Viḷḷar de Vildas | |
---|---|
Alministración | |
País | España |
Autonomía | Principáu d'Asturies |
Provincia | provincia d'Asturies |
Conceyu | Somiedo |
Partíu xudicial | Grau |
Tipu d'entidá | parroquia d'Asturies |
Xeografía | |
Coordenaes | 43°05′29″N 6°20′10″W / 43.09127°N 6.33623°O |
Altitú | 851 m[1] |
Llenda con | Gúa, Aguinu, Corés, Robléu de Teinás y Xinestosu |
Demografía | |
Población | 89 hab. (2020) |
Porcentaxe | 8.22% de Somiedo |
Más información | |
Estaya horaria | UTC+01:00 |
Viḷḷar de Vildas[2] ye un llugar[3] y una parroquia del conceyu asturianu de Somiedo.
Tien una población de 89 persones (2020)[4] en 48 viviendes. Ocupa una estensión de 35,54 km². Ta asitiada a 20,3 km de la capital del conceyu. Celébrase la festividá d'El Carmen. Como arquiteutura, destaquen el molín de Villar de Vildas y la Ilesia de San Miguel de Villar de Vildas. Nel so ampliu territoriu dispón de dellos montes, como'l monte d'El Xardón o de les Siendes. Amás, como parroquia perteneciente a la contorna vaqueira, dispón de delles brañes como La Pornacal o los Cuartos.
Esta pequeña parroquia fíxose famosa en tol Principáu pola reconocencia que supunxo'l Premiu Príncipe d'Asturies al Pueblu Exemplar nel añu 2004; a partir d'entós desenvolvió'l sector turismu, teniendo distintos hoteles, cases rurales y restoranes.
El significáu del topónimu explicase cola lleenda que cunta cómo un grupu de somedanos enfrentaron a los moros invasores, superiores en númberu y n'armes. Los somedanos fueron vencíos y muertos, quedando nel llugar como únicos sobrevivientes les sos vilbes.
Na Edá Media'l monesteriu de Belmonte apoderaba tol valle del ríu Pigüeña, ampliando de cutio les sos posesiones bien cola compra de terrenes, bien por donaciones y troquéos. Nel sieglu XVII el monesteriu tenía en propiedá delles llocalidaes ente les que s'atopaba Viḷḷar de Vildas.[5]
El valle de Viḷḷar de Vildas tien forma d'U con abondoses morrenes nes sos bandes como correspuende al so orixe glaciar.
La zona onde s'atopa'l pueblu yera una braña que col tiempu evolucionó a asentamientu permanente utilizándose dende entós como brañes n'activu La Pornacal y otra más antigua y a mayor altor llamáu Braña Viella, dambes d'usu vecinal; ente los dos hai una distancia de dos km. Practicase l'alzada curtia o de valle, siendo los trashumantes los mesmos habitantes del pueblu. [n. 1]
La braña de La Pornacal atopase a una altitú de más de 1000 m. La so vexetación ta integrada por xardones, sauces, alcafresnos y carbes nel monte cercanu onde s'atopen espinos, gorbizales y la genista florida (retama blanca) y l'escoba negra dambes tan importantes pa la execución de los teitos.
Les construcciones distribúyense a entrambos llaos del Ríu Pigüeña. Gran parte del monte ye llibre pa usu comarcal anque esisten tamién finques privaes partíes con barganales de piedra a secu. Nel monte comunal recuéyese la yerba dende finales de xunu hasta empiezos d'agostu. Dempués, na seronda dejase al ganáu pacer nesos praos. Nel mes de mayu conduz el ganáu hasta la Braña Viella dexándolo ellí en llibertá y al cuidu de los perros mastines que tán especialmente educaos pa esti trabayu. N'ochobre, les vaques tornen a La Pornacal y queden ellí hasta'l mes d'avientu.[6]
Les cabañes son construcciones d'arquiteutura popular, d'aspeutu senciellu, pensaes pa ser útiles. Tán partíes a media fastera, en terrenes comunales, edificaes según les cotes de nivel, de manera que la paré trasera ta proyeutada siguiendo'l sistema de contra turrio. Los sos murios son de piedra caliar entemecida con piedra ferrial, lo que los paisanos llamen llabanones del ríu y ferrial o negral. Son materiales de tonos claros y escuros que dan a les parés un aspeutu especial de coloríu. Les armadures del techu que recibe'l teito d'escoba son de faya, ablanar y sauce, árboles que componen el paisaxe de la zona. Delles pieces especiales #facer de carbayu por ser un material más duro y resistente ante una posible gastadura.
Los teitos fueron toos vexetales nel so orixe, d'escoba —vexetación abondosos pela redolada—, pero dalgunos fueron sustituyíos por #texer o pola llosa de cayuela debíu principalmente a la falta de teiteros con conocencies pa realizar esta téunica.[n. 2]
Les cabañes de teito d'escoba al ser construcciones de planta rectangular riquen una terminación nel cume especialmente diseñáu pa esa llinia en que se xunten los dos faldones a dos agües. Los remates del cume o cumbrera fáense siguiendo una de los cuatro téuniques establecíes, nesti casu la suxeción con zancas y xugos. Les zancas son unes cañes grueses o tablones de faya o xardón. Sirven pa suxetar el teito y asítiense a caballu sobre los faldones #suxetar nel cume con unos travesales llamaos xugos que de la mesma queden trabaos cola ayuda d'un pasador o tornu. Esti sistema emplégase tamién na Europa del norte, n'Alemaña, Holanda, Dinamarca y Suecia..
Estos edificios consten de dos altures. La parte baxa utilízase como establu —tamién llamáu corte— y la parte de riba —llamada pachar— sirve pa guardar el segáu y, si ye necesariu, destinase a abellugu nocherniegu del pastor. Otru elementu propiu de les cabañes ye'l sombrao, un tejadillo que sobresal de la fachada principal y sofítase en dos pies derechos. Tien un enclín a una agua y forma como una especie d'antoxana. La cimentación de les cabañes ye bien senciella pos cunta solamente con unos bloques enormes de piedra sobre los que s'alcen les parés, que son murios bien gruesos que pueden algamar los 80 o 85 cm.
La corte suel tar pavimentada con lloses de piedra pa nun perxudicar les pezuñes de los animales; cuenta con un canaletu de desaguadoriu pal cuchu. Ente esti habitáculo y el payar estiende'l forxáu, llamáu n'Asturies treme. Ta formáu por un enxareyáu de vares —que suelen ser d'ablanar— que de la mesma se sofita sobre vigues empotraes dexando unos espacios llaterales llamaos trapas polos que s'echa direutamente la yerba a los preselbes.
Munches d'estes cabañes tienen un complementu que sirve d'agospiamientu al brañeiro: ye'l cabano, cabanín o caseto, construcción más tardida y con techado de texa; supónse que correspuende a los años en qu'entraron a trabayar los teyeros de Llanes.
Nᵘ | Nome
|
Población | % población Viḷḷar de Vildas
|
---|---|---|---|
1 | Viḷḷar de Vildas
|
89 | 100100% |
Esisten nesta braña cuatro barrios:
Predecesor: Navelgas |
Premiu al Pueblu Exemplar d'Asturies 2004 |
Socesor: Porrúa |
Parroquies de Somiedo | ||
---|---|---|
Aguinu | Clavichas | Corés | El Coutu | Éndriga | Gúa | Las Morteras | Pigüeces | Pigüeña | La Pola Somiedo | Santa María del Puertu | La Riera | El Vaḷḷe | Veigas | Viḷḷar de Vildas |