de los ópatas, el santu más común ente ellos ye San Isidro Llabrador, bien veneráu en tola área y patrón de delles aldegues.
El ópata ye una llingua taracahita qu'amuesa un parentescu más cercanu col jova (jobal o ova) y l'eudeve (heve o egue, dohema) y daqué más distante col tarahumara. Conócense dellos dialeutos del ópata (Batuc, Nacosura, Tegüima).