Lliteratura kannada

Antigua inscripción en kannada datada nel añu 578 (dinastía Badami Chalukya)

La lliteratura kannada (o canarés) ye'l corpus escritu en idioma canarés, faláu principalmente nel estáu indiu de Karnataka y escritu en alfabetu canarés.

Esisten testimonios escritos por un periodu averáu de 1.500 años[1][2][3][4][5] con delles obres que sobrevivieron gracies a pervalibles tradiciones de copia manuscrita, dende'l sieglu IX hasta'l presente.[6]

L'idioma canarés usualmente estremar en tres fases llingüístiques: Antigua (450–1200), Media (1200–1700) y Moderna (1700–presente);[7] y les sos carauterístiques lliteraries tán estremaes en Jainismo, Lingayatismo y Visnuismo, reconociendo la preeminencia d'estos trés relixones en da-y forma a les espresiones clásiques del llinguaxe hasta'l advenimiento de la era moderna.[8][9][10] Anque muncha de la lliteratura previa al sieglu 18 yera relixosa, escribiéronse delles obres seculares.[11][12]

Empezando col Kavirajamarga (c. 850), y hasta mediaos del sieglu 12, la lliteratura en kannada foi compuesta puramente polos jainas quien atoparon arrogantes mecenes nes dinastíes Chalukya, Ganga, Rashtrakuta, Hoysala[13][14] y los reis Yadava.[15] Anque'l Kavirajamarga, escritu mientres el reinu d'Amoghavarsha, ye la obra lliteraria más antigua qu'esiste nesti idioma, hai consensu ente los académicos modernos que prosa, poesía y tradiciones gramaticales tuvieron d'esistir primeramente.[16][17][18]

El movimientu virashivaísta del sieglu 12 creó una nueva lliteratura.[19] Col descensu de la influencia jainista mientres l'Imperiu Vijayanagara del sieglu XIV, una nueva lliteratura visnuista creció rápido nel sieglu 15; el movimientu Bhakti de los santos itinerantes Haridasa marcaron el puntu más altu d'esta era.[20]

Cola decadencia del impreio Vijayanagara nel sieglu 16, la lliteratura kannada foi sofitada por numberosos gobernantes, incluyendo la dinastía Wadeyar del Reinu de Mysore y los Nayakas de Keladi. Nel sieglu 19, delles formes lliteraries, como'l rellatu, la novela y el cuentu fueron tomaos de la lliteratura inglesa. La moderna lliteratura kannada ye llargamente reconocida na actualidá: nes últimes décades escritores nesti idioma recibieron ocho premios Jnanpith y 56 premios Sahitya Akademi n'India.[21][22][23]

Tópicos y generos

[editar | editar la fonte]

Ente los sieglos 9 y 13, los escritores fueron na so mayoría jainas y lingayats. Los jainas fueron los primeros escritores conocíos de la lliteratura canarés, especialmente mientres el sieglu 12, anque dellos trabayos de lingayats d'aquél periodu sobrevivieron.[24] Los autores jainas escribieron alrodiu de Tirthankares y de relixón polo xeneral. Los lingayats escribieron alrodiu de Shiva, los sos 25 formes y tamién espunxeron el Shaivismo. Los poetes lingayats pertenecientes a la tradición de la vachana sahitya espublizaron la filosofía de Basava dende'l sieglu 12.[19]

Mientres los sieglos 13 y 15 los escritos jainas fueron menguando y hubo una medría nes obres de tradición lingayat, tamién hubo contribuciones visnuístas. Dende esi periodu d'equí p'arriba, los escritores lingayats y visnuístas apoderaron la lliteratura canarés. Los escritores visnuístas enfocar na épica hindú: el Ramayana, el Majabhárata y el Bhagaván, según los Vedanta y otros tópicos de les tradiciones puranes.[11][24][25]Los cantares pías de los poetes haridases apaecieron nel sieglu 15.[26] Les obres seculares caltuvieron la so popularidá mientres esti periodu.[25]

Un cambéu importante mientres el periodu Bhakti que s'empecipia nel sieglu 12 ye la declinación de la la lliteratura cortesana y l'ascensu en popularidá de xéneros curtios como'l vachana y el kirthane, formes más accesibles pal home común.[27]Hubo una mengua n'obres dedicaes a emponderar reis, comandantes y héroes, con una medría proporcional l'el usu de xéneros locales. La lliteratura canarés averar al folclor oral y musical, anque dellos poetes siguieron utilizando l'antiguu champu hasta'l sieglu 17.[28]

Poesía canarés del sieglu 7 escrita en piedra

El champu (poemes en versos de diverses métriques con párrafos en prosa entrepolaos, conocíos tamién como champu-kavya) foi la forma escrita más popular dende'l sieglu 9 y empezó a tornar nel sieglu 12.[29] Otres formes poétiques utilizaes fueron el saptapadi (poesíes de siete estrofes), el ashtaka (ocho estrofes) y el shataka (100 estrofes).[30][31][32] Hubo delles traducciones y adautaciones d'obres escrites en sánscritu al canarés, y, en menor midida, del canarés al sánscritu.[33] Mientres el periodu medival desenvolviéronse formes poétiques natives n'idioma canarés, incluyendo'l tripadi (poesíes de tres estrofes, utilizaes dende'l sieglu 7), una de les formes más antigües; el shatpadi (poesíes de seis estrofes, mentaes per primer vegada por Nagavarma I en Chhandombudhi, de la qu'esistíen seis variantes; el ragale (composiciones narratives llíriques, n'usu dende 1160); el sangatya (composiciones destinaes a cantase acompañaes d'un instrumentu musical, utilizaes dende 1232) y el akkara que foi adoptáu na lliteratura Telugu.[29][34][35][36] Hubo tamién cierta interacción cola lliteratura Tamil.[33]

Anque la lliteratura relixosa prevalecía, otros xéneros lliterarios incluyendo romance, ficción, erótica, sátira, cantares folklóricas, fábules y paráboles, trataos musicales y composiciones musicales yeren populares. Los tópicos de la lliteratura canarés incluyeron gramática, filosofía, prosodia, retórica, cróniques, biografía, hestoria, drama y cocina, amás de diccionarios y enciclopedies.[25][37] D'alcuerdu al críticu critic Joseph T. Shipley, más de 50 trabayos científicos inlucyendo medicina, matemátiques y astroloxía fueron escritos en llingua canarés.[38]

La lliteratura canarés d'esti periodu foi escrita na so mayor parte en fueyes de palmera. De toes formes, más de 30.000 inscripciones en piedra (conocíes como shilashasana) y en platos de cobre (conocíes como tamrashasana) sobrevivieron y dexen estudiar el desenvolvimientu históricu de la lliteratura canarés.[39] Les inscripciones de Nandisea en Shravanabelagola (sieglu 7),[40] la inscripción Kappe Arabhatta (c. 700), y les inscripciones Hummacha y Soraba (c. 800) son bonos exemplos de poesía tripadi,[41] y l'inscripción en Jabalpur del rei Krishna III (964) ye considerada un finxu de la composición poética clásica de la llingua canarés.[42]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Ramanujan, A. K. (1973), Speaking of Śiva Harmondsworth: Penguin, p. 11, ISBN 0-14-044270-7
  2. ↑ R.S. Mugali (2006), The Heritage of Karnataka, páxs. 173–175 ISBN 1-4067-0232-3
  3. ↑ Kannada literature. (2008). Encyclopædia Britannica: "The earliest records in Kannada are full length inscriptions dating from the 5th century AD onward. The earliest literary work is the Kavirajamarga (c. AD 850), a treatise on poetics based on a Sanskrit model."
  4. ↑ David Crystal's Dictionary of Language, (Crystal, 2001, p. 177), "... with inscriptions dating from the late 6th century AD,...
  5. ↑ Otros académicos dataron la más antigua inscripción en kannada escontra'l 450 d.C.(Master, 1944, pp. 297–307), 500 d.C. (Mugali, 1975, p. 2), y "alredor del 500" (Pollock, 1996, pp. 331–332). El epigrafista G. S. Gay datar escontra'l "final del sieglu 5ᵘ d.C. o l'entamu del sieglu 6ᵘ d.C." (Gay, 1992, pp. 300–301); otru epigrafista, D. C. Sircar "alredor de fines del sieglu 6ᵘ", (Sircar 1965, p. 48) y el epigrafista Richard Salomon a "finales del 6ᵘ o principios del sieglu 7ᵘ." (Salomon, 1998, p. 106)
  6. ↑ Zvelebil (2008), p.2
  7. ↑ Steever, S.B. (1998), p. 129; Krishnamurti (2003), p. 23; Pollock (2007), p. 81; Sahitya Akademi, Encyclopaedia of Indian Literature, vol. 2 (1988), p. 1717
  8. ↑ Kittel in Rice Y.P. (1921), p. 14
  9. ↑ Sastri 1955, páxs. 355–365
  10. ↑ Narasimhacharya (1934), páxs. 17, 61
  11. ↑ 11,0 11,1 Narasimhacharya (1934), páxs. 61–65
  12. ↑ Rice Y. P, (1921), p. 16
  13. ↑ Narasimhacharya (1934), páxs. 1, 65; Sastri (1955), páxs. 355-366
  14. ↑ Rice Y.P. (1921), p. 17; Kamath (1980), páxs. 49-50, 67, 88-90, 114-115, 132-134
  15. ↑ Dalby (1998), p. 300; Masica (1993), páxs. 45-46; Kamath (1980), páxs. 143-144
  16. ↑ Sahitya Akademi (1988), páxs. 1474–1475; Sastri (1955), p. 355; Steever (1998), p. 4
  17. ↑ N.S. Lakshminarayan Bhatta in Kavirajamarga, Encyclopaedia of Indian Literature, Volume 3, 1994, páxs. 2033–2034; Mugali (1975), p. 13
  18. ↑ Seshagiri Rayo (1994), páxs. 2278–2283; B.L.Rice (1897), páxs. 496–497; Narasimhacharya (1934), p. 2; Y.P.Rice: (1921), p. 25
  19. ↑ 19,0 19,1 Shiva Prakash (1997), páxs. 166–187
  20. ↑ Sastri (1955), p. 365
  21. ↑ «Awardees detail for the Jnanpith Award». Official website of Bharatiya Jnanpith. Bharatiya Jnanpith. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 13 de febreru de 2008.
  22. ↑ Murthy (1997), p. 190
  23. ↑ «Sahitya Akademi–India's National Akademi of Letters». Awards and fellowships. Sahitya Akademi. Consultáu'l 6 de payares de 2008.
  24. ↑ 24,0 24,1 Narasimhacharya (1934), p. 17
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Narasimhacharya (1934), páxs. 61–64
  26. ↑ Shiva Prakash (1997), páxs. 192–200
  27. ↑ Shiva Prakash (1997) p. 163
  28. ↑ Shiva Prakash (1997), páxs. 167, 202
  29. ↑ 29,0 29,1 Rice Y.P. (1921), p. 59
  30. ↑ Sahitya Akademi (1987), p. 248
  31. ↑ Pranesh (2003), p. 21
  32. ↑ Shiva Prakash (1997), p. 210
  33. ↑ 33,0 33,1 Narasimhacharya (1934), p. 29
  34. ↑ Shiva Prakash en Ayyappapanicker (1997), p. 203
  35. ↑ Narasimhacharya (1934), p. 27
  36. ↑ Sahitya Akademi (1996), páxs. 4002–4003
  37. ↑ Karmarkar (1947), p. 124
  38. ↑ Shipley (2007), p. 528
  39. ↑ Sahitya Akademi (1988), p. 1717
  40. ↑ Sitio web oficial del Institutu Central de Llingües Indies, Gobiernu de la India. Classicalkannada.org (ed.): «Inscripciones». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xunu de 2013. Consultáu'l 29 de febreru de 2012.
  41. ↑ Sahitya Akademi (1996), p. 4392
  42. ↑ Kamath (1980), p. 83