Moraña

Moraña
Alministración
País	España
Autonomía	Galicia
Provincia	provincia de Pontevedra
Tipu d'entidá	conceyu de Galicia[1]
Alcalde de Moraña	José Luís Gómez Fontenla ^(en)
Nome oficial	Moraña (gl)[2]
Códigu postal	36660
Xeografía
Coordenaes	42°33′46″N 8°35′08″W / 42.5627°N 8.5856°O / 42.5627; -8.5856
Moraña Moraña (España)
Superficie	41.5 km²
Altitú	320 m
Llenda con	Pontevedra, Barro, Portes, Caldas de Reis, Cuntis y Campo Lameiro
Demografía
Población	4110 hab. (2024) - 2024 homes (2019) - 2155 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.44% de provincia de Pontevedra
Densidá	99,04 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
morana.org…

Moraña ye un conceyu d'España. Pertenez a la Comunidá Autónoma de Galicia y, dientro d'ella, a la provincia de Pontevedra.

Asitiada na Contorna de Caldas, la so estensión total ye de 41 km², partíos ente 9 parroquies. Atópase na zona entemedia ente la llanura mariniega y les tierres altes de la provincia. Cuenta con una población de 4.411 habitantes (INE 2009).

Nesti conceyu topa'l menhir de Gargantáns. Monumentu megalíticu del neolíticu con gravados nos sos dos cares que puede datase ente 3000-2000 e.C.^[3] Mide 192 cm d'altor y 50 cm de diámetru; tien forma cónica con base cuadrada. Na so superficie apaecen una ventena de cazoletas, delles marques en forma d'ángulu y dos llinies serpenteantes.

Ye trubiecu, ente otros, de Xesús Ferro Ruibal, llatinista, teólogu y escritor; de Xosé Monteagudo, escritor qu'en 2002 recibió'l premiu "Blancu Amor" y en 2009 el premiu "García Barros"; de Luis Emilio Batallán, cantante, de que'l so elepé "Ende ven o maio" llegó a vender doscientos mil exemplares: un discu gallegu convertíu nun insólitu superventes.

Parroquies

Según el nomenclátor de 2009, el conceyu abarca 9 parroquies:^[4][5]

• Amil (San Mamed), con 455 habitantes;
• Cosoirado (Santa María), con 64 habitantes;
• Gargantáns (San Martín), con 225 habitantes;
• Lames (Santa Cruz), con 351 habitantes;
• Laxe (San Martín), con 385 habitantes;
• Rebón (San Pedro), con 412 habitantes;
• Saiáns (San Salvador), on 1.714 habitantes;
• San Lourenzo de Moraña (San Llorienzo), con 300 habitantes; y
• Santa Xusta de Moraña (Santa Xusta), con 505 habitantes.

Llugares d'interés

• El conceyu de Moraña cunta con dos belles ilesies construyíes nel sieglu XII, anque fueren fondamente reformaes con posterioridá: la de San Martín de Gargantáns y la de San Pedro de Rebón. Dambes caltienen un magníficu ábside románicu, con columnes adosaes coronaes por bellu capiteles.

• Na parroquia d'Amil atópase'l llugar conocíu como A Chan, el santuariu de La nuesa Señora de los Milagros. La construcción del edificiu actual, d'estilu neoclásicu, empecipiar a mediaos del sieglu XIX. La entrada principal presenta un pórticu flanqueado por columnes y rematáu por un frontón. Aportar al santuariu por una monumental escalinata de granitu construyida a mediaos del sieglu pasáu, siendo párrocu de Amil José Lado Formoso.
  Nel añu 1972, siendo párrocu de Amil Amador Guinarte Vilaboa, el santuariu de los Milagros foi oxetu d'una importante reforma que fizo perder al interior del edificiu'l so encantu orixinal: el retablu de madera del altar mayor, d'estilu neogóticu, foi sustituyíu por una moderna fornica na que s'asitió la imaxe de la Virxe; el comulgatorio d'alabastru que delimitaba el presbiteriu quedó esaniciáu; el techu foi cubiertu con cayuela, naquella dómina un elementu bastante estrañu na parroquia de Amil. Lo más llamativo d'esta reforma constituyir, sicasí, los dos grandes murales asitiaos a entrambos llaos del altar mayor, obra del afamáu artista pontevedrés Rafael Úbeda Piñeiro.

• Na mesma parroquia d'Amil destaca'l notable conxuntu arquiteutónicu formáu pola ilesia parroquial, barroca del sieglu XVIII, y la casa rectoral, adosada a una torre medieval d'orixinal factura. A ello xunen un horru y un palombar, deficientemente calteníos, y un bellu cruceru asitiáu nel centru d'una pequeña rotonda.

• Pa los amantes de los amplios paisaxes, nada meyor que tomar la pista de tierra, mal caltenida, qu'apuerta al "Penedo grande", sobre'l llugar d'O Outeiro, na parroquia de Amil. La vista estiende sobre gran parte del territoriu morañés hasta llegar a la ría d'Arousa, tres la cual aldovínase'l solmenáu mar de Corrubedo. Los atapeceres del branu ufierten formoses puestes de sol.

• Al llau de Amil, en direición norte, atópase Cosoirado, la parroquia más pequeña de Moraña, con una interesante casa rectoral na actualidá totalmente arruinada. A los sos pies, yá na parroquia de San Lourenzo, tópase'l palaciu d'A Buzaca, convertíu güei en centru d'hostelería. A semeyanza de la de Cosoirado, la casa rectoral de San Llorienzo ta en completa ruina.

• La parroquia de Santa Xusta, na que se celebra una importante romería n'honor a esta santa, cuenta cola meyor carballeira de tol conceyu, tantu pola so estensión (2,5 ha) como pol númberu de carbayos que lu formen (más de 400). Próxima a la ilesia parroquial hai una fonte que data de principios del sieglu XVI.

• Esisten en Moraña otres carballeiras de menor entidá, como la de Santa Lucía, na capital del conceyu, onde se celebra la fiesta gastronómica del "Carneiro ao espeto" (asáu); ocupa una superficie de casi 4.000 metros cuadraos y los sos escasos ochenta carbayos fueron oxetu apocayá d'una severa fradadura. O la del Campu de Lebón, nel llugar de Corrigatos, parroquia de Saiáns.

• Encoro de Caldas de Reis: Esti banzáu foi desenvueltu pol Grupu Cortizo y foi oxetu de discutiniu y disputes,^[6] pel branu de 2006, por cuenta de la contaminación del suministru d'agua de Caldas de Reis, amás de la estroza de la fauna y flora del cursu del ríu.

La romería de los Milagros de Amil

El domingu siguiente al día 8 de setiembre celebrar en Moraña una de les romeríes más importantes de Galicia: la romería de La nuesa Señora de los Milagros de Amil, a la qu'alleguen miles de pelegrinos procedentes de los más diversos rincones de la nuesa tierra. Na multitudinaria procesión que sigue a la misa solemne, la Virxe lleva'l so mantu cubiertu colos billetes que los fieles ufiertáron-y.

Nos numberosos puestos qu'atarraquiten el campu d'A Chan, ufiértase tou tipu de productos, ente los que destaca pol so induldable calidá'l "pulpu á feira", que puede tastiase a cualquier hora del día o de la nueche.

Fiesta del "Carneiro ao espeto"

Trátase d'una fiesta de calter gastronómicu, anguaño declarada como Fiesta d'Interés Turísticu de Galicia. Tuvo los sos entamos nel sieglu pasáu, a finales de la década de los sesenta, y los sos oríxenes hai que buscalos años tras, cuando un xubiláu morañés procedente d'Arxentina entamó delles comíes campestres rustiendo'l corderu al estilu pampero. La gran aceptación que tuvo ente los comensales fixo qu'esta forma de rustir el corderu estendiérase y convirtiérase nuna tradición típica de Moraña. El llombarada definitiva recibir cola fiesta gastronómica que cada añu celebrar na carballeira de Santa Lucía, na capital del conceyu.

Pal asáu, dispónense los corderos, abiertos en canal y asitiaos sobre una estructura de fierro en forma de doble cruz, alredor de caricotes de madera de carbayu. Asina permanecen mientres unos ocho hores, de forma que l'asáu realizar con lentitú, condición imprescindible por que la resultancia sía de lo más petitosu.

Fiesta del "Porquiño á caricote"

Esta fiesta celebrar na parroquia de Amil a finales del mes d'agostu, na carballeira de los Milagros. Tuvo'l so entamu pel añu 1990 y presenta una gran semeyanza cola del "Carneiro ao espeto". Lo que camuda ye la materia primo, una y bones el carneru ye sustituyíu pol gochu. Escuéyense animales d'ente unos 12-14 quilos y gárrense amodo, abiertos en canal y dispuestos n'estructures metáliques en redol a los caricotes.

La fiesta, que sustituyó a l'anterior "Festa do arrieiro" (empecipiada en 1976), ta acompañada d'una gran variedá d'actividaes lúdicu-deportives.

"Rapa das bestas" en Amil

Esti espectáculu de fuercia y vistosidá, productu d'una ancestral tradición, tien llugar en Amil nel mes de xunetu, el domingu siguiente a la "Rapa das bestas" de Sabucedo.

Esti día, los caballos, que mientres tol añu viven a los sos deleres nos montes de la redolada (principalmente nel Acibal), son acosaos, acorrexaos y conducíos hasta'l "curru", asitiáu nel llugar conocíu como Pacional. Equí dar# en la separación de les besties, una verdadera llucha del home col animal, que se encabrita, álzase sobre les sos pates, rincha, cocia y, finalmente, vence inmovilizáu, pa ser marcáu y rapaes les sos clines.

Referencies

1. Afirmao en: Houses of the municipalities of Galicia. Autor: Llista de presidentes de Galicia.
2. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
3. «Moraña Rupestre, en morana.org». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-12.
4. Institutu Nacional d'Estadística. «INEbase / Nomenclátor. Rellación d'unidaes poblacionales». Consultáu'l 10 de payares de 2010.
5. Plantía:Cita Madoz/11
6. Diariu de Arousa. Consultáu 12 de febreru de 2015.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Moraña.
• Conceyu de Moraña
• Moraña, Turismu Rías Baixas