Un referendu o plebiscitu sobre Estatus Políticu foi sosteníu en Puertu Ricu'l domingu 13 d'avientu de 1998.[1] Los votantes fueron provistos de delles eleiciones ente les cualos topábense Estadidad, Independencia, Asociación Llibre, Estáu Llibre Acomuñáu modificáu y Nenguna de les Anteriores. Los votantes favorecieron la Nenguna de les Anteriores con un 50.5%.[2] La participación foi d'un 71.3%. La estadidad foi la opción numberada con mayor votación con un 46.5% (Opción 3), la mayor na hestoria de los plebiscitos, sicasí, "nenguna de les anteriores" sumó la mayoría absoluta de los votos.
"Pidimientu al Gobiernu de los Estaos Xuníos:
"Nós, el Pueblu, pola presente y nel exerciciu del nuesu derechu al amparu de la primer enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos, firmemente solicitamos al Congresu de los Estaos Xuníos, que con toa rapidez apostada y tres cien años de subordinación política, definir de manera concluyente la condición política del Pueblu de Puertu Ricu y l'algame de la soberanía de los Estaos Xuníos d'América, a los fines de resolver l'actual problema territorial de la islla so la siguiente opción:"
Opción 1 (Commonwealth):
"L'aplicación sobre Puertu Ricu de la soberanía del Congresu, que por virtú de la Llei Federal 600 de 3 de xunetu de 1950, delega a la Isla la conducción d'un gobiernu llindáu a asuntos d'estrictu orde local so una Constitución propia. Dichu gobiernu llocal va tar suxetu a l'autoridá del Congresu, la Constitución, les lleis y trataos de los Estaos Xuníos. Por virtú del Tratáu de París y la Clausa territorial de la Constitución federal, el Congresu puede tratar a Puertu Ricu en forma distinta a los estaos, mientres haya una base racional. La ciudadanía americana de los puertorriqueños va ser estatutaria. L'inglés va siguir siendo l'idioma oficial de les axencies y tribunales del Gobiernu Federal qu'operen en Puertu Ricu."
Opción 2 (Llibre Asociación):
"Un Tratáu que reconoza la soberanía plena de Puertu Ricu pa desenvolver la so rellación colos Estaos Xuníos n'asociación non colonial, non territorial. Estaos Xuníos va arrenunciar a tolos sos poderes sobre Puertu Ricu, entrando al Tratáu nel mesmu actu. Puertu Ricu va retener tolos poderes que non se deleguen espresamente a los Estaos Xuníos. Puertu Ricu va disponer sobre la ciudadanía portorricana. Los ciudadanos actuales de los Estaos Xuníos en Puertu Ricu van retener la ciudadanía americana, si asina lu deseyen, y van poder tresmitila a los sos descendientes, suxetu a lo que dispongan les lleis de los Estaos Xuníos o'l Tratáu. Tien De entendese que, a partir de la vixencia del Tratáu, el solu fechu de nacer en Puertu Ricu nun va conceder derechu a ser ciudadanu americanu. El Tratáu a axustase va disponer sobre asuntos de mercáu, defensa, l'usu del dólar, asistencia económica y la proteición de derechos personales adquiríos. El Tratáu tamién va reconocer la capacidá soberana de Puertu Ricu p'alcordar convenios y otros trataos internacionales."
Opción 3 (Estadidad):
"L'ingresu de Puertu Ricu a la Unión de los Estaos Xuníos d'América como un estáu soberanu, en completa igualdá de derechos, responsabilidaes y beneficios colos demás estaos. Reteniendo, amás, la soberanía de Puertu Ricu naquellos asuntos non delegaos pola Constitución de los Estaos Xuníos al Gobiernu Federal. El derechu al votu presidencial y la representación igual nel Senáu y proporcional na Cámara de Representantes, ensin acabamientu de la representación de los demás estaos. Calteniendo tamién la presente Constitución de Puertu Ricu y les mesmes lleis estatales; y con ciudadanía americana permanente garantizada pola Constitución de los Estaos Xuníos d'América. Les disposiciones de la llei federal sobre l'usu del idioma inglés nes axencies y tribunales del gobiernu federal nos cincuenta estaos de la Unión van aplicar igualmente nel Estáu de Puertu Ricu, como asocede na actualidá."'
Opción 4 (Independencia):
"La reconocencia de que Puertu Ricu ye una república soberana con autoridá plena sobre'l so territoriu y nes sos rellaciones internacionales con una Constitución que va ser la Llei Suprema qu'aprova pa un sistema de gobiernu republicanu y la proteición de los derechos humanos. Los residentes de Puertu Ricu van deber llealtá a, y van tener la ciudadanía y nacionalidá de la república de Puertu Ricu. El nacer en Puertu Ricu o tener parientes cola ciudadanía americana estatutaria por nacencia nel anterior territoriu, van dexar de ser fundamentu pa la ciudadanía americana; sacante que les persones que teníen la ciudadanía americana van tener el derechu estatuariu de caltener esa ciudadanía pa tola vida, por derechu o decisión, según provistu poles lleis del Congresu federal. Los beneficios de los individuos en Puertu Ricu, adquiríos por servicios o por contribuciones feches a los Estaos Xuníos, van ser honraos polos Estaos Xuníos. Puertu Ricu y los Estaos Xuníos van desenvolver trataos de cooperación, incluyendo asistencia económica y programatica por un periodu razonable, llibre comerciu y tránsitu y el status de les fuercies militares."
Nenguna de les Anteriores.
Les siguientes estadístiques respuenden a los resultaos oficiales publicaos pola Comisión Estatal d'Eleiciones (CEE) de Puertu Ricu:[3]
Opción | Votos | % |
---|---|---|
Estadidad | 728,157 | 46.6 |
Independencia | 39,838 | 2.6 |
Asociación Llibre | 4,536 | 0.3 |
Estáu Llibre Acomuñáu modificáu | 993 | 0.0 |
Nenguna de les Anteriores | 787,900 | 50.5 |
Nulos/En Blanco | 4,846 | – |
Total | 1,556,270 | 100 |
Fonte: Nohlen |
Estáu Llibre Acomuñáu | (%) | Estadidad | (%) | Independencia | (%) | Otra | (%) |
0 | 0% | 24 | 30.76% | 0 | 0% | 54 | 69.23%% |
Conceyu | Nenguna de les Anteriores | (%) | Estadidad | (%) | Independencia | (%) | Llibre Asociación | (%) | Estáu Llibre Acomuñáu | (%) | Nulos | (%) | En Blanco | (%) | Total |
Loíza | 3,950 | 41.6 | 5,286 | 55.7 | 215 | 2.3 | 16 | 0.2 | 8 | 0.1 | 12 | 0.1 | 11 | 0.1 | 9,498 |
Moca | 7,995 | 44 | 9,794 | 53.9 | 291 | 1.6 | 35 | 0.2 | 11 | 0.1 | 31 | 0.2 | 26 | 0.1 | 18,183 |
Maricao | 1,531 | 44.8 | 1,801 | 52.7 | 54 | 1.6 | 6 | 0.2 | 3 | 0.1 | 11 | 0.3 | 10 | 0.3 | 3,416 |
Villalba | 4,973 | 45.7 | 5,660 | 52.1 | 169 | 1.6 | 19 | 0.2 | 3 | 0 | 14 | 0.1 | 33 | 0.3 | 10,871 |
Aguadilla | 12,167 | 45.7 | 13,787 | 51.8 | 509 | 1.9 | 52 | 0.2 | 22 | 0.1 | 53 | 0.2 | 24 | 0.1 | 26,614 |
Guaynabo | 18,332 | 44.9 | 20,935 | 51.3 | 1,190 | 2.9 | 204 | 0.5 | 40 | 0.1 | 69 | 0.2 | 32 | 0.1 | 40,802 |
Les Piedres | 6,792 | 46.7 | 7,452 | 51.2 | 226 | 1.6 | 27 | 0.2 | 7 | 0 | 29 | 0.2 | 15 | 0.1 | 14,548 |
Adxuntes | 4,247 | 47 | 4,572 | 50.6 | 148 | 1.6 | 21 | 0.2 | 8 | 0.1 | 15 | 0.2 | 27 | 0.3 | 9,038 |
Manatí | 8,783 | 46.4 | 9,590 | 50.6 | 435 | 2.3 | 61 | 0.3 | 12 | 0.1 | 32 | 0.2 | 24 | 0.1 | 18,937 |
Florida | 2,458 | 45.5 | 2,732 | 50.5 | 186 | 3.4 | 15 | 0.3 | 2 | 0 | 9 | 0.2 | 6 | 0.1 | 5,408 |
Ciales | 4,580 | 47.7 | 4,820 | 50.2 | 146 | 1.5 | 12 | 0.1 | 2 | 0 | 13 | 0.1 | 21 | 0.2 | 9,594 |
Ríu Grande | 8,546 | 47 | 9,100 | 50 | 409 | 2.2 | 55 | 0.3 | 16 | 0.1 | 43 | 0.2 | 22 | 0.1 | 18,191 |
Bayamón | 43,912 | 47 | 46,435 | 49.7 | 2,488 | 2.7 | 320 | 0.3 | 56 | 0.1 | 174 | 0.2 | 80 | 0.1 | 93,465 |
Camuy | 8,190 | 48.2 | 8,442 | 49.7 | 254 | 1.5 | 34 | 0.2 | 9 | 0.1 | 30 | 0.2 | 32 | 0.2 | 16,991 |
Fajardo | 6,660 | 47.2 | 7,015 | 49.7 | 344 | 2.4 | 34 | 0.2 | 19 | 0.1 | 32 | 0.2 | 15 | 0.1 | 14,119 |
San Llorienzo | 8,067 | 47.7 | 8,405 | 49.7 | 313 | 1.9 | 39 | 0.2 | 11 | 0.1 | 36 | 0.2 | 26 | 0.2 | 16,897 |
Cidra | 7,762 | 45.8 | 8,377 | 49.5 | 687 | 4.1 | 50 | 0.3 | 8 | 0 | 36 | 0.2 | 17 | 0.1 | 16,937 |
Jayuya | 3,961 | 47.7 | 4,104 | 49.5 | 181 | 2.2 | 16 | 0.2 | 5 | 0.1 | 18 | 0.2 | 14 | 0.2 | 8,299 |
Juncos | 6,555 | 47.9 | 6,769 | 49.5 | 271 | 2 | 20 | 0.1 | 10 | 0.1 | 27 | 0.2 | 19 | 0.1 | 13,671 |
Arroyo | 4,058 | 47 | 4,261 | 49.3 | 266 | 3.1 | 14 | 0.2 | 6 | 0.1 | 20 | 0.2 | 11 | 0.1 | 8,636 |
Arecibo | 21,024 | 48.1 | 21,528 | 49.2 | 915 | 2.1 | 96 | 0.2 | 20 | 0 | 83 | 0.2 | 59 | 0.1 | 43,725 |
Utuado | 7,688 | 48.7 | 7,757 | 49.2 | 248 | 1.6 | 25 | 0.2 | 7 | 0 | 34 | 0.2 | 21 | 0.1 | 15,780 |
Corozal | 8,501 | 48.8 | 8,533 | 48.9 | 308 | 1.8 | 24 | 0.1 | 8 | 0 | 30 | 0.2 | 29 | 0.2 | 17,433 |
Cataño | 6,052 | 48.2 | 6,124 | 48.7 | 303 | 2.4 | 43 | 0.3 | 7 | 0.1 | 24 | 0.2 | 14 | 0.1 | 12,567 |
Orocovis | 5,917 | 49.4 | 5,826 | 48.6 | 167 | 1.4 | 11 | 0.1 | 6 | 0.1 | 35 | 0.3 | 19 | 0.2 | 11,981 |
Aguada | 9,044 | 49 | 8,885 | 48.1 | 383 | 2.1 | 48 | 0.3 | 9 | 0 | 35 | 0.2 | 49 | 0.3 | 18,453 |
Aguas Buenas | 5,989 | 47.6 | 6,037 | 48 | 491 | 3.9 | 30 | 0.2 | 2 | 0 | 17 | 0.1 | 15 | 0.1 | 12,581 |
Quebradillas | 6,095 | 49.3 | 5,934 | 48 | 273 | 2.2 | 29 | 0.2 | 3 | 0 | 23 | 0.2 | 11 | 0.1 | 12,368 |
Añasco | 6,632 | 50.2 | 6,334 | 47.9 | 186 | 1.4 | 28 | 0.2 | 3 | 0 | 19 | 0.1 | 17 | 0.1 | 13,219 |
Llares | 7,282 | 49.4 | 7,033 | 47.7 | 359 | 2.4 | 35 | 0.2 | 4 | 0 | 20 | 0.1 | 14 | 0.1 | 14,747 |
Maunabo | 2,838 | 48.3 | 2,805 | 47.7 | 197 | 3.4 | 9 | 0.2 | 6 | 0.1 | 10 | 0.2 | 10 | 0.2 | 5,875 |
Ceiba | 2,782 | 49.9 | 2,647 | 47.5 | 107 | 1.9 | 15 | 0.3 | 5 | 0.1 | 10 | 0.2 | 10 | 0.2 | 5,576 |
Comerío | 5,099 | 49.7 | 4,869 | 47.5 | 249 | 2.4 | 14 | 0.1 | 2 | 0 | 12 | 0.1 | 10 | 0.1 | 10,255 |
Juana Díaz | 9,737 | 50.4 | 9,125 | 47.3 | 321 | 1.7 | 38 | 0.2 | 3 | 0 | 45 | 0.2 | 33 | 0.2 | 19,302 |
Toa Alta | 10,353 | 49.8 | 9,794 | 47.2 | 511 | 2.5 | 55 | 0.3 | 7 | 0 | 41 | 0.2 | 11 | 0.1 | 20,772 |
Toa Baja | 17,324 | 49.5 | 16,496 | 47.1 | 958 | 2.7 | 99 | 0.3 | 24 | 0.1 | 74 | 0.2 | 29 | 0.1 | 35,004 |
Hatillo | 8,888 | 50.7 | 8,220 | 46.9 | 326 | 1.9 | 42 | 0.2 | 9 | 0.1 | 20 | 0.1 | 19 | 0.1 | 17,524 |
Peñuelas | 5,314 | 48.5 | 5,139 | 46.9 | 429 | 3.9 | 28 | 0.3 | 8 | 0.1 | 19 | 0.2 | 23 | 0.2 | 10,960 |
Barranquitas | 6,938 | 50.6 | 6,404 | 46.7 | 298 | 2.2 | 17 | 0.1 | 7 | 0.1 | 24 | 0.2 | 12 | 0.1 | 13,700 |
Carolina | 36,565 | 50 | 34,151 | 46.7 | 1,870 | 2.6 | 253 | 0.3 | 43 | 0.1 | 115 | 0.2 | 61 | 0.1 | 73,058 |
Luquillo | 4,029 | 50.7 | 3,699 | 46.6 | 158 | 2 | 33 | 0.4 | 2 | 0 | 12 | 0.2 | 9 | 0.1 | 7,942 |
Patillas | 4,706 | 50 | 4,383 | 46.6 | 252 | 2.7 | 22 | 0.2 | 7 | 0.1 | 18 | 0.2 | 20 | 0.2 | 9,408 |
San Juan | 82,427 | 49.4 | 77,537 | 46.5 | 5,490 | 3.3 | 871 | 0.5 | 135 | 0.1 | 309 | 0.2 | 135 | 0.1 | 166,904 |
Gurabo | 7,051 | 50.6 | 6,460 | 46.4 | 334 | 2.4 | 39 | 0.3 | 9 | 0.1 | 27 | 0.2 | 9 | 0.1 | 13,929 |
Isabela | 10,871 | 51.2 | 9,844 | 46.4 | 388 | 1.8 | 42 | 0.2 | 5 | 0 | 37 | 0.2 | 33 | 0.2 | 21,220 |
Guayama | 8,290 | 50.5 | 7,551 | 46 | 442 | 2.7 | 38 | 0.2 | 11 | 0.1 | 48 | 0.3 | 23 | 0.1 | 16,403 |
Yabucoa | 9,451 | 51.5 | 8,435 | 46 | 353 | 1.9 | 32 | 0.2 | 16 | 0.1 | 39 | 0.2 | 25 | 0.1 | 18,351 |
Naguabo | 5,500 | 51.6 | 4,878 | 45.8 | 208 | 2 | 19 | 0.2 | 4 | 0 | 28 | 0.3 | 13 | 0.1 | 10,650 |
Ponce | 34,690 | 50.8 | 31,264 | 45.8 | 1,830 | 2.7 | 204 | 0.3 | 52 | 0.1 | 139 | 0.2 | 87 | 0.1 | 68,266 |
Coamo | 8,344 | 52.7 | 7,178 | 45.3 | 239 | 1.5 | 21 | 0.1 | 11 | 0.1 | 24 | 0.2 | 20 | 0.1 | 15,837 |
Les Maríes | 2,805 | 52.4 | 2,411 | 45.1 | 105 | 2 | 6 | 0.1 | 1 | 0 | 8 | 0.1 | 12 | 0.2 | 5,348 |
San Germán | 8,605 | 52 | 7,432 | 44.9 | 375 | 2.3 | 63 | 0.4 | 17 | 0.1 | 38 | 0.2 | 27 | 0.2 | 16,557 |
Guánica | 4,659 | 52 | 4,005 | 44.7 | 250 | 2.8 | 22 | 0.2 | 7 | 0.1 | 13 | 0.1 | 9 | 0.1 | 8,965 |
Morovis | 7,237 | 53.5 | 6,036 | 44.6 | 204 | 1.5 | 17 | 0.1 | 3 | 0 | 18 | 0.1 | 23 | 0.2 | 13,538 |
Caguas | 30,388 | 52.3 | 25,582 | 44 | 1,787 | 3.1 | 190 | 0.3 | 40 | 0.1 | 116 | 0.2 | 46 | 0.1 | 58,149 |
Trujillo Altu | 14,112 | 51.9 | 11,973 | 44 | 901 | 3.3 | 115 | 0.4 | 18 | 0.1 | 45 | 0.2 | 21 | 0.1 | 27,185 |
Barceloneta | 5,552 | 54.1 | 4,501 | 43.9 | 151 | 1.5 | 12 | 0.1 | 3 | 0 | 24 | 0.2 | 11 | 0.1 | 10,254 |
Canóvanas | 8,405 | 53.1 | 6,945 | 43.9 | 352 | 2.2 | 45 | 0.3 | 9 | 0.1 | 47 | 0.3 | 15 | 0.1 | 15,818 |
San Sebastián | 11,335 | 52.2 | 9,499 | 43.7 | 748 | 3.4 | 59 | 0.3 | 12 | 0.1 | 43 | 0.2 | 32 | 0.1 | 21,728 |
Vega Alta | 8,548 | 53.5 | 6,975 | 43.6 | 362 | 2.3 | 42 | 0.3 | 8 | 0.1 | 38 | 0.2 | 19 | 0.1 | 15,992 |
Vega Baxa | 13,559 | 54 | 10,801 | 43 | 625 | 2.5 | 47 | 0.2 | 12 | 0 | 50 | 0.2 | 23 | 0.1 | 25,117 |
Yauco | 9,947 | 53.7 | 7,879 | 42.6 | 556 | 3 | 49 | 0.3 | 18 | 0.1 | 27 | 0.1 | 34 | 0.2 | 18,510 |
Mayagüez | 22,611 | 53.9 | 17,847 | 42.5 | 1,191 | 2.8 | 141 | 0.3 | 27 | 0.1 | 96 | 0.2 | 49 | 0.1 | 41,962 |
Santa Isabel | 4,786 | 54.9 | 3,702 | 42.5 | 170 | 2 | 21 | 0.2 | 5 | 0.1 | 6 | 0.1 | 21 | 0.2 | 8,711 |
Rincón | 4,093 | 55.9 | 3,082 | 42.1 | 97 | 1.3 | 11 | 0.2 | 4 | 0.1 | 21 | 0.3 | 15 | 0.2 | 7,323 |
Cayey | 11,228 | 54.2 | 8,706 | 42 | 629 | 3 | 63 | 0.3 | 21 | 0.1 | 29 | 0.1 | 34 | 0.2 | 20,710 |
Formigueros | 4,407 | 54.2 | 3,408 | 41.9 | 268 | 3.3 | 19 | 0.2 | 7 | 0.1 | 12 | 0.1 | 16 | 0.2 | 8,137 |
Llábanos | 6,450 | 56.1 | 4,750 | 41.3 | 238 | 2.1 | 24 | 0.2 | 9 | 0.1 | 15 | 0.1 | 18 | 0.2 | 11,504 |
Cabu Coloráu | 10,252 | 53.9 | 7,839 | 41.2 | 796 | 4.2 | 62 | 0.3 | 10 | 0.1 | 48 | 0.3 | 23 | 0.1 | 19,030 |
Humacao | 13,184 | 56.1 | 9,577 | 40.8 | 567 | 2.4 | 73 | 0.3 | 23 | 0.1 | 41 | 0.2 | 26 | 0.1 | 23,491 |
Guayanilla | 5,411 | 55.3 | 3,934 | 40.2 | 378 | 3.9 | 16 | 0.2 | 3 | 0 | 24 | 0.2 | 24 | 0.2 | 9,790 |
Vieques | 2,207 | 56.2 | 1,580 | 40.2 | 110 | 2.8 | 7 | 0.2 | 2 | 0.1 | 12 | 0.3 | 12 | 0.3 | 3,930 |
Salinas | 6,726 | 57.2 | 4,693 | 39.9 | 259 | 2.2 | 28 | 0.2 | 5 | 0 | 17 | 0.1 | 26 | 0.2 | 11,754 |
Doráu | 8,547 | 57.2 | 5,887 | 39.4 | 426 | 2.9 | 27 | 0.2 | 13 | 0.1 | 34 | 0.2 | 10 | 0.1 | 14,944 |
Culiebra | 492 | 57 | 336 | 38.9 | 28 | 3.2 | 0 | 0 | 4 | 0.5 | 1 | 0.1 | 2 | 0.2 | 863 |
Naranjito | 8,924 | 59.4 | 5,749 | 38.3 | 298 | 2 | 18 | 0.1 | 8 | 0.1 | 19 | 0.1 | 12 | 0.1 | 15,028 |
Sabana Grande | 7,257 | 60.5 | 4,425 | 36.9 | 238 | 2 | 27 | 0.2 | 8 | 0.1 | 19 | 0.2 | 15 | 0.1 | 11,989 |
Aibonito | 7,233 | 60.1 | 4,396 | 36.5 | 354 | 2.9 | 22 | 0.2 | 3 | 0 | 20 | 0.2 | 10 | 0.1 | 12,038 |
Puertu Ricu | 787,900 | 50.3 | 728,157 | 46.5 | 39,838 | 2.5 | 4,536 | 0.3 | 993 | 0.1 | 2,956 | 0.2 | 1,890 | 0.1 | 1,566,270 |