Kumba Ialá

Kumba Ialá
Presidente de Guinea-Bisáu 17 febreru 2000 - 14 setiembre 2003 ← Malam Bacai Sanhá - Veríssimo Correia Seabra →
Vida
Nacimientu	Bula ^(en) , 15 de marzu de 1953
Nacionalidá	Guinea-Bisáu
Muerte	Bisáu, 4 d'abril de 2014 (61 años)
Sepultura	Fortaleza São José de Amura ^(es)
Causa de la muerte	paru cardiorrespiratoriu infartu de miocardiu
Estudios
Estudios	Universidad Católica Portuguesa ^(es)
Llingües falaes	portugués
Oficiu	políticu
Creencies
Relixón	islam
Partíu políticu	Partido de la Renovación Social ^(es) (dende 1992) Partido Africano para la Independencia de Guinea y Cabo Verde ^(es) (hasta 1989)

Kumba Ialá, nome de nacencia: Kumba Yalá (15 de marzu de 1953, Bula ^(en)  – 4 d'abril de 2014, Bisáu)^[1] foi un profesor de filosofía y políticu de Guinea-Bisáu, presidente de la República ente'l 17 de febreru de 2000 y el 14 de setiembre de 2003, cuando foi depuestu por un golpe d'estáu militar. Ialá yera musulmán, anque primeramente fuera católicu,^[2] y d'orixe balanta.

Entamos

Nació nuna familia de llabradores en Bulda, na rexón del Cacheu el 15 de marzu de 1953. Ialá, dende la so adolescencia, militó nel Partíu Africanu pa la Independencia de Guinea y Cabu Verde (PAIGC), partíu que llevó a cabu un llevantamientu armáu contra'l colonialismu portugués.

Estudió Teoloxía na Universidá Católica Portuguesa de Lisboa y más tarde, Filosofía. En Bisáu, Ialá estudió Derechu. Foi falante de portugués, llingües criollas africanes, español, francés ya inglés y podía lleer en llatín, griegu y hebréu. En completando los sos estudios, trabayó como profesor de filosofía.

Carrera política

Ialá comandó una delegación del PAIGC en Moscú n'homenaxe del 70º aniversariu de la Revolución Bolxevique de 1917, sicasí, en 1989 foi espulsáu d'aquel partíu por esixir una gran reforma democrática.

En marzu de 1991, xunto a Rafael Barbosa, Ialá ayudó a fundar el Frente Democrática Social (FDS). El 14 de xineru de 1992, Yalá abandonó'l FDS y fundó'l Partíu pa la Renovación Social (PRS).

Mientres la primer eleición multipartidaria que tuvo llugar el 3 de xunu de 1994, Ialá foi candidatu presidencial. Foi electu'l candidatu del PAIGC João Bernardo "Nino" Vieira que venció col 46,2% de los votos. Ialá quedó de segundes, col 21,88% de los votos. Como nengún de los dos candidatos llogró'l 50% de los votos, realizóse la segunda vuelta el 7 d'agostu del mesmu añu. Vieira ganó a Ialá per un marxe d'apenes cuatro puntos porcentuales (52,02% contra 47,98%). Ialá reconoció los resultaos, pero afirmó qu'hubo hostigamientos escontra los sos eleutores, sicasí, magar la denuncia, la Corte Suprema de Xusticia validó les eleiciones. El 20 d'agostu, aceptó la derrota, pero afirmó que'l so partíu nun collaboraría col gobiernu electu.

El 28 de payares de 1999, dempués d'una guerra civil devastadora y cola deposición de Vieira, realizáronse nueves eleiciones presidenciales. Kumba Ialá terminó col primer llugar col 38,81% de los votos siguíu pol presidente interín y candidatu del PAIGC, Malam Bacai Sanhá, qu'algamó 23.37% de los votos. Realizóse, conforme al sistema eleutoral bisauguineano, el 16 de xineru de 2000 una segunda vuelta na que venció fácilmente Ialá colos 72% de los votos sobre'l so adversariu.

Presidencia

El mandatu de Kumba Ialá como xefe d'estáu de Guinea-Bisáu carauterizar pola destitución constante de ministros y otros altos funcionarios, y por una mala xestión financiera, que llevó al Bancu Mundial y al FMI la suspensión de l'ayuda económica. Les rellaciones de Ialá col xeneral Ansumane Mané, líder de la rebelión militar que depunxo a Vieira na guerra civil de 1998–99, tornáronse difíciles. Ialá promovió a ascensos a un gran númberu d'oficiales militares en payares del 2000, pero Mané afirmó que los ascensor nun yeren los que s'alcordara Ialá primeramente con él. En represalia, Mané anunció qu'aportaría pola fuercia al controlar les fuercies armaes y que promovería los ascensor necesarios y que depondría al xefe d'estáu mayor, el xeneral Veríssimo Correia Seabra. Una selmana dempués, el 30 de payares d'aquel añu, Mané foi asesináu nun tirotéu por tropes lleales al gobiernu.

Ialá nun dio vetu nin promulgó'l proyeutu constitucional aprobáu pola Assemblea Nacional Popular en 2001; en vegada eso, unvió nuevamente'l proyeutu al parllamentu con suxerencies p'aumentar el poder del poder executivu nacional. Ialá alegó que la midida yera arriendes de un presuntu intentu de golpe d'estáu en 2001, sicasí, la oposición amosó rocea. En xunu de 2002, acusó al gobiernu de Gambia de fomentar revueltes en Guinea-Bisáu, acusación que foi negada pol ministru de rellaciones esteriores gambés; Ialá amenació, entós, que declararía la guerra a Gambia. Tamién s'empecipió una persecución a los miembros opistores, escudándose de qu'atentaben contra la institucionalidad gubernamental. Ialá eslleió la Assembleia Nacional Popular en payares de 2002, y nomó a Mário Pires como primer ministru provisional y convocó a eleiciones antemanaes pa febreru de 2003. Eses eleiciones fueron socesivamente pospuestes, de la siguiente forma: primero p'abril, dempués pa xunetu, y finalmente pa ochobre. Dellos sectores opisitores afirmen que Ialá procuró, naquel periodu, manipoliar lleis p'asegurar sua permanencia nel poder.

El golpe militar de 2003

El 12 de setiembre de 2003, la Comisión Eleutoral anunció que nun consiguiría terminar el registo de eleitores en tiempu pa les eleiciones que la Asemblea Nacional Popular afitó pal 12 d'ochobre. Col país con una economía enllancada, inestable políticamente y so un descontentamento militar con al respective de los salariu ensin pagar el 14 de setiembre llevaron a cabu un golpe d'estáu sangrientu nel que llograron deponer a Ialá. Ialá foi deteníu y puestu so prisión domiciliaria. El xeneral Veríssimo Correia Seabra, el líder del golpe, afirmó que foi la "incapacidá" del gobiernu de Ialá el motivu del llevantamientu. Ialá anunció, yá depuestu, públicamente'l so arrenunciu'l 17 de setiembre, más tarde prohibióse-y ocupar cargos públicos por cinco años. Un gobiernu civil provisional comandado pol empresariu Henrique Rosa y pol secretariu xeneral del PRS Artur Sanhá establecer a fines de setiembre.

El 8 de marzu de 2004, antes de la celebración d'eleiciones llexislatives, Ialá foi lliberáu. Ele anunció que podría volver participar en política pol PRS, magar la prohibición d'ocupar cargos públicos. Na eleición, realizada'l 28 de marzu, el PRS ganó 35 de los 100 escaños, y tornóse el segundu mayor partíu dientro de l'Asamblea Nacional Popular, superáu por pocu pol PAIGC.

Eleición presidencial de 2005

En marzu de 2005, foi escoyíu como candidatu del PRS pa les eleiciones presidenciales de 19 de xunu d'aquel añu, a pesar de la prohibición. A Corte Suprema dexó la so permanecia en mayu de 2005, y más tarde, el 15 de myo, Ialá afirmó que retiraría'l so arrenunciu como presidente y que tornaría d'esta forma a la presiencia. A pesar d'aumentar la tensión político del país, les sos declaraciones nun tuvieron consecuencies inmediates; dois díes dempués, foi reprimíu un comiciu promovíu por dellos simpatizantes de Ialá pola policía con gas llacrimóxeno.

En fines de mayu, ocupó'l palaciu presidencial de Bisáu con un grupu d'homes armaos mientres unos cuatro hores antes de salir d'ella, según un anunciu realizáu pol exércitu guineanu. Según los resultaos oficiales, quedó nel tercer llugar nes eleiciones del 19 de xunu col 25% de los votos, por detrás de Malam Bacai Sanha y de João Bernardo Vieira, y polo tanto nun participaría na segunda vuelta de les eleiciones. Ialá afirmó que realmente algamó'l primer llugar con alredor del 38% de los votos y qu'hubo un fraude, sicasí, más tarde aceptó la resultancia oficial en favor de la paz y la democracia, pero que ganara realmente. Siquier cuatro persones fueron topaes muertes dempués de que los partidarios de Ialá enfrentar cola policía dempués del anunciu de los resultaos.

A principios de xunu, Ialá anunció'l so sofitu a la candidatura de Vieira na segunda vuelta, que socedió'l 24 de xunu na que finalmente trunfó Vieira.

Ialá finó'l 4 d'abril de 2014 a los 61 años.^[1]

Referencies

1. Morreu o antigo Presidente da Guiné-Bissau Kumba Ialá (en portugués)
2. «Guiné-Bissau: "Estou a axuntar meios pa arrumar a casa" - Kumba Ialá» (25 de marzu de 2009). Archiváu dende l'orixinal, el 20 de xineru de 2009. Consultáu'l 25 de marzu de 2009.

Enllaces esternos

• Biografía Kumba Ialá por CIDOB (n'español)

Predecesor: Malam Bacai Sanhá

Presidente de Guinea-Bisáu 2000 - 2003

Socesor: Veríssimo Correia Seabra

• Esta obra remanez de la traducción de Kumba Ialá de Wikipedia - portugués, espublizada polos sos editores baxo la Llicencia de documentación llibre de GNU y la Llicencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 3.0 Unported.