Nada

Pa ver otros usos d'esti términu, Nada (dixebra).

La nada defínese como ausencia ya inesistencia de cualesquier oxetu.^[1] Según el contestu, esisten dellos conceutos de nada. La necesidá d'esti conceutu ye una estorbisa pal realismu inocente y l'empirismu, porque, a esi respectu, na realidá nun esiste equivalente. Nel sentíu común la pallabra "nada" usar pa referise a l'ausencia d'oxetos determinaos nun llugar y tiempu concretos.

La nada en filosofía

=== La nada n'ontoloxía Diversos filósofos y teólogos estudiaron el conceutu de nada (nun confundir con inesistencia). Munchos d'ellos —en particular Hegel, Heidegger y Sartre— utilizaron el recursu de reificación al sostener que la nada ye una cosa. El conceutu de nada varia llargamente ente les diverses tradiciones filosófiques y cultures, especialmente la occidental y la oriental. Asina, nel budismu, el Shunyata ye l'estáu vacíu de la mente.

El raigañu etimolóxicu de «nada»: res nata, ye contradictoria del significáu actual, pos significa cosa nacida. Quiciabes esti —pa munchos— insospechado y contundente fechu xustifique les seique permanentes y irreconciliables concepciones antagóniques, y la reificación nun incurra yá en falacia.

En contraste, na filosofía griega la idea de la nada surdió colos problemes de la negación del ser, del caltenimientu del ser y de la imposibilidá d'afirmar la nada. En particular, Parménides creyó que del «nun ser» (la nada) nun puede falase. Epicuro y Lucrecio aseveraron que la materia nun puede crease de la nada, nin destruyir a nada, postulaos darréu negaos pol pensamientu cristianu. Nel sieglu XX l'empirismu lóxicu sostuvo que tou ocupándose de la nada ye un contrasentíu, un mal usu sintácticu del llinguaxe. D'esta miente descalificóse toa especulación avera del problema.^[2]

Nes teoríes de l'asociación y de l'asamblea de Mario Bunge formalícense'l conceutu ontolóxicu de nada como individuu nulu, que se designa por aciu el símbolu ${\displaystyle \Box }$.^[3] Na teoría de l'asociación, l'individuu nulu ye l'elementu neutru del conxuntu ${\displaystyle ~S}$ d'individuos sustanciales cola operación binaria ${\displaystyle ~\circ }$ d'asociación.

Por definición, al ser l'elementu neutru d'un monoide conmutativu, :${\displaystyle ~x\circ \Box =\Box \circ x=x}$, onde ${\displaystyle ~x\in S}$. Na teoría de l'asamblea, l'individuu nulu ye l'elementu neutru aditivu del conxuntu ${\displaystyle ~S}$ d'individuos sustanciales con dos operaciones binaries, una ${\displaystyle ~{\dot {+}}}$ de yuxtaposición y otra ${\displaystyle ~{\dot {\times }}}$ de superposición, y una operación unaria ${\displaystyle ~'}$ d'elementu inversu. Por definición, al ser l'elementu neutru aditivu d'un álxebra de Boole, :${\displaystyle ~x{\dot {+}}\Box =x,x{\dot {\times }}\Box =\Box }$ y ${\displaystyle ~x{\dot {\times }}x'=\Box }$, onde ${\displaystyle ~x\in S}$.

En dambes teoríes el conceutu d'individuu nulu dexa formular con precisión dellos teoremas de caltenimientu. Por casu:

Nengún individuu sustancial acomúñase destructivamente con otru. Si ${\displaystyle ~x\neq \Box }$, entós nun esiste ${\displaystyle ~y\in S}$ tal que ${\displaystyle ~x\circ y=\Box }$ o ${\displaystyle ~y\circ x=\Box }$. Mario Bunge (1977)

Bunge reifica'l conceutu ontolóxicu de nada, yá que, según la óptica precisa los conceutos de cuerpu nulu y campu de lluz nulu (escuridá), considera al individuu nulu como una ficción necesaria pa la ontoloxía.

La nada nel esistencialismu

Martin Heidegger ocupar con fondura del problema de la nada. Nun lo fixo tantu na so obra cume, Ser y tiempu, de 1927, como nel so trabayu curtiu "¿Qué ye metafísica?", de 1930. Ellí, dempués de plantegar y ellaborar la cuestión, encetar con un repitíu interrogante: "¿Por qué hai ente na so totalidá y non más bien la nada?".^[4]

Nesta obra, envalórase que la nada-y ta vedada al pensamiento científicu, porque la ciencia nada quier saber d'ella. Sicasí, sostiense que la nada ye significativa, pos sobre ella reposa o s'asitia'l ser. Asina, el problema del filósofu plantegar dende l'enigma de "que haya daqué en cuenta de nada".^[5]

La esistencia humana ta íntimamente amestada a la nada. Revelar temples anímicos de fondu aburrición y, especialmente, de congoxa. Dambos -y patentizan la nada, y ente los dos tórnen-y incomprensible la esistencia del ente na so totalidá. La congoxa —de raigañu kierkegaardiana— ye l'estáu emotivu fundamental de la esistencia. L'home puede angustiarse por esto o por aquello, pero, esmorecíes estes particularidaes, la esistencia sigue angustiada. Y, si al esistente entrúgase-y pola causa de la so congoxa, casi bonalmente va responder: "Por nada".

Na so obra fundamental El ser y la nada (1944), Jean-Paul Sartre, influyíu por Heidegger, mientres los sos estudios n'Alemaña, va afondar la temática heideggeriana. Nesti tratáu, d'estructura complicada, como la máxima obra del so maestru, acabará sosteniéndose que l'ingresu de la nada al mundu deber a la esistencia del home. Como en Heidegger, la nada va ser anterior, lóxicamente, al "non" y a la "negación", y anque munchos crean que Sartre reifica a "la" nada, lo cierto ye qu'usa a tal conceutu de "nada" como un operador dialécticu, yá que pa él la nada ye daqué "irrealizante", esto ye, una negación d'un ser que dexa o da llugar a la esistencia d'otru o otros seres posteriores (casi siempres más evolucionaos): ente que los oxetos non conscientes coinciden nel so esistencia cola so esencia, nos humanos, al tener capacidá de consciencia, la esencia ye daqué que pueden realizar (yá na esistencia o en vida) darréu al esistir.^[6]

La nada en ciencia

Nes ciencies, al ser ontoloxíes centrípetes^{[ensin referencies]}, trátense diversos entes nulos. Puede haber tantos individuos nulos como clases naturales. En particular destaca'l vacíu o campu nulu, al cual nes teoríes de campos asígnense-y propiedaes como tener índiz de refraición igual a unu. Físicamente ye imposible delimitar una rexón del espaciu-tiempu que nun contenga coses, una y bones los campos gravitatorius non pueden bloquiase, y toles partícules que la so temperatura nun sía'l cero absolutu xeneren radiación electromagnético (d'alcuerdu a la noción cuántica d'enerxía del puntu cero).

Físicamente, pos, la nada tamién ye una idealización un estáu posible pero físicamente irrealizable na práutica. Tan ye asina que na llamada aniquilación partícula-antipartícula, un casu particular del teorema ontolóxicu enriba demostráu, nun esiste realmente tal aniquilación o destrucción. Refiérense ${\displaystyle ~y^{+}}$ a un positrón, ${\displaystyle ~y^{-}}$ a un electrón y ${\displaystyle ~\gamma }$ a un fotón, entós

(1)${\displaystyle ~y^{-}\ {\dot {+}}\ y^{+}\ \neq \Box }$

sinón que

(2)${\displaystyle ~y^{-}\ {\dot {+}}\ y^{+}\ =\gamma \ {\dot {+}}\ \gamma }$

El tresformamientu físicu (1) ye imposible yá que violaría'l principiu de caltenimientu de la enerxía, ente que (2) atópase frecuentemente nel llaboratoriu y ye perfectamente compatible coles lleis de caltenimientu.

La nada en matemátiques

En Matemátiques la pallabra "nada" ye polisémica:

• En lóxica matemática el conceutu de nada, o d'inesistencia, designar por aciu la negación y los cuantificadores ${\displaystyle ~\neg \exists x:(\dots )}$ o ${\displaystyle ~\nexists x(\dots )}$, que puede lleese "nun esiste x tal que..." (= "nun hai nengún x tal que..."), o'l so equivalente ${\displaystyle ~\forall x\neg (\dots )}$, que puede lleese "pa tou x non ..." (= "pa nengún x ...").
• En teoría de conxuntos la nada ye'l conxuntu vacíu: ${\displaystyle ~\varnothing }$, que se refier a un conxuntu ensin elementos.

En álxebra elemental la cancelación de términos danos como resultáu'l elementu neutru: ${\displaystyle ~y}$, que puede referise al cero (con al respective de la suma), al unu (con al respective de la multiplicación), a la función identidá (con al respective de la composición de funciones), a la matriz de ceros (con al respective de la suma de matrices), a la matriz identidá (con al respective de la multiplicación de matrices), al vector nulu (con al respective de la suma de vectores) o a la cadena vacida (con al respective de la concatenación -de cadenes-). En aritmética la nada ye'l cero, usar pa representar l'ausencia d'un oxetu nun llugar d'un espaciu.

El vacíu en física

En tiempos de Newton concebíase'l vacíu y confundía con "nada" como un mediu uniforme desprovistu de masa llamáu espaciu que la so xeometría yera euclídea. La idea de Newton sobre l'espaciu que consideraba infinitu ya inmutable nun taba exenta d'elementos místicos. La noción del vacíu como espaciu nel que les partícules materiales movíense, viose llixeramente alteriada col desenvolvimientu de la teoría del éter que yera un mediu material que dexaba l'espardimientu de les ondes lluminoses nel vacíu, yá que anque Newton propunxera que la lluz taba formada por corpúsculos ciertos esperimentos como'l de la doble rendija llevaren a la concepción mayoritaria de que los fenómenos rellacionaos cola lluz podíen esplicase meyor cola teoría ondulatoria. Polo qu'a finales del sieglu XIX nun yera bien popular la idea de que'l vacíu nun tuviera llenu de daqué.

El esperimentu de Michelson y Morley portó l'abandonu de la idea de la esistencia del éter y volvióse a la idea que'l vacíu realmente nun contenía nada. Sicasí, tanto'l principiu d'indetermín de Heisenberg como la teoría cuántica de campos suxirieron que'l vacíu yera daqué físicamente más complicáu, y la creación de pares llevó a la idea de que'l vacíu nun podía ser la nada, una y bones la física cuántica paecía compartir que taba llenu de partícules virtuales que se creaben en pares partícula-antipartícula y destruyíense de cutio.

Ver tamién

• Ser
• Entidá
• Vacíu
• Cosa (ontoloxía)
• Esistencialismu

Referencies

1. Mario Bunge, Diccionariu de filosofía, Méxicu, Sieglu XXI, 1999, p. 148.
2. José Ferrater Mora, "Nada", en Diccionariu de filosofía, 5ª ed., Buenos Aires, Editorial Suramericana, 1964, p. 248, tomu II.
3. Mario Bunge, Treatise on basic philosophy. Volume 3. Ontology I: The furniture of the world, Dordrecht, D. Reidel Publishing Company, 1977.
4. Entruga yá formulada na Edá Moderna por Francisco Suárez y, sobremanera, por Gottfried Wilhelm Leibniz. La respuesta a esta entruga da llugar, na Edá Moderna, a la cuestión de la esistencia d'un Necesariu y la cuestión de les verdad de razón.
5. Martin Heidegger, "¿Qué ye la metafísica?", en ¿Qué ye metafísica?: ser, verdá y fundamentos, trad. de Xavier Zubiri, Buenos Aires, Sieglu XX, 1974, páxs. 75-112.
6. Jean-Paul Sartre, El Ser y la Nada, Buenos Aires, Losada, 1998.

Bibliografía

• Genz, Henning Die Entdeckung des Nichts, Rowohlt, 1999, ISBN 3-499-60729-8
• Bild der Wissenschaft 10/2006, "Nichts" (S. 40-59)
• The Book of Nothing, John D Barrow
• The Nothing That Is, Robert Kaplan
• In Search of a Cyclops, Fredrick Schermer
• Zero, Charles Seife
• The Hole in the Universe K. C. Kole
• Church Dogmatics III/3, páxs. 389-368, Karl Barth

Enllaces esternos

• Wikcionariu tien definiciones y otra información tocante a nada.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Nada.