Llagu Vostok

Llagu Vostok
Situación
Condominio (es) Traducir Rexón del Tratáu Antárticu
Tipu Lago de la grieta (es) Traducir
Coordenaes 77°30′S 106°00′E / 77.5°S 106°E / -77.5; 106
Datos
Superficie 15 690 km²
Noamáu por Base Vostok
Llonxitú 250 km
Fondura 1000 m
Cambiar los datos en Wikidata

El llagu Vostok (en rusu: Озеро Восток, romanización: Ozero Vostok, lliteralmente: Llagu del Oriente) ye'l más grande de los casi 400 llagos subglaciales conocíos de L'Antártida. El llagu ta asitiáu nel llamáu polu del fríu, allugáu debaxo de la base rusa Vostok, a unos 3748 m de la superficie de la placa de xelu de L'Antártida Oriental, aislláu del esterior y protexíu de l'atmósfera. La superficie d'esti llagu d'agua duce ta aproximao 4000 m so la superficie del xelu, lo que la asitia a unos 500 m sol nivel del mar. Mide 250 km de llongura por 50 km d'anchu na so parte más amplia,[1] y cubre una área de 12 500 km² y una fondura permediu de 432 m. Tien un volume envaloráu de 5400 km³.[2] El llagu estremar en dos cuenques fondes por una cresta. L'agua líquido sobre la cresta tien d'unos 200 m de fondura, en comparanza colos casi 400 m na cuenca septentrional y 800 m de fondura na meridional.

El nome del llagu provién de la base científica Vostok, que de la mesma lleva'l nome d'un barcu sloop-of-war, el Vostok (Восток), que significa «oriente» o «este» en rusu.[3][4] La esistencia d'un llagu subglacial na rexón de Vostok foi suxerida per primer vegada pol xeógrafu rusu Andréi Kapitsa, a partir de sondeos sísmicos realizaos mientres les espediciones antártiques soviétiques ente 1959 y 1964 pa midir la espesura de la capa de xelu.[5][6] Una posterior investigación empobinada en 1993 por científicos rusos y británicos[6][7] llevó a la confirmación definitiva de la esistencia del llagu por J. P. Ridley, utilizando'l altímetru láser ERS-1.[5] El xelu que cubre la superficie apurre un rexistru paleoclimático continuu de 400 000 años, anque la masa d'agua propio del llagu pudo habese aislláu hai unos 15 a 25 millones d'años.[8][9][10] El 5 de febreru de 2012, un equipu de científicos rusos estraxeron la muestra de xelu más llarga hasta güei, de 3768 m, y furaron l'escudu de xelu na superficie del llagu.[11]

La primer muestra d'agua recién conxelao llogróse'l 10 de xineru de 2013, a una fondura de 3406 m.[12][13] Pero, asina foi furada la capa de xelu, l'agua del llagu subxacente brotó del pozu y entemecióse col freón y el querosenu utilizáu pa caltener fríu'l pozu.[14][15][16][17] En xineru de 2015, foi furáu un nuevu pozu «llimpiu» y llogróse una muestra d'agua supuestamente virxe.[15] L'equipu rusu entamó baxar una sonda al interior del llagu pa recoyer muestres d'agua y sedimentos del fondu. La hipótesis del equipu ye que podríen atopase formes inusuales de vida na capa líquida del llagu, una reserva d'agua fósil. El llagu contién un ambiente sellao sol xelu mientres millones d'años, nunes condiciones probablemente paecíes a les del océanu cubiertu de xelu de la lluna Europa de Xúpiter[18][19] o d'Encélado de Saturnu.[20]

Descubrimientu

[editar | editar la fonte]
Andréi Kapitsa afirmó la esistencia del llagu nes conclusiones de les primeres espediciones soviétiques a la zona.

El científicu rusu Piotr Kropotkin foi'l primeru en proponer la esistencia d'agua duce so les capes de xelu de L'Antártida a finales del sieglu XIX.[21][22] Teorizó que la enorme presión exercida pola masa acumulada de miles de metros de xelu podría aumentar la temperatura nes partes inferiores de la capa de xelu hasta'l puntu que se diliría. La teoría de Kropotkin foi desenvuelta pol glaciólogu rusu I. A. Zotikov, quien escribió la so tesis de doctoráu sobre esta tema en 1967.[5]

El xeógrafu rusu Andréi Kapitsa utilizó sondeos sísmicos na zona de la estación Vostok, construyida mientres la Espedición Antártica Soviética ente 1959 y 1964 pa midir la espesura de la capa de xelu.[5] Kapitsa foi'l primeru en suxerir la esistencia d'un llagu subglacial na rexón,[6] y una investigación posterior confirmó la so hipótesis.[23]

A principios de 1970, unos científicos británicos realizaron sondeos aéreos con radar de penetración de xelu y detectaron llectures inusuales nun sitiu que seguería la presencia d'un llagu d'agua duce líquida so la capa de xelu.[24] En 1991, Jeff Ridley, un especialista en teledetección, xunto al Llaboratoriu de Ciencia Espacial Mullard del University College de Londres, dirixió'l satélite ERS-1 pa llograr un rayu d'alta frecuencia escontra'l centru de la capa de xelu antártica. Los datos del ERS-1 confirmaron los afayos de la investigación británica de 1973,[25] pero estos nuevos datos nun se publicar nel Journal of Glaciology hasta 1993.[26] El radar espacial reveló qu'esti cuerpu subglacial de l'agua duce ye unu de los llagos más grandes del mundu, y unu d'unos 140 llagos subglaciales de L'Antártida. En 1996, un grupu de científicos rusos y británicos delinearon el llagu al integrar una variedá de datos, como observaciones d'un radar de penetración de xelu aerotresportáu y altimetría de radar espacial. Confirmóse que'l llagu contién grandes cantidaes d'agua líquido so una capa de xelu de más 3 km d'espesura. El llagu tien siquier ventidós cavidad d'agua líquido, caúna de 10 km en permediu.[27]

El nome del llagu provién de la base Vostok, que de la mesma lleva'l nome d'un barcu sloop-of-war de 900 tonelaes, el Vostok (Восток), comandado por unu de los descubridores de L'Antártida, l'almirante y esplorador rusu Fabian Gottlieb von Bellingshausen.[3] La pallabra Bосток significa «oriente» o «este» en rusu,[4] y el nome de la estación y el llagu faen referencia al fechu de que s'atopen na parte oriental del continente. En 2005, atopóse una islla nel centru del llagu.[28] Dempués, en xineru de 2006, publicóse'l descubrimientu de dos llagos cercanos y más pequeños so la capa de xelu; nómense 90°Y (90 Graos Esti) y Sovétskaya. Abarrúntase qu'estos llagos pueden tar coneutaos por una rede de ríos subglaciales.[29] Unos glaciólogos del Centru pa la Observación y Modeláu Polar propunxeron que munchos de los llagos subglaciales de L'Antártida tán, siquier, temporalmente interconectaos.[30] Por cuenta de la variación de la presión d'agua ente los llagos individuales, pueden formase de secute grandes ríos soterraños y depués forzar amplios volumes d'agua al traviés del xelu sólido.[30]

L'agua que contién ye bien antigua, con un tiempu de residencia mediu d'un millón d'años,[31][32] qu'oldea colos seis años del llagu Ontario.[33] Esto implica qu'una mesma molécula d'agua tardiento n'anovase y abandonar la redolada una media d'un millón d'años,[32] una tasa de renovación bien inferior a la de los llagos comunes (50 a 100 años) ya inclusive a la de les mases oceániques (unos 3200 años), en comparanza l'agua del sosuelu anueva cien vegaes más rápidu (10 000 años).[34]

Historia xeolóxica

[editar | editar la fonte]

África dixebrar de L'Antártida hai unos 160 millones d'años, siguida pol subcontinente indiu, nel Cretácicu Inferior (unos 125 millones d'años tras). Hai unos 66 millones d'años, L'Antártida (entós coneutada con Australia) tenía un clima tropical o subtropical, una fauna marsupial y un estensu monte templáu húmedu.[35][36]

La cuenca del llagu ye pequeña (50 km d'anchu) y con carauterístiques tectóniques dientro una zona de 100 km de delles choques continentales ente la cordal Gamburtsev, una cordal subglacial y la rexón del Domo C.[37] L'agua del llagu agospiar nun llechu de sedimentos de 70 m d'espesura, qu'ufierta la posibilidá de contener un rexistru climáticu únicu y la vida en L'Antártida primero que la capa de xelu formada.[25][38]

Ver tamién: Gondwana

Carauterístiques

[editar | editar la fonte]
Base Vostok.

Envalórase que l'agua del llagu foi selláu so una gruesa capa de xelu hai unos 15 millones d'años.[8] Primeramente, pensóse que dichu cuerpu d'agua esistía sol llagu dende'l momentu de la so formación, lo que da un tiempu de residencia d'alredor d'un millón d'años.[30] Sicasí, la investigación posterior de Robin Bell y Michael Studinger (del Observatoriu Terrestre Lamont-Doherty de la Universidá de Columbia) concluyó que l'agua del llagu ye de conxelación continua y que se dexa llevar pol movimientu de la capa de xelu de L'Antártida, anque ye reemplazada per agua fundida d'otres partes de la capa de xelu en condiciones d'alta presión. Acordies con esto, envalórase que tol volume del llagu sustitúi cada 13 300 años —un tiempu de residencia promedio—.[39]

La temperatura más frío rexistrada na Tierra, -89 °C, rexistrar na base Vostok el 21 de xunetu de 1983.[8] En cuanto les razones poles que permanez líquida nel llugar más fríu del planeta, suxiriéronse diverses hipótesis. La primera asegura que la temperatura permediu de l'agua sería de -3 °C; sigue tao líquida per debaxo del puntu de conxelación normal por cuenta de la alta presión (360 atm) provocada pol pesu del xelu enriba d'ella. La so solidificación nun ye posible (a esa temperatura), pos el xelu fundir cola presión.[40] En segunda teoría, el calor xeotérmico del interior de la Tierra calez les roques sol llagu,[41][42] o que la cubierta de xelu, que ye un mal conductor de calor, pudiera tar actuando como un cobertor aislante, protexéndolo de les fríes temperatures de la superficie.[43][44] Otra posibilidá ye que'l llagu nun tuviera tiempu de conxelase dempués un periodu templáu que remató hai alredor de 5000 años.[44]

El llagu ye una redolada oligotrófico estremu, y espérase tea sobresaturado con nitróxenu y osíxenu,[45][46] con unos 2.5 L de nitróxenu y osíxenu por cada 1 kg d'agua,[47] ye dicir que tien unes concentraciones cincuenta veces más altes que les que de normal s'atopen en llagos d'agua duce ordinarios na superficie terrestre. Calcúlase que'l pesu y la presión absoluta lleguen a los 345 bares na capa de xelu continental sobre'l llagu, esto contribúi a l'alta concentración de gas.[32] Amás de eslleise na agua, l'osíxenu y otros gases queden atrapaos nun tipu d'estructura llamáu clatrato. Nestes estructures, los gases tán zarraos nuna xaula xelada y reparar como nieve amacerada. Estes fórmense nes fondures del llagu a una alta presión y seríen inestables si son llevaes a la superficie.[30][47][48]

N'abril de 2005, investigadores alemanes, rusos y xaponeses afayaron que'l llagu tamién tien marees.[49] Dependiendo de la posición del Sol y la Lluna, la superficie alzar ente 12 mm.[50] El llagu atopar so una escuridá absoluta, a una presión de 355 bares y con un ambiente rico n'osíxenu, polo que los investigadores especulen que los organismos qu'habiten nel llagu podríen evolucionar d'una manera única y que la fluctuación de la superficie tien l'efectu d'una bomba que caltién circulando l'agua.[25][47] A partir del 2001, un grupu de científicos estauxunidenses empezó a sobrevolar el llagu Vostok a baxu altor pa estudiar la so actividá magnética. Mientres estos sobrevuelos, afayóse una poderosa anomalía magnética de 1 µT nel estremu oriental del llagu, que toma 105 x 75 km. Los investigadores teorizan de que l'anomalía podría ser causada por un endelgazamientu de la corteza terrestre nesi llugar.[51]

Atopáronse dellos microorganismos, como Hydrogenophilus thermoluteolus, viviendo nos nucleos de xelu estrayíos de la fondura; son especies que moren solo nestes superficies.[46][52] Acordies con lo anterior, los estudiosos suxeren la presencia d'una biosfera fonda qu'habita un sistema xeotérmico nel llechu de roca qu'arrodia'l llagu subglacial. Tamién teorizan que la vida microbiana nel llagu ye posible a pesar d'alta presión, el fríu constante, el baxu apurra nutricional, la concentración potencialmente alzada d'osíxenu y l'ausencia de la lluz solar.[46][53][54] Nesi sentíu, Europa, una lluna de Xúpiter, y Encélado de Saturnu podríen allugar llagos o océanos so una gruesa capa de xelu. La confirmación de vida nel interior del llagu Vostok podría reforzar la teoría de presencia de vida nos satélites naturales xelaos.[46][9][55]

Investigaciones

[editar | editar la fonte]
Equipu de la base Vostok con nucleos de xelu taladráu, en 2005.

En 1998, los investigadores de la base Vostok producieron unu de los nucleos de xelu más llargos del mundu. Un equipu de rusos, franceses y estauxunidenses furó y analizó el nucleu, de 3623 m de llargor. Atoparon que les muestres de xelu de furáu cerca de la parte cimera del llagu podríen tener una antigüedá de 420 000 años. Na teoría propuesta ye que la superficie del llagu foi sellada pola formación d'una capa de capa de xelu, hai 15 millones d'años. La perforación del nucleu detúvose deliberadamente cerca de 100 m del supuestu llende ente la capa de xelu y les agües líquides del llagu.[56] Esto fixo pa evitar la contaminación del llagu con una columna de 60 tonelaes de freón y el querosenu utilizada pa evitar el pozu derrumbárase y conxelalo de nuevu.[25] Créese que na parte más fonda d'esti nucleu, formada por xelu, aniciar a partir d'agua conxelao del llagu na base de la capa de xelu; nesa zona atoparon microbios extremófilos, lo qu'indica que l'agua del llagu ye compatible con formar vida. Los científicos suxirieron que'l llagu podría tener un hábitat únicu pa les bacteries antigües con una reserva xenética microbiana aisllada que contién carauterístiques desenvueltes posiblemente fai 500 000 años.[57] Sábese que'l llagu ta formáu por dos fueses separaes por una cordal,[37] polo que los investigadores teorizan que les composiciones químicu y biolóxicu de dambes podríen ser distintes.[57]

Cuando nieva queda aire atrapáu nos falopos; nos polos y n'otres rexones la nieve perpetuo, termina formando xelu. L'aire queda atrapáu en pequeñes burbuyes. De normal en cada kilogramu de xelu queden atrapaos 100 ml. d'aire.[58] D'esta miente el xelu polar funciona como un muséu del aire», apurriendo información de la composición de l'atmósfera hasta mediu millón d'años tras. Les téuniques d'estracción y analís de gases apurren les concentraciones de CO2 anteriores al momentu actual y apurren evidencies del cambéu climáticu. Los rexistros de xelu amuesen que les concentraciones de CO2 nun tienen precedente nos postreros 650 000 años.[58]

Representación artística de la perforación de 2011 nel llagu.

En xineru de 2011, el xefe de la Espedición Antártica Rusa, Valery Lukin, anunció que al so equipu solo restábenlu 100 m de xelu por furar p'algamar l'agua del llagu.[8] Los investigadores camudaron una cabeza de la parafusa térmica por una nueva con un fluyíu d'aceite de silicona «llimpia» pa furar el restu del túnel.[59] En llugar de furar hasta atopar l'agua, detuviéronse xusto cuando un sensor na parafusa térmica detectó agua llibre. Nesi puntu, la parafusa foi frenáu y estrayíu del furacu de perforación. Al retirar la broca amenorgaría la presión debaxo d'ella, ingresaría agua nel furacu, conxelaríase y crearía un tapón de xelu no fondero del furacu.[60] La perforación detúvose'l 5 de febreru de 2011 a una fondura de 3720 m, de cuenta que l'equipu d'investigación pudo estrayer el xelu antes del empiezu de la temporada d'iviernu antárticu. L'equipu de perforación foi tresportáu per avión el 6 de febreru de 2011.[61]

Acordies col plan, l'equipu tornó al branu siguiente pa tomar una muestra del xelu y analizala.[8][62] Los rusos volvieron a entamar la perforación nel llagu, en xineru de 2012, y llegaron a la superficie cimera de l'agua'l 6 de febreru de 2012.[11][63] Los investigadores dexaron que l'agua del llagu conxelárase dientro de la parafusa y, meses más tarde, recoyeron muestres de nucleos d'esti xelu recién formáu y unviar al Llaboratoriu pa Glacioloxía y Xeofísica Ambiental en Grenoble pal so analís.[16]

Resultaos d'estudios biolóxicos

[editar | editar la fonte]
Concentraciones de CO2 y rellación cola variación de temperatura nos postreros 420 000 años
Concentraciones de CO2 nos postreros 420 000 años. El periodu industrial dende 1850 apaez de color coloráu a la fin de la llinia del gráficu.

Investigadores británicos y estauxunidenses

[editar | editar la fonte]

Los científicos reportaron la evidencia de microbios nel xelu de acreción en 1999.[64] De magar, un equipu lideráu por Scott O. Rogers identificó una variedá de bacteries y fungos nel xelu de acreción (non de la capa d'agua subglacial) recoyíu mientres proyeutos de perforación estauxunidenses na década de 1990.[65][66] Según Rogers, esto indica que'l llagu so la capa de xelu nun ye maneru, sinón que contién un ecosistema únicu. Rogers publicó en xunetu de 2013 un artículu sobre los esperimentos que'l so equipu realizó pa llograr la secuenciación d'acedos nucleicos (ADN y ARN) y los resultaos dexaron deducir les víes metabóliques representaes nel xelu de acreción y, por estensión, nel llagu. L'equipu atopó 3507 secuencies de xenes únicos, y qu'aproximao el 94 % de les secuencies yeren de bacteries y el 6 % yeren d'eucariontes.[67] Les clasificaciones o identificaciones taxonómiques (de xéneru y/o especie) fueron posibles pa 1623 de les secuencies. Polo xeneral, los taxones yeren similares a organismos descritos primeramente en llagos, agües salobres, ambientes marinos, suelos, glaciares, xelu, sedimentos llacustres, sedimentos d'agües fondes, respiraderos hidrotérmicos d'agües fondes, animales y plantes, ente otros. Había presentes secuencies d'aeróbicos, anaeróbicos, psicrófilos, termófilos, halófilos, alcalófilos, acidófilos, resistente a la desecación, y organismos autótrofos y heterótrofos, incluyendo un númberu de eucariontes multicelulares.[67]

Sicasí, el microbiólogu David Pearce, de la Universidá de Northumbria en Newcastle upon Tyne, indicó que'l supuestu ADN podría ser a cencielles una contaminación pol procesu de perforación, y que nun ye representativu del mesmu llagu Vostok. Los antiguos nucleos de xelu furáu nel 1990 yeren pa buscar evidencia climática prehistórica soterrada nel xelu, en llugar de restos de vida, polo que l'equipu de perforación non los esterilizó.[17] Tamién Sergey Bulat, un espertu nel llagu del Institutu de Física Nuclear de San Petersburgu en Gátchina, dulda de que cualesquier de les célules o fragmentos d'ADN nes muestres podría pertenecer a organismos que pudieranexistir nel llagu. Diz que ye bien probable que les muestres tán fuertemente contaminaes con texíos y microbios del mundu esterior.[68]

Investigadores rusos y franceses

[editar | editar la fonte]

Científicos rusos y franceses llevaron a cabo estudio d'ADN molecular de l'agua del llagu que foi conxeláu nel pozu, por aciu la construcción de numberoses genoteques,[16] que son coleiciones de fragmentos d'ADN que dexen a los científicos identificar a qué especies de bacteries puedan pertenecer. Hasta agora, les muestres tomaes del llagu contienen aproximao una parte del querosenu por 1000 d'agua, y tán contaminaes con bacteries presentes primeramente na broca y el querosenu nel fluyíu de perforación.[16] Hasta agora, los científicos pudieron identificar 255 especies contaminantes, pero tamién atoparon una bacteria desconocida cuando se taladró la superficie del llagu en 2012; el taxón nun coincide con otres especies nes genotecas internacionales y esperen que sía un habitante únicu del llagu Vostok.[16][69][70] Sicasí, Vladímar Korolev, el xefe de llaboratoriu del estudiu na mesma institución, dixo que les bacteries podríen ser, en principiu, un contaminante qu'utilicen querosenu —l'anticonxelante usáu mientres el taladráu— como fonte d'enerxía.[71][72]

La comunidá científica indicó de que nun se llogrará información pervalible hasta que puedan apurrir muestres llimpies d'agua del llagu, non contaminaes pol fluyíu de la perforación.[16] En mayu de 2013, la instalación de perforación na base Vostok de L'Antártida foi declarada monumentu históricu como «la resultancia de la reconocencia de los llogros de la investigación rusa de L'Antártida pola comunidá científica internacional, y de les operaciones independientes p'abrir el llagu subglacial Vostok, realizaes por científicos rusos el 5 de febreru de 2012», independientemente de los problemes de contaminación.[73] En xineru de 2015, Russia Today afirmó que los científicos rusos fixeren un nuevu pozu «llimpiu» nel llagu usando una sonda especial de 50 kg, que recoyó aproximao 1 L d'agua ensin contaminar pol fluyíu anticonxelante.[15] Predíxose que l'agua alzaríase 30-40 m na parte inferior del pozu de perforación, pero en realidá l'agua xubió hasta un altor de superior a 500 m.[74] N'ochobre de 2015, la obra foi suspendida pel branu austral y por cuenta de los escasu financiamientu apurríu pol gobiernu rusu federal.[75][76]

== Investigaciones recién y accesu al llagu Dalgunos grupos ecoloxistes oponer al proyeutu de perforación y ciertos científicos argumentaron que la perforación con agua caliente tendría un impautu ambiental más llindáu.[77] La principal esmolición ye que'l llagu podría contaminase col líquidu anticonxelante que los rusos utilicen pa caltener abiertu'l pozu. Los científicos del Conseyu Nacional d'Investigación de los Estaos Xuníos alverten que se debe asumir qu'esiste vida microbiana nel llagu Vostok y, que dempués d'un llargu aislamientu, cualquier forma de vida nes sos agües rique d'una proteición estricta contra la contaminación.[78]

La téunica de perforación orixinal, emplegada polos rusos, implicó l'usu de freón y querosenu pa lubricar la perforación y evitar que colapsara y conxelara antes de terminar; hasta'l momentu, utilizáronse 60 tonelaes curties d'estes sustancies químiques nel xelu sobre'l llagu.[25] Otros paísessobremanera los Estaos Xuníos y el Reinu Xuníu, nun llograron convencer a los rusos de nun siguir furando'l llagu hasta qu'usen teunoloxíes más llimpies, como la perforación d'agua caliente.[79] Anque los rusos afirmen ameyorar les sos operaciones, siguen utilizando'l mesmu pozu de sondéu, que ta contamináu con querosenu.[1] Acordies con Lukin, el nuevu equipamientu desenvueltu por investigadores del Institutu de Física Nuclear de San Petersburgu dexaría asegurar que la investigación nun provocara la contaminación del llagu. Foi l'Institutu de Minería de San Petersburgu el que desenvolvió un tipu de sonda basada na variación de presión,[8] actuando como un émbolu qu'absuerbe l'agua dende'l llagu escontra riba[80] Lukin aseguró en repitíes ocasiones qu'otres naciones firmantes del Sistema del Tratáu Antárticu pueden furar el llagu ensin afectalo, col argumentu de qu'abrir el furacu, l'agua va correr hasta'l pozu, va conxelar y va neutralizar los fluyíos químicos cercanos.[81]

Pa probar la esistencia de vida nel llagu Vostok ensin contaminar el mediu ambiente nel procesu, el Llaboratoriu de Propulsión a chorru de la NASA (JPL), entamaba utilizar una sonda pa dilir el xelu, llamada «cryobot», que diliría'l xelu al so pasu, dexando tres de sí un cable de comunicaciones y d'enerxía llétrica. El cryobot llevaría consigo un mini-submarín llamáu «hydrobot», que va ser esplegáu una vegada que'l cryobot diliera'l xelu y algamáu les agües del llagu. La misión del hydrobot sería la busca d'esistencia de vida nes agües de llagu, utilizando una cámara de videu y otros preseos de midida.[82][83]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 «Antarctica's Lake Vostok Controversy» (inglés). Washington D. C.: Antarctic and Southern Ocean Coalition. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-11-12. Consultáu'l 10 de febreru de 2011.
  2. ↑ «Subglacial Lake Facts» (inglés). Lamont-Doherty Earth Observatory, Columbia University. Consultáu'l 7 de febreru de 2012.
  3. ↑ 3,0 3,1 Doten, Yossi (2007). Watercraft on World Coins: Europe, 1800-2005 (n'inglés). Brighton: The Alpha Press, páx. 220. ISBN 978-1-898595-49-6.
    The 900-ton Vostok was built in 1818 at the Okhta Shipyard of Stoke and Kolodnin in St. Petersburg.
  4. ↑ 4,0 4,1 Martinet, André; Álvarez Pérez, Segundu (trad.) (1997) De les estepes a los océanos: l'indoeuropéu y los "indoeuropeos". Madrid: Gredos, páx. 331. ISBN 978-8-424-91864-4.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Appeal to the Duma on Lake Vostok, Antarctica» (inglés). Washington D. C.: Antarctic and Southern Ocean Coalition (14 d'abril de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04. Consultáu'l 10 de febreru de 2011.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Скончался первооткрыватель озера Восток в Антарктиде» (rusu). lenta.ru. Moscú: Rambler Media Group (3 de marzu de 2011). Consultáu'l 3 de marzu de 2011.
  7. ↑ «Умер ученый Андрей Капица, сделавший в Антарктиде одно из крупнейших открытий XX века» (rusu). NEWSru.com (3 d'agostu de 2011). Consultáu'l 25 d'agostu de 2012.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 «Lake Vostok drilling in Antarctic 'running out of time'» (inglés). BBC News. Londres: British Broadcasting Company (27 de xineru de 2011). Consultáu'l 28 de xineru de 2011.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Secrets of Antarctica's 15-Million Year-Old Lake -A Galaxy Classic» (inglés) (5 d'avientu de 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 16 de marzu de 2008. Consultáu'l 20 d'agostu de 2012.
  10. ↑ «Subglacial Lake Vostok» (inglés). Columbia University. Consultáu'l 1 de febreru de 2011.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Russians drill into previously untouched Lake Vostok below Antarctic glacier» (inglés). Washington D. C.: Washington Post Co. (6 de febreru de 2012). Consultáu'l 6 de febreru de 2012.
  12. ↑ «Buried Lake Reached: Lake Vostok Water Retrieved After 14 Million Years» (inglés). International Science Times. IBT Media (15 de xineru de 2013). Consultáu'l 22 de xineru de 2013.
  13. ↑ «Russian scientists discover unidentified bacteria in sub-glacial Lake Vostok» (inglés). Russia Today. Moscú: TV-Novosti (7 de marzu de 2013). Consultáu'l 7 de marzu de 2013.
  14. ↑ «Hidden Antarctic Lake Spills Its Secrets» (inglés). Milwaukee: Kalmbach Publishing Co.. Consultáu'l 22 de xineru de 2013.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Lake Vostok breakthrough: Russian scientists drill 'clean' hole into Antarctic subglacial basin» (inglés). Russia Today. Moscú: TV-Novosti (2 de xineru de 2014). Consultáu'l 16 de xineru de 2014.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 «What's really inside Lake Vostok» (inglés). La Voz de Rusia. Moscú: Compañía Estatal Panrusa de Televisión y Radio (2 de xineru de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 2014-07-29. Consultáu'l 16 de xineru de 2014.
  17. ↑ 17,0 17,1 «Lake Vostok may boast a thriving ecosystem» (inglés). Londres: Reed Business Information Ltd (8 de xunetu de 2013). Consultáu'l 10 de xunetu de 2013.
  18. ↑ «'Lost World' reached: 20 million yr old Antarctic lake 'drilled'» (inglés). Russia Today. Moscú: TV-Novosti (6 de febreru de 2012). Consultáu'l 20 d'agostu de 2012.
  19. ↑ «Triumph!» (inglés). Mail Online. Londres: Daily Mail and General Trust plc (9 de febreru de 2012). Consultáu'l 20 d'agostu de 2012.
  20. ↑ «The Geysers of Enceladus - Will Saturn's Moon Reveal a "Second Genesis"?» (inglés) (31 de xunetu de 2014). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2015.
  21. ↑ Kropotkin, PA (1876). Исследования о ледниковом периоде I (en rusu). San Petersburgu: Sociedá Xeográfica del Imperiu Rusu.
  22. ↑ «Piotr Alekseevich Kropotkin and his monograph Researches on the Glacial Period (1876)» (n'en mes xineru). Geological Society, London, Special Publications (Londres: Geological Society of London) 301 (1):  páxs. 117-128. 2008. doi:10.1144/SP301.7. ISSN 0305-8719. OCLC 4648744128. 
  23. ↑ «Andrey Kapitsa dies in Moscow» (inglés). San Petersburgu: Russian Geographical Society (3 d'agostu de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 16 de xineru de 2012. Consultáu'l 3 d'agostu de 2011.
    In cooperation with other scientists, Andrey Kapitsa made one of the most remarkable geographical discoveries of the 20th century – a vast lake beneath the Antarctic ice, near the polar research station Vostok.
  24. ↑ «Lakes beneath the Antarctic Ice Sheet» (n'inglés). Nature (Londres: Macmillan Journals, Ltd.) 245 (5423):  páxs. 251-254. ochobre 1973. doi:10.1038/245251a0. ISSN 0028-0836. OCLC 4652558370. Bibcode: 1973Natur.245..251O. 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 «Ice Station Vostok» (inglés). Wired. San Francisco: Wired USA. Consultáu'l 31 de xineru de 2011.
  26. ↑ «Identification of subglacial lakes using ERS-1 radar altimeter». Journal of glaciology (International Glaciological Society) 39 (133):  páxs. 625-634. 1993. ISSN 0022-1430. http://www.igsoc.org:8080/journal/39/133/igs_journal_vol39_issue133_pg625-634.pdf. 
  27. ↑ Fütterer, Dieter; Kleinschmidt, Georg (2006) Antarctica: contributions to global Earth sciences: proceedings of the IX International Symposium of Antarctic Earth Sciences Potsdam, 2003 (n'inglés). Berlín: Springer, páx. 138. ISBN 978-3-540-30673-3. Consultáu'l 15 de mayu de 2011.
  28. ↑ «Russia to resume Vostok drilling» (inglés). BBC News. Londres: British Broadcasting Company (25 de mayu de 2005). Consultáu'l 28 de xineru de 2011.
  29. ↑ «Tectonically controlled subglacial lakes on the flanks of the Gamburtsev Subglacial Mountains, East Antarctica» (n'inglés). Geophysical Research Letters (Washington D. C.: American Geophysical Union) 33 (2). xineru 2006. doi:10.1029/2005GL025207. ISSN 0094-8276. OCLC 5154081094. 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Siegert, MJ (2000). «The identification, examination and exploration of Antarctic subglacial lakes» (n'inglés). Science progress (Londres: Blackwell Scientific Publications) 83 (3):  páxs. 223-242. ISSN 0036-8504. OCLC 121435782. PMID 11077478. 
  31. ↑ Teerikorpi, Pekka; Valtonen, Mauri; Lehto, K; Lehto, Harry; Byrd, Gene «Life and our Solar System», The evolving Universe and the origin of fife: the search for our cosmic roots (n'inglés). Nueva York: Springer, páx. 454. ISBN 978-0-387-09534-9.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 «Physical, chemical and biological processes in Lake Vostok and other Antarctic subglacial lakes» (n'inglés). Nature (Londres: Macmillan Journals, Ltd.) 414 (6864):  páxs. 603-609. avientu 2001. doi:10.1038/414603a. ISSN 0028-0836. OCLC 4654072737. Bibcode: 2001Natur.414..603S. 
  33. ↑ Riffenburgh, Beau. «Lake Vostok», Encyclopedia of the Antarctic I (n'inglés). Nueva York: Routledge. ISBN 978-0-415-97024-2.
  34. ↑ Walther, John V. «The distribution and movement of water», Earth's natural resources (n'inglés). Burlington: Jones and Bartlett Publishers, páx. 292. ISBN 978-1-44963234-2.
  35. ↑ «Antarctic Forests Reveal Ancient Trees» (inglés). Discovery News. Discovery Communications, LLC (5 de payares de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 14 de febreru de 2008. Consultáu'l 31 de xineru de 2011.
  36. ↑ «Frozen in time: Fossils from the Antarctic» (inglés). British Antarctic Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-11-12. Consultáu'l 20 d'agostu de 2012.
  37. ↑ 37,0 37,1 «Tectonic Control of Subglacial Lakes» (inglés). Lamont-Doherty Earth Observatory, Columbia University. Consultáu'l 20 d'agostu de 2012.
  38. ↑ «Miles Below Antarctic Ice, a Freshwater Lake May Harbor Ancient Life» (inglés) (3 de marzu de 2001). Consultáu'l 20 d'agostu de 2012.
  39. ↑ «Columbia University Scientists Present Long Sought Opportunities to Safely Explore Life Within Earth's Most Ancient and Inaccessible Ecosystem» (inglés). The Earth Institute at Columbia University (21 de marzu de 2002). Consultáu'l 31 de marzu de 2010.
  40. ↑ «Lake Vostok, Antarctica» (inglés). Lakelubbers LLC. Consultáu'l 6 de febreru de 2012.
  41. ↑ Vincent, Warwick F; Laybourn-Parry, Johanna Polar lakes and rivers: limnology of Arctic and Antarctic aquatic ecosystems (n'inglés). Oxford: Oxford University Press, páx. 129. ISBN 978-0-191-55018-8.
  42. ↑ Zotikov, Igorʹ Alekseevich (2006). The Antarctic subglacial Lake Vostok: glaciology, biology and planetology (n'inglés). Berlín: Springer/Praxis Publishing, páx. 85. ISBN 978-3-540-42649-3.
  43. ↑ Leppäranta, Matti (2015). «Subglacial lakes», Freezing of lakes and the evolution of their ice cover (n'inglés). Berlín: Springer/Praxis Publishing, páx. 199. ISBN 978-3-642-29081-7.
  44. ↑ 44,0 44,1 Ellis-Evans, J Cynan (2001). escritu en Wallasey. «Sub-Glacial Lake Vostok - a possible analogue for a European ocean» (n'inglés). Journal of the British Interplanetary Society (British Interplanetary Society) 54:  páxs. 159-168. ISSN 0007-084X. 
  45. ↑ «Insights into hydrological regime of Lake Vostok from differential behavior of deuterium and oxygen-18 in accreted ice» (n'inglés). Journal of Geophysical Research (Washington D. C.: American Geophysical Union) 115 (C05003). mayu 2010. doi:10.1029/2009JC005329. ISSN 0148-0227. OCLC 644591105. 
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 «Searching for life in extreme environments relevant to Jovian's Europa: Lessons from subglacial ice studies at Lake Vostok (East Antarctica)» (n'inglés). Advances in Space Research (Elsevier) 48 (4):  p. 697. agostu 2011. doi:10.1016/j.asr.2010.11.024. ISSN 0273-1177. OCLC 5902108737. Bibcode: 2011AdSpR..48..697B. 
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 «Researchers find antarctic lake water will fizz like a soda» (inglés). Washington D. C.: NASA (11 d'agostu de 2003). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-01-11. Consultáu'l 28 de xineru de 2011.
  48. ↑ Margesin, Rosa; Gerday, Charles; Marx, Jean-Claude; Schinner, Franz (2008) «Bacteria in subglacial environments», Psychrophiles: from biodiversity to biotechnology (n'inglés). Berlin: Springer, páx. 62. ISBN 978-3-540-74335-4.
  49. ↑ «The response of the subglacial Lake Vostok, Antarctica, to tidal and atmospheric pressure forcing» (n'inglés). Geophysical Journal International (Royal Astronomical Society/Deutsche Geophysikalische Gesellschaft/European Geophysical Society) 161 (1):  páxs. 41-49. abril 2005. doi:10.1111/j.1365-246X.2005.02575.x. ISSN 0956-540X. OCLC 5153567481. Bibcode: 2005GeoJI.161...41W. 
  50. ↑ «Evidence for tides in the subglacial Lake Vostok, Antarctica» (n'inglés). Geophysical Research Letters (Washington D. C.: American Geophysical Union) 28 (15):  páxs. 2971-2974. agostu 2001. doi:10.1029/2001GL013230. ISSN 0094-8276. OCLC 5153922285. Bibcode: 2001GeoRL..28.2971D. 
  51. ↑ «SOARing Below Vostok» (inglés). The Antarctic Sun. Washington D. C.: United States Antarctic Program (4 de febreru de 2001). Consultáu'l 3 de febreru de 2012.
  52. ↑ Bull, Alan T (2004). Microbial diversity and bioprospecting (n'inglés). Washington D. C.: ASM Press, páx. 139. ISBN 978-1-55581-267-6.
  53. ↑ «DNA signature of thermophilic bacteria from the aged accretion ice of Lake Vostok, Antarctica: implications for searching for life in extreme icy environments» (n'inglés). International Journal of Astrobiology (Cambridge University Press) 3 (1):  páxs. 1-12. agostu 2004. doi:10.1017/S1473550404001879. ISSN 1473-5504. OCLC 365440427. Bibcode: 2004IJAsB...3....1B. 
  54. ↑ «Biological and morphological studies carried out in Antarctic lakes» (n'inglés). International Journal of Lakes and Rivers (Research India Publication) 2 (1):  páxs. 57-102. 2009. ISSN 0973-4570. http://www.ripublication.com/ijlr/ijlrv2n1_7.pdf. Consultáu'l 4 de febreru de 2011. 
    ... microbes found in accreted ice of Lake Vostok were relatively modern, but the probability of ancient lake-floor sediments led to a possibility of a very old biota at the base of subglacial lakes.
  55. ↑ Shell, Marc (2014). «Sía and land», Islandology: Geography, Rhetoric, Politics (n'inglés). Stanford: Stanford University Press, páx. 236-237. ISBN 978-0-804-78926-4.
  56. ↑ «More than 200 meters of lake ice above subglacial Lake Vostok, Antarctica» (n'inglés). Science (Washington D. C.: American Association for the Advancement of Science) 286 (5447):  páxs. 2138-2141. 1999. doi:10.1126/science.286.5447.2138. ISSN 0036-8075. OCLC 117311877. PMID 10591641. 
  57. ↑ 57,0 57,1 «Geomicrobiology of subglacial ice above Lake Vostok, Antarctica» (n'inglés). Science (Washington D. C.: American Association for the Advancement of Science) 286 (5447):  páxs. 2141-2144. 1999. doi:10.1126/science.286.5447.2141. ISSN 0036-8075. OCLC 117311990. PMID 10591642. 
  58. ↑ 58,0 58,1 Rom, William N (2012). «Global warning science and consequences», Environmental policy and public health: air pollution, global climate change, and wilderness (n'inglés). San Francisco: Jossey-Bass, páx. 163. ISBN 978-1-118-09564-5.
  59. ↑ «Russians hope to reach Lake Vostok for the first time soon» (inglés). Physorg. Science X (10 de xineru de 2011). Consultáu'l 29 de xineru de 2011.
  60. ↑ «Twenty years of drilling the deepest hole in ice» (n'inglés). Scientific Drilling (Integrated Ocean Drilling Program/International Continental Scientific Drilling Program) 11 (11):  páxs. 41-45. marzu 2011. doi:10.2204/iodp.sd.11.05.2011. ISSN 1816-3459. OCLC 4796531314. 
  61. ↑ Israel, B (7 de febreru de 2011). «Lake Vostok Drilling Mission Iced» (inglés). Our Amazing Planet. Purch. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-02-10. Consultáu'l 7 de febreru de 2011.
  62. ↑ Schiermeier, Q (xineru 2011). «Race against time for raiders of the lost lake» (n'inglés). Nature (Londres: Macmillan Journals, Ltd.) 469 (7330):  p. 275. doi:10.1038/469275a. ISSN 0028-0836. OCLC 4794706755. PMID 21248808. Bibcode: 2011Natur.469..275S. 
  63. ↑ «'Too soon' to confirm success of Antarctic lake drilling» (inglés). Nature. Londres: Macmillan Journals, Ltd (7 de febreru de 2012). Consultáu'l 8 de febreru de 2012.
  64. ↑ «Ice Above Lake Vostok Includes DNA From Animals» (inglés). Our Amazing Planet. Purch (6 de xunu de 2013). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-15. Consultáu'l 10 de xunetu de 2013.
  65. ↑ «Isolation of microbes from Lake Vostok accretion ice» (n'inglés). Applied and Environmental Microbiology (Washington D. C.: American Society for Microbiology) 74 (15):  páxs. 4962-4965. xunetu 2008. doi:10.1128/AEM.02501-07. ISSN 0099-2240. OCLC 4640830855. PMID 18552196. 
  66. ↑ «Isolation of fungi from Lake Vostok accretion ice» (n'inglés). Mycologia (New York Botanical Garden/Mycological Society of America) 101 (6):  páxs. 751-763. payares 2009. doi:10.3852/08-184. ISSN 0027-5514. OCLC 5553435738. PMID 19927741. 
  67. ↑ 67,0 67,1 Watson, Michael, ed (xunetu 2013). «Subglacial Lake Vostok (Antarctica) accretion ice contains a diverse set of sequences from aquatic, marine and sediment-inhabiting bacteria and Eukarya» (n'inglés). PLoS ONE 8 (7):  p. y67221. doi:10.1371/journal.pon.0067221. OCLC 5136832527. PMID 23843994. Bibcode: 2013PLoSO...867221S. http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pon.0067221#close. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013. 
  68. ↑ Schiermeier, Q (xunetu 2013). «Claims of Lake Vostok fish get frosty response» (n'inglés). Nature (Londres: Macmillan Journals, Ltd.). doi:10.1038/nature.2013.13364. ISSN 0028-0836. OCLC 5138551525. http://www.nature.com/news/claims-of-lake-vostok-fish-get-frosty-response-1.13364. 
  69. ↑ «New life form found in Lake Vostok» (inglés). Londres: Daily Telegraph (7 de marzu de 2013). Consultáu'l 8 de marzu de 2013.
  70. ↑ «New Type of Bacteria reportedly found in buried Antarctic lake» (inglés). LiveScience. Purch (7 de marzu de 2013). Consultáu'l 8 de marzu de 2013.
  71. ↑ «Russian scientists discover unidentified bacteria in sub-glacial Lake Vostok» (inglés). Russia Today. Moscú: TV-Novosti (8 de marzu de 2013). Consultáu'l 8 de marzu de 2013.
  72. ↑ «Non unfamiliar microorganisms found in Lake Vostok water - researcher» (inglés). Russia Beyond the Headlines. Moscú: Rossiyskaya Gazeta (8 de marzu de 2013). Consultáu'l 10 de marzu de 2013.
  73. ↑ «Drilling facilities that pried open Antarctic Lake Vostok becomes monument» (inglés). La Voz de Rusia. Moscú: Compañía Estatal Panrusa de Televisión y Radio (15 de xineru de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 2014-07-27. Consultáu'l 16 de xineru de 2014.
  74. ↑ «Thermobaric conditions at ice-water interface in subglacial lake Vostok, East Antarctica» (n'inglés). Natural resources (Scientific Research Publisher) 6 (6):  páxs. 423-432. xunu 2015. doi:10.4236/nr.2015.66040. ISSN 2158-706X. OCLC 5855285606. http://www.scirp.org/journal/PaperInformation.aspx?paperID=57526. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2015. 
  75. ↑ «Russian Antarctic Expedition Halts Research Due to Lack of Funds» (inglés). The Moscow Times. Moscú: Independent Press (14 d'ochobre de 2015). Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
  76. ↑ Gramling, C (ochobre 2015). «Mysterious Antarctic lake will remain out of reach» (n'inglés). Science (Washington D. C.: American Association for the Advancement of Science) 350 (6260):  p. 494. doi:10.1126/science.350.6260.494. ISSN 0036-8504. OCLC 5912008325. PMID 26516262. 
  77. ↑ «Antarctic Drilling Plan Raises Concerns» (inglés). Discovery News. Discovery Communications, LLC (9 de febreru de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 2012-09-29. Consultáu'l 10 de febreru de 2011.
  78. ↑ «Exploration of Antarctic Subglacial» (inglés). National Academy of Sciences. Washington D. C.: National Research Council. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-12. Consultáu'l 9 de febreru de 2011.
  79. ↑ «Antarctic Treaty non match for national pride» (inglés). Fairfax Media (8 de febreru de 2011). Consultáu'l 9 de febreru de 2011.
  80. ↑ «Ria-Novosti: infografía presentando'l métodu non contaminate que se va emplegar na estracción de muestres editorial=Sputnik» (11 d'ochobre de 2011). Consultáu'l 24 de payares de 2015.
  81. ↑ «Drilling at Lake Vostok by the Russians» (inglés) páx. 1355. Indian Institute of Science (25 de mayu de 2012). Consultáu'l 28 d'avientu de 2012.
  82. ↑ «Ice Explorer Conceived for Other Worlds Gets Arctic Test» (inglés). Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology/NASA (10 de xineru de 2002). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-05. Consultáu'l 24 de payares de 2015.
  83. ↑ «Robot to Explore Buried Ice Lake» (inglés). Antarctica News Archives (24 de mayu de 2005). Consultáu'l 24 de payares de 2015.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]