Karnataka

Karnataka
—  Bang  —
Hiệu kỳ Huy hiệu
Bản đồ Karnataka
Karnataka
Quốc gia	Ấn Độ
Thành lập	1 tháng 11 năm 1956 (dưới tên bang Mysore)
Thủ phủ	Bangalore (Bengaluru)
Thành phố lớn nhất	Bangalore
Huyện	30
Chính quyền
• Thành phần	Chính phủ Karnataka
• Thống đốc	Vajubhai Vala
• Thủ hiến	Siddaramaiah (INC)
• Lập pháp	Lưỡng viện (224 + 75 ghế)
• Tòa Thượng thẩm	Tòa Thượng thẩm Karnataka
Diện tích[1]
• Tổng cộng	191.791 km^2 (74,051 mi^2)
Thứ hạng diện tích	Thứ 7
Độ cao cực đại	1.925 m (6,316 ft)
Độ cao cực tiểu	0 m (0 ft)
Dân số (2011)[2]
• Tổng cộng	61.130.704
• Thứ hạng	Thứ 8
• Mật độ	320/km^2 (830/mi^2)
Tên cư dân	Kannadiga
Múi giờ	IST (UTC+05:30)
Mã ISO 3166	IN-KA
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Kannada[3]
Tỉ lệ biết chữ	75,60% (thống kê 2011)[4]
HDI	0,618 (trung bình)
Trang web	www.karnataka.gov.in
Biểu trưng của Karnataka[5]
Biểu tượng	Gandaberunda
Bài hát	Jaya Bharata Jananiya Tanujate
Ngôn ngữ	Tiếng Kannada
Loài chim	Sả rừng
Hoa	Hoa sen
Cây cối	Đàn hương trắng
Khiêu vũ	Yakshagana

Karnataka là một tiểu bang miền tây nam Ấn Độ, được thành lập ngày 1 tháng 11 năm 1956, với sự thông qua đạo luật tái tổ chức bang. Ban đầu có tên Bang Mysore, nó được đặt lại tên là Karnataka năm 1973.^[6] Thủ phủ và thành phố lớn nhất là Bangalore (Bengaluru). Karnataka tiếp giáp với biển Ả Rập và biển Laccadive về phía tây, Goa về phía tây bắc, Maharashtra về phía bắc, Telangana về phía đông bắc, Andhra Pradesh về phía đông, Tamil Nadu về phía đông nam, và Kerala về phía tây nam. Bang này có diện tích 191.976 kilômét vuông (74.122 dặm vuông Anh), tương đương 5,83% tổng diện tích Ấn Độ. Đây là bang lớn thứ bảy về diện tích của Ấn Độ. Với dân số 61.130.704 theo thống kê 2011, Karnataka là bang đông dân thứ tám. Tiếng Kannada, một trong những ngôn ngữ cổ điển, là ngôn ngữ thường dùng và là ngôn ngữ chính thức của bang.

Hai hệ thống sông chính ở Karnataka là Krishna (cùng các phụ lưu, gồm Bhima, Ghataprabha, Vedavathi, Malaprabha, và Tungabhadra) ở mạn bắc, và Kaveri (cùng các phụ lưu, gồm Hemavati, Shimsha, Arkavati, Lakshmana Thirtha và Kabini) ở mạn nam. Đa số các con sông chảy về hướng đông, ra khỏi biên giới Karnataka rồi đổ vào vịnh Bengal.

Dù nhiều đề xuất đã được đưa ra để lý giải nguồn gốc của cái tên Karnataka, khả năng thường được chấp nhận nhất là Karnataka bắt nguồn từ các từ karu và nādu tiếng Kannada, nghĩa là "vùng đất [được] nâng cao". Karu cũng được diễn dịch nghĩa là "đen", và nadu, nghĩa là "vùng đất", chỉ loại đất vertisol tại vùng Bayalu Seeme của bang. Người Anh dùng từ Carnatic, đôi khi Karnatak, để mô tả vùng phía nam của Krishna.^[7]

Với những di sản có niên đại từ thời kỳ đồ đá cũ, Karnataka từng là lãnh thổ của một số đế quốc hùng mạnh nhất của Ấn Độ cổ đại và trung đại. Karnataka đã đóng góp đáng kể cho cả hai loại hình âm nhạc cổ điển Ấn Độ, Carnatic và Hindustan.

Chú thích

1. “Protected Areas of India: State-wise break up of Wildlife Sanctuaries” (PDF). Wildlife Institute of India. Government of India. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2016.
2. “Figures at a glance” (PDF). 2011 Provisional census data. Ministry of Home Affairs, Government of India. Truy cập ngày 17 tháng 9 năm 2011.
3. 50th Report of the Commission for Linguistic Minorities in India (PDF). nclm.nic.in. tr. 123. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 8 tháng 7 năm 2016.
4. “Population and Literacy Rate of cities in Karnataka”. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 1 năm 2019. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2012.
5. “Symbols of Karnataka”. Government of Karnataka. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2013.
6. Boruah, Maitreyee (ngày 2 tháng 11 năm 2010). “In the dark about Rajyotsava in Bangalore”. DNA India. Truy cập ngày 2 tháng 12 năm 2011.
7. See Lord Macaulay's life of Clive and James Talboys Wheeler: Early History of British India, London (1878) p.98. The principal meaning is the western half of this area, but the rulers there controlled the Coromandel Coast as well.

Tham khảo

• John Keay, India: A History, 2000, Grove publications, New York, ISBN 0-8021-3797-0
• Dr. Suryanath U. Kamat, Concise history of Karnataka, 2001, MCC, Bangalore (Reprinted 2002) OCLC: 7796041
• Nilakanta Sastri, K.A. (1955). A History of South India, From Prehistoric times to fall of Vijayanagar, OUP, New Delhi (Reprinted 2002) ISBN 0-19-560686-8..
• R. Narasimhacharya, History of Kannada Literature, 1988, Asian Educational Services, New Delhi, Madras,1988, ISBN 81-206-0303-6.
• K.V. Ramesh, Chalukyas of Vatapi, 1984, Agam Kala Prakashan, Delhi ISBN 3987-10333
• Malini Adiga (2006), The Making of Southern Karnataka: Society, Polity and Culture in the early medieval period, AD 400-1030, Orient Longman, Chennai, ISBN 81-250-2912-5
• Altekar, Anant Sadashiv (1934) [1934]. The Rashtrakutas And Their Times; being a political, administrative, religious, social, economic and literary history of the Deccan during C. 750 A.D. to C. 1000 A.D. Poona: Oriental Book Agency. OCLC 3793499.
• Masica, Colin P. (1991) [1991]. The Indo-Aryan Languages. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521299446.
• Cousens, Henry (1996) [1926]. The Chalukyan Architecture of Kanarese Distrcits. New Delhi: Archeological Survey of India. OCLC 37526233.
• Hermann Kulke and Dietmar Rothermund, A History of India, fourth edition, Routledge, 2004, ISBN 0-415-32919-1