El testu que sigue ye una traducción defeutuosa o incompleta. Si quies collaborar con Wikipedia, busca l'artículu orixinal y ameyora o completa esta traducción. Copia y apega'l siguiente códigu na páxina de discusión del autor: {{subst:Avisu mal traducíu|Xaponés antiguu}} ~~~~ |
Xaponés antiguu 上代日本語, 上古日本語 | |
---|---|
Faláu en | Xapón de la Edá Antigua Xaponesa |
Rexón | Orixinalmente
nel archipiélagu xaponés, posiblemente tamién na península coreana |
Falantes | Llingua muerta |
Puestu | Nun ta ente los 100 primeros. (Ethnologue 1996) |
Familia | Non determinada Xaponés antiguu |
Alfabetu | Man'yōgana y caráuteres chinos |
Estatus oficial | |
Oficial en | Entamáu usando criterios xeográficos
|
Reguláu por | nun ye reguláu |
Códigos | |
ISO 639-1 | nengún |
ISO 639-2 |
|
ISO 639-3 |
Xaponés antiguu (上代日本語 Jōdai nihongo?) ye l'estáu más antiguu del idioma xaponés.
Ye difícil realizar una datación precisa del periodu llamáu "xaponés antiguu". El so fin suelse datar en 794, cuando la capital Heijōkyō treslladar a Heiankyō. Determinar feches pal so empiezu puede ser más difícil. Atopáronse restos de tablillas y d'otros oxetos con fragmentos de testos n'escavaciones arqueolóxiques. Sicasí, el primer testu de cierta estensión col que cuntamos ye'l Kojiki, de 712. Por razones práutiques ésta considérase la fecha inicial del periodu. Poro, el periodu que n'hestoria de la llingua llamamos "xaponés antiguu" coincide col que los historiadores denominen Periodu Nara (710-794). Otra opción sería determinar namái una fecha final (794) nun especificando nengún puntu nel tiempu pal so entamu.
Les fontes lliteraries más antigües inclúin: Kojiki (712), Fudoki (720), Nihonshoki (720) y Man'yōshū (posterior a 771).
Los testos más antiguos atopaos en Xapón tán escritos en chinu clásicu. Sicasí, dalgunos d'ellos amuesen influencia de la gramática xaponesa (por casu, orde de pallabres). Puede consideráse-yos como los exemplos más antiguos de restos del idioma xaponés (vease tamién kanbun. Delles vegaes nestos testos híbridos úsense caráuteres chinos con valor fonéticu pa representar partícules. Dempués d'un tiempu, l'usu de caráuteres chinos con valor fonéticu convertir en más común (non yá llindáu a partícules), hasta que'l sistema d'escritura Man'yōgana desenvolvióse usando los caráuteres chinos de forma puramente fonética en xaponés. Como resultáu ye posible describir los soníos averaos del idioma, pero nun derivar nenguna conclusión cierta. Sicasí investigaciones recién determinaron un meyor entendimientu de los soníos del xaponés antiguu, sobremanera gracies a los estudios de la pronunciación del chinu d'aquella dómina, analís de cambeos diacrónicos na pronunciación del xaponés y del estudiu comparativu del idioma de les islles Ryukyu. Anque la mayoría de los escritos d'esti periodu representen l'idioma de la corte de Nara nel Xapón central, dellos poemes nel Man'yōshū ufierten un panorama de los distintos dialeutos del idioma. Dalgunes de les diferencies dialeutales qu'apaecen nesta obra inda pueden reparase na actualidá.
El xaponés antiguu difier fonéticamente de periodos posteriores del idioma. Un analís del Man'yōgana revela un sistema peculiar llamáu Jōdai Tokushu Kanazukai. Vease para más detalles la seición Fonemes.
Les trescripciones de les pallabres qu'apaecen nel Kojiki, per un sitiu, y de les del Nihonshoki o del Man'yōshu, por otru (/mo1/ and /mo2/) difieren. Rellacionóse esto col fechu de que'l Kojiki arrexuntóse primero que'l Nihonshoki, lo que caltendría una distinción antigua que llueu sumiría.
La sílaba xaponesa moderna [tsu] deriva d'una consonante africada de [t] antes de [o] en xaponés antiguu [el to], y el modernu da-line [zu] apaez pol mesmu procesu dende'l xaponés modernu inicial [dzu], antiguu [du]. Dellos dialeutos modernos caltienen la distinción ente [z] y [dz], por casu el dialeutu de Nagoya tien [midzu] en llugar de mizu "agua". Un procesu similar de palatalización resultó nel modernu [tɕi] deriváu del clásicu y antiguu [ti]. Sicasí nun puede determinase cuándo /ti/ se palatalizó. Ye posible que yá fuera una palatal en xaponés antiguu.
Otres carauterístiques importantes nes que'l xaponés antiguu difier del modernu son:
Dellos investigadores suxirieron qu'esiste una rellación xenética ente'l xaponés antiguu y dellos idiomes estinguíos de la península coreana, incluyíu l'idioma Goguryeo (o Koguryo). Sicasí, la rellación ente'l xaponés y cualesquier otru idioma que nun sía la llingua de les Ryūkyū nun se demostró. Ver orixe de la llingua xaponesa para más información.
En xaponés antiguu estrémense 88 sílabes.
a | i | o | y | o | |||
ki1 |
ki2 | ku | ke1 | ke2 | ko1 | ko2 | |
ga | gi1 | gi2 | gu | gue1 | gue2 | go1 | go2 |
sa | si |
el so |
se |
so1 |
so2 | ||||
za | zi | zu | ze | zo1 | zo2 | ||
ta | ti |
el to |
te |
to1 |
to2 | ||||
da | di |
du |
de |
do1 |
do2 | ||||
na | nin | nu | ne | non1 | non2 | ||
hai | hi1 | hi2 | hu | he1 | he2 | ho | |
ba | bi1 | bi2 | bu | be1 | be2 | bo | |
ma | el mio1 | el mio2 | mu | me1 | me2 | mo1 | mo2 |
yá | yu | ye | yo1 | yo2 | |||
ra | ri | ru | re |
ro1 |
ro2 | |||
wa | wi | we | wo |
Poco dempués del Kojiki la distinción ente mo1 and mo2 perdióse rápido y el númberu de sílabes total amenorgar a 87.
Propunxéronse munches hipótesis pa esplicar los dobles valores de vocales con subíndice, dalgunes son:
L'alderique sigue hasta la fecha. Pa más información ver l'artículu Proto-japónico.
Hai que recordar qu'una trescripción nun representa necesariamente una hipótesis sobre pronunciación.
Hai dellos tipos de sistemes de trescripción, los dos tradicionales son:
Esti sistema tien dellos problemes:
El sistema más emplegáu dende finales de la década de 1980 ye'l Yale, desenvueltu por Samuel E. Martin na so obra Japanese Language Through Time
Pa mayor información d'esti sistema ver artículu Proto-japónico.
Estes yeren les restricciones fonolóxiques pa los timbres vocálicos dexaos nun solu morfema:
Estes regles suxeren dos grupos de vocales: /-a, -o, -o1/ y /o2/. Les vocales de cada unu de los grupos nun s'entemecen unes con otres; -i1 y-i2 pueden coesistir con cualesquier de los dos grupos. Dalgunos consideren qu'esti fenómenu ye evidencia de que'l xaponés antiguu tenía harmonía vocálica como la que se produz nes llingües altaiques.
La teoría vocálica depende de la interpretación fonética d'elles que cada unu sostenga. Vease Proto-japónico
/k, g/: [k, g]
Teoríes con al respective de la realización fonética de /s, z/ inclúin: [s, z], [ts, dz] y [ʃ, ʒ]. Posiblemente variaren dependiendo de la vocal siguiente, como asocede en xaponés modernu.
/t, d/: [t, d]
/n/: [n]
/h/ realizábase fonéticamente como [ɸ]. Llegar a esta conclusión según los siguientes analises fonolóxicos y testuales:
Hai un consensu xeneral de que /h/ yera [ɸ]. La evidencia dialeutal y distribucional suxer que nel mesmu momentu y hasta ciertu puntu debe de ser [p]. Non obstane la más probable ye qu'esta realización recluyir al momentu pre-xaponés antiguu
/m/: [m]
/y/: [j]
/r/: [r]
/w/: [w]
La sílaba del xaponés antiguu yera :(C)V
= (consonante) vocal
Con cuenta de evitar grupos de vocales produz elisión d'una nos siguientes contestos:
1
, a + i1→y2, o2 + i1→i2na, nare, masi, mimasi, imasi, ore *Tercer persona:
El xaponés antiguu estrema ente ocho conjugación verbales: cuatrígrada (四段), Monógrada cimeru (上一段), Bígrada cimeru (上二段), Bígrada inferior (下二段), K-irregular (カ変), S-irregular (サ変), N-irregular (ナ変), y R-irregular (ラ変). La Monógrada (下一段) inda nun esistía.[1][2][3]
Clase Verbal | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
Quadrígrado (四段) |
-i1 |
-o | -y2 |
-y1 | |||
Monógrado cimeru (上一段) | - | - | -ru | -ru |
-(yo2) | |
Bígrado cimeru (上二段) | -i2 | -i2 |
-uru |
-ure | -i2(yo2) | |
Bígrado inferior (下二段) | -y2 | -y2 |
-uru |
-ure | -y2(yo2) | |
K-irregular (カ変) | -o2 | -i1 |
-uru |
-ure | -o2 | |
S-irregular (サ変) |
-i |
-uru |
-ure | -y(yo2) | ||
N-irregular (ナ変) |
-i |
-uru |
-ure | -y | ||
R-irregular (ラ変) |
-i |
-i |
-y | -y |
A los verbos que tienen una base que termina en consonante conózse-yos como "verbos de raigañu consonánticu". Apaecen nes siguientes clases de conxugación: Quadrígrada, Bígradas , S-irregular, R-irregular, K-irregular, y N-irregular.
Los verbos que la so base termina en vocal son conocíos como "verbos de raigañu vocálicu": Monógrada cimeru, solamente
Les clases de verbos irregulares denominar según la consonante na qu'acaba'l so raigañu.
Hai dos tipos d'axetivos: axetivos propios y nomes axetivales.
Los axetivos regulares clasificar en dos subgrupos: los que la so forma alverbial (連用形) acaba en -ku y esos nos que termina en –siku. Esto crea dos tipos distintos de conxugación:
Clases d'Axetivos | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Attributivo 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
-ku | -ke1 | -ku |
-ki1 |
| ||
-kara | -kari |
-karu |
-kare | -kare | ||
-siku | -sike1 | -siku |
-siki1 |
| ||
-sikara | -sikari |
-sikaru |
-sikare | -sikare |
La forma -kar- y la forma -sikar- derivar del verbu ar- "ser, esistir". La conxugación alverbial (-ku o -siku) ta sufijada con ar-, por tanto, produz una conxugación irregular R- como la verbal en ar-. Una y bones el xaponés antiguu evita los grupos vocálicos, el resultante -ua- convertir en -a-
El nome axetival tien una sola conxugación:
Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 | |
---|---|---|---|---|---|---|
Nome Axetival | -nara | -nari | -nari | -naru | -nare | -nare |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
h- |
-i |
-o | -y | -y |
Raigañu | Irreal 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Attributivo 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
ray- |
|
Stem | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
r- |
-y | -o | -uru |
-ure | -y(yo) |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
s- |
-i |
-o | -y | -y |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
s- |
-y | -o | -uru |
-ure | -y(yo) |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
sim- |
-y | -o | -uru |
-ure | -y(yo) |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
y- |
-y | -o | -uru |
-ure | -y(yo) |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
ker- |
|
-i |
-y | |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
|
ki |
sika| |
Stem | Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
masiz- | -i | -iki |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
tar- |
-i |
-i |
-y | -y |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
mer- | -i | -i |
-y | |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
nar- | -i |
-y | |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
ras- | -i | -iki | -ikere |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
- |
---|---|---|---|---|---|---|
nar- |
-i |
-i |
-y | -y |
Raigañu | Irrealis 未然形 |
Alverbial 連用形 |
Conclusivo 終止形 |
Atributivu 連体形 |
Realis 已然形 |
Imperativu 命令形 |
---|---|---|---|---|---|---|
r- |
-i |
-i |
-y | -y |
Marca'l puntu temporal o espacial d'una aición. Nun se conxuga.
Enfáticu *yá Interrogativu *koso Enfáticu
El Man'yōshū inclúi poemes escritos nun dialeutu oriental.
Ver artículu principal Proto-japónico