Askın rayonu

Rayon
Askın rayonu
Асҡын районы
Bayraq^[d] Gerb
56°04′59″ şm. e. 56°34′59″ ş. u.^HGYO
Ölkə	Rusiya
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	20 avqust 1930
Sahəsi	2411,42[1] km²
Hündürlük	183 m
Saat qurşağı	UTC+05:00 Yekaterinburq vaxtı^[d]
Əhalisi
Əhalisi	18.235 nəf. (2021)[2]
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Askın rayonu (başq. Асҡын районы) — Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.

Rayonun inzibati mərkəzi Askino kəndidir. Yaşayış məntəqəsi Ufadan 213 km aralıda yerləşir.

Coğrafi yerləşməsi

Askın rayonu Sverdlovsk vilayəti və Perm diyarı ilə sərhəddə yerləşir. Ufa çayının axarı boyunca qərarlaşır. Rayonun ərazisi 2542 km²^[3] təşkil edir. Maksimal temperatur + 36 °C, minimal temperatur isə — 54 °C-dir. Ərazisi şimaldan cənuba 38 km, şərqdən qərbə 66 km məsafədə uzanır. Rayon ərazisindən Moskva — Çelyabinsk dəmiryolu və Çişmi — Davlekonova — Qırğız-Miyaki, Raebski — Sterlitamak avtomobil yolu keçir.

Tarix

Ərazisində tarixən Kır-Tapın, Su-Tapın, Un və Balıksı Başqırd qəbilələri məskun olmuşlar^[4]. Askın rayonu avqust 1930-ci ildə təşkil edilmişdir^[5].

Əhali

2010-cu il məlumatına görə rayonda 21 272 nəfər yaşayır. Hər 1 km² əraziyə 9 nəfər düşür.

Ümumrusiya siyahıya alınmasına Başqırdıstan Respublikası Askın rayonu ərazisin milli tərkibi: başqırdlar — 68,9 %, tatarlar — 19,4 %, ruslar — 10,6 %, digər millər — 1,1 %^[6].

Milli tərkib^[7]

il	Başqırdlar	Tatarlar	Ruslar
1970	57,6 %	19,5 %
1989	63,3 %	23,9 %
2002	70,9 %	17,6 %	10,5 %
2010	68,9 %	19,4 %	10,6 %

^[6].

İnzibati-ətazi vahidləri

Askın ayonunda 15 kənd inzibati vahidliyinə 75 yaşayış məntəqəsi daxildir^[8].

İqtisadiyyat

Rayon iqtisadiyyatının əsasını kənd tərərrüfatı və Meşə sənayesi tutur. Kənd təsərrüfatının balansında ümumilikdə 92,8 min ha ərazi vardır (Ümumi rayon ərazisinin 36,7 %), bunun 66,7 min ha əkin sahəsi, 18,7 min ha isə otlaq sahəsidir. Burada taxılçılıq, donuzçuluq, ətlik-südlük maldarlıq inkişaf etmişdir. Ərazisinin 126 min ha meşələrlə örtülüdür.

Nəqliyyat

Rayonla əlaqə Askino — Yavqildino avtomobil yolu ilə təmin edilir. Hətta Birsk və Blaqoveşensk istiqamətində uzanır.

Sosial sfera

Rayon ərazisində 51 ümumtəhsil mərkəzi, 15 orta məktəb, 29 kütləvi kitabxana, 54 klub, 4 xəstəxana fəaliyyət göstərir. Burada rus və tatar dillərində «Askinskaya nov», «Işanıç», başqırd dilində isə və «Йәнтөйәк»^[9] qəzetləri buraxılır.

Tanınmış şəxsləri

• Aleksandr İvaniç Sıçyov (1901—1973) — sovet hərbiçisi, general-mayor (1945).

Ədəbiyyat

• Аскинский район Республики Башкортостан. Население. Населённые пункты. XVIII—XXI вв. Справочное издание. — Уфа, 2010. — 32 с.

Mənbə

• Askın rayonu administrasiyası

İstinadlar

1. "Республика Башкортостан. Общая площадь земель муниципального образования". 2020-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.
2. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
3. "АСКИНСКИЙ РАЙОН\\"Башкортостанстат"". 2007-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.
4. "Аскинский | Генеалогия и архивы". 2009-07-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.
5. "Официальный сайт Аскинского района". 2016-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.
6. "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
7. Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан.- Уфа: Китап, 2008.- 448 с.:ил.
8. "Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населённых пунктов» (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)". 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.
9. "«Республика Башкортостан» № 79". 2015-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.