Sijilmasa

Sijilmasa
Alministración
Monarquía constitucional	Marruecos
Rexón	Draa-Tafilalet ^(es)
Provincia	Provincia d'Errachidía
Ciudá	Errachidia
Tipu d'entidá	asentamientu humanu
Xeografía
Coordenaes	31°17′N 4°17′W / 31.28°N 4.28°O / 31.28; -4.28
Sijilmasa Sijilmasa (Marruecos)
Más información
Fundación	757

Mapa del Marruecos idrísida y les sos potencies vecines, col reinu de Beni-Midrar y el de Sijilmasa en verde.^[1]

Rutes comerciales al oeste del Sahara ente 1000-1500. Les zones auríferas indíquense coloriaes en marrón nidio.

Sijilmasa (tamién transcrita como Sigilmasa, Siyilmasa, Sidjilmasa, Sijilmassa, etc.) foi una ciudá medieval bereber, güei en ruines, a dos quilómetros al norte de l'actual ciudá marroquina de Rissani;^[2] a diez díes de viaxe de Fez, cruciando la Cordal del Atles. Yera una importante escala caravanera nes rutes que conectaben el Mediterraneu col centru-oeste d'África travesando'l Desiertu d'El Sáḥara. El so allugamientu y allugamientu obedecíen a les ventayes estratéxiques qu'apurría'l ríu Ziz y l'oasis Tafilalt.

La so hestoria carauterizar por socesives invasiones de les dinastíes bereberes y el desenvolvimientu del reinu Tafilalet. Convertida nun estáu independiente nel sieglu VIII (dinastía midrarí o Banu Midrar), nel sieglu X foi conquistada polos maghrawas (dependientes del Califatu de Córdoba, que constituyeron la so propia dinastía independiente); y nos sieglos XI y XII polos almorávides y almohades respeutivamente. D'últimes quedó sol poder de los benimerines, y nel sieglu XIV o XV quedó destruyida.

Les ruines de Sijilmasa tán declaraes "llugar en peligru" (endangered site) pol World Monuments Fund. El so caltenimientu depende del Ministeriu de Cultura de Marruecos.

L'afayu na zona de fósiles d'un nuevu xéneru de dinosauriu en 1996 fixo tomar el so nome pa bautizalo como Sigilmassasaurus.

Fundación

Según al-Bakri (Llibru de rutes y llugares), un bereber zenata miknasa,^[3] procedente de la España musulmana, de nome Abu 'l-Qásim Samgu bin Wasul al-Miknasi foi'l primeru n'establecese nel llugar a mediaos del sieglu VIII.^[4] El mesmu autor rellata qu'otros, probablemente tamién bereberes, xuniéronse-y p'afitar ellí la so residencia, hasta llegar al númberu de cuarenta, momentu nel qu'establecieron los fundamentos de la ciudá. Escoyeron como líder a ‘Isa bin Mazid "el negru", pa dirixir l'alministración. Duró pocos años, porque foi acusáu de corrupción polos sos compañeru y executáu sumariamente; escoyéndose al propiu Abu al-Qásim como líder. Según Ibn Hawqal (Kitab surat al-ard), la ciudá creció rápido en poder económicu pola so posición nes rutes comerciales. Enantes, el comerciu principal llegaba d'Exiptu, pero les comunicaciones ente esa área y l'África subsaḥariana y Marruecos yeren muncho más difíciles.^[5]

La prosperidá de Sijilmasa s'evidencia pola anéudota que recueye Ibn Hawqal sobre una factura emitida por un mercader d'Awdaghust^[6] por un montante de cuarenta y dos mil dinares a otru mercader establecíu en Sijilmasa. Ibn Hawqal nunca oyera falar de tal suma de dineru a lo llargo de tolos sos viaxes.^[7]

Midraríes, fatimíes y maghrawas

El poder económico de la ciudá dexó-y independizase del Califatu Abasí nel añu 711, estableciéndose una dinastía real que se conoz col nome de midrarí.^[8] Les cambiantes aliances col Califatu de Córdoba y colos fatimíes d'Ifriqiya desestabilizaron la ciudá nel sieglu X, especialmente a partir de la llegada a la ciudá d'Ubayd Allah al-Mahdi Billah, fundador de la dinastía fatimí. Esti personaxe, acompañáu del so fíu Al-Qasim, vieno al Magreb en 905 fuxendo de los abasíes, que consideraben les sos creencies xiinata-ismaelites heterodoxes y amenazadores pa la paz del Califatu. Según la lleenda, ‘Ubayd Allah y el so fíu cumplíen la profecía según la cual el mahdi vendría de Mesopotamia a Sijilmasa. Permanecieron cuatro años na ciudá, so la proteición de los gobernantes midraríes, especialmente del príncipe Yasa'.

Al-Qasim, fíu del pretendíu mahdi, colos sos poderes milagrosos, causó que brotara una fonte fora de la ciudá. Un xudíu de la ciudá foi testigu d'ello, y estendió el rumor de que 'Ubayd Allah diba intentar establecese nel poder. Coles mesmes, el príncipe Yasa recibió una carta del Califa de Bagdag alvirtiéndo-y de que cerrara les sos fronteres precaviéndose de ‘Ubayd Allah. Yasa viose obligáu a encarcelar al home qu'hasta entós protexía, anque un sirviente de ‘Ubayd Allah pudo escapar a Kairuán, que taba controlada polos ismailíes de Ifriqiya, lideraos por Abu ‘Abdallah, quien axuntó rápido un exércitu y salió al rescate del so correlixonariu. Nel so camín a Sijilmasa, tomó Tahert, un fuerte ibadí jariyita de la dinastía rustúmida.^[9] Llegó al Tafilalt na segunda metá del añu 909, y asedió la ciudá de Sijilmasa. Yasa' foi asesináu daquella, o al añu siguiente, y la dinastía midrárida empezó un llargu procesu de fragmentación que col tiempu llevólos a cayer sol dominiu de los bereberes maghrawa, vasallos del califatu de Córdoba, que tomaron la ciudá nel 980.^[10]

So los maghrawas, que darréu s'independizaron del Califatu de Córdoba, la ciudá caltuvo'l so papel como centru comercial, al qu'añadió'l de centru políticu y militar dende'l que los Maghrawa llanzaben campañes contra otres tribus del interior del actual Marruecos.

Almorávides, almohades y benimerines

Tres sesenta años d'esti gobiernu, el conseyu de la ciudá de Sijilmasa llamó na so ayuda a la confederación bereber Sanhaja, que se taba tresformando nun movimientu políticu-relixosu: los almorávides. Según al-Bakri, en 1055, Abdallah ibn Yasin, líder espiritual del movimientu almorávide, y el so nuevu exércitu, llegó a la ciudá y mató al líder maghrawa, Mas'ud ibn Wanudin al-Maghrawi. Esa foi la primer conquista del Imperiu almorávide, y la ciudá pasó a formar parte de la estructura centralizada del so gobiernu. Los almorávides imponíen una interpretación del islam desaxeradamente estricta, qu'ente otres coses obligaba a la destrucción de los preseos musicales y el zarru de les tabiernes, onde se bebía vinu. Hubo delles revueltes contra'l dominiu almorávide, pero la ciudá permeneció sol so poder hasta 1146, cuando los almohades sustituyéronlos.^[11] Estos yeren inclusive más violentos nel so rigor relixoso, y realizaron una matanza de los xudíos residentes na ciudá, qu'hasta entós fueren toleraos.^[12]

A la cayida de la dinastía almohade frente a la confederación bereber zenata de los benimerines, la ciudá de Sijilmasa volvió quedar sol poder d'una dinastía bereber, que sería la postrera.

Descripciones de viaxeros y el final de la ciudá

El viaxeru Ibn Battuta pasó por Sijilmasa en 1352-1353 nel so viaxe escontra l'Imperiu de Malí. La llapada una bien formosa ciudá» y sopesa los sos dátiles sobre los d'al-Basra.^[13] Ibn Battuta tamién menta a Sijilmasa cuando describe la ciudá china de Quanzhou, al comparar los sos güertos y campos, con cases metanes ellos, colos de la ciudá africana, ya indicar qu'esa ye la razón de que la ciudá sía tan grande.^[14]

A principios del sieglu XVI Lleón l'Africanu llegó al oasis de Tafilalt y atopó destruyida la ciudá de Sijilmassa. Describe los sos "altes muralles", qu'inda se calteníen de pies en dellos puntos. Señala que la ciudá taba "galantemente construyida", con bayura de mezquites y madrazas, y con munches nories que recoyíen l'agua del Ziz. Recueye'l datu de que los sos habitantes remontárense contra l'últimu príncipe, asesinar y, tres la destrucción de la ciudá, abandonar, esvalixándose por otres poblaciones y castiellos. Lleón permaneció siete meses na zona, describiéndola como templada y placentera.^[15]

Ibn Jaldún, nel so Muqaddimah, da como causa de la cayida de la ciudá la falta de recursos.^[16]

Investigadores actuales, como Lightfoot y Miller, recueyen la tradición oral caltenida nel Tafilalt según la cual esi últimu príncipe foi'l maléfico "Sultán negru", que foi derrocáu por una rebelión popular.

Nel sieglu XVIII, la ciudá foi reconstruyida por órdenes del sultán Ismaíl de Marruecos. Una vegada más, tribus nómades conquistar y destruyeron, sol lideralgu d'Ait Atta, en 1818.

Referencies

1. R. William Caverly, Hosting Dynasties and Faiths : Chronicling the Religious History of a Medieval Moroccan Oasis City, thesis presented to Hamline University [1]
2. O Moulay Ali Cherif (Mulay Alí Cherif). Stefan Helders, Moulay Ali Cherif en World Gazetter. Fonte citada en fr:Moulay Ali Cherif
3. Miknasas o meknasas, tribu zenata que fundó la ciudá de Meknes. Ibn Khaldoun, Histoire des berbères; Brahim Benyoucef, -y M'Zab: les pratiques de l'espace, éd. Entreprise nationale du livre, Alger, 1986. Fuentes citaes en fr:Meknassas.
4. Levtzion y Hopkins, 2000, páxs. 64–87.
5. Levtzion y Hopkins, 2000.
6. O Audagost, na actual Mauritania. McDougall, Y. Ann (1985), "The view from Awdaghust: war, trade and social change in the southwestern Sahara, from the eighth to the fifteenth century", Journal of African History (Cambridge University Press) 26 (1): 1–31, doi:10.1017/S0021853700023069, JSTOR 181836. Fonte citada en en:Aoudaghost
7. Levtzion, 1968.
8. O Banu Midrar. Vease en:History of North Africa
9. O rostémida o rustámida, que reinó sobre'l reinu de Tahert o Tiaret. Rustamid kingdom en Encyclopædia Britannica Online. Fonte citada en fr:Rostémides. Bourouiba, Rachid (1982). Cités disparus: Tahert, Sedrata, Achir, Kalaâ des Béni-Hammad. Collection Art et Culture, 14. Algiers Ministère de l'information. (About notable cultural artifacts and architecture). Fonte citada en en:Tiaret. Vease tamién fr:Tahert.
10. Al-Bakri's, recoyíu en Levtzion, "Corpus"
11. Levtzion 1994. "Abd Allah b Yasin and the Almoravids".
12. Hirschberg, "A History of the Jews in North Africa" pgs. 116-118 y 109
13. Gibb y Beckingham, 1994, p. 946 Vol. 4.
14. Gibb y Beckingham, 1994, p. 894 Vol. 4.
15. Leo Africanus, "A Geographical History of Africa", 260-271
16. Ibn Khaldun, Muqaddimah, 248

Bibliografía

• Archeological and Historical Approaches to Complex Societies - The Islamic States of Medieval Morocco, 92, doi:10.1525/aa.1990.92.3.02a00050 .
• The Travels of Ibn Baṭṭūṭa, A.D. 1325–1354 (full text) 4 vols. + index, Hakluyt Society, ISBN 978-0-904180-37-4 . Gibb is the sole author of volumes I-III. Volume IV was translated by Beckingham after Gibb's death in 1971. The volume lists both Gibb and Beckingham as authors. Vol. 5 is an index.
• A History of the Jews in North Africa, Brill Academic .
• al-Muqaddimah, Franz Rosenthal, Princeton University Press .
• Ibn-Hawqal, the cheque, and Awdaghost, 9, doi:10.1017/S0021853700008847 .
• Ancient Ghana and Mali, Methuen, ISBN 0-8419-0431-6 .
• Islam in West Africa: Politics and Society to 1800, Variorum, ISBN 0-86078-444-4 .
• Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, Marcus Weiner Press, ISBN 1-55876-241-8 . First published in 1981.
• Sijilmassa: The rise and fall of a walled oasis in medieval Morocco (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Also available here Archiváu 2012-07-23 en Wayback Machine.

Bibliografía complementaria

• The History and Description of Africa (3 Vols), Brown, Robert, editor, Hakluyt Society . Internet Archive: Volume 1, Volume 2, Volume 3. The original text of Pory's 1600 English translation together with an introduction and notes by the editor.
• (en francés) Sijilmassa: la ville et ses relations commerciales au XI^y siècle d'après El Bekri, 10, http://bnm.bnrm.ma:86/pdf.aspx?IDc=1019  Archiváu 2012-03-30 en Wayback Machine. The link is to the entire volume.
• The Sufris of Sijilmasa: toward a history of the Midrarids, 15, doi:10.1080/13629380902734136 .
• (en francés) Sur l'architecture du Tafilalt et de Sijilmassa (Maroc Saharien), 106, doi:10.3406/crai.1962.11417, http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/crai_0065-0536_1962_num_106_2_11417 .
• «Sidjilmasa», Encyclopaedia of Islam. Volume IX (2nd edición), Brill, ISBN 90-04-10422-4, http://www.archive.org/stream/EncyclopaediaDictionaryIslamMuslimWorldEtcGibbKramerScholars.13/09.EncycIslam.NewEdPrepNumLeadOrient.EdEdComCon.BosDonHeinLec.etc.UndPatIUA.v9.San-Sze.Leid.EJBrill.1997.#page/n559/mode/2up .