Emma Morano

Emma Morano
it. Emma Morano
Doğum tarixi 29 noyabr 1899(1899-11-29)[1]
Vəfat tarixi 15 aprel 2017(2017-04-15)[2] (117 yaşında)
Vəfat yeri
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Emma Morano (it. Emma Martina Luigia Morano) — Dünyanın ən uzunömürlü insanlarından biri. 2016-cı ilin 13 mayından, 2017-ci ilin 15 aprel tarixlərinə qədər dünyanın ən uzunömürlü insanı kimi qəbul olunmuşdur. Emma Morano eyni zamanda 2017-ci ildə yaşamış yeganə XIX əsrdə anadan olmuş şəxs kimi də tarixə düşüb. İtalyan Jan Kalmentdən[3] sonra ən uzunömürlü avropalı olaraq tanınır.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Morano 1900-cü ildə.
Emma Morano, undated
Morano 1920-ci illərdə.

Emma Morano 1899-cu ilin 11 noyabr tarixində İtaliyanın Verbaniya şəhərində Covanni Morano və Matilda Breşiyananın ailəsində anadan olmuşdur.[4] 8 övladın ən böyüyü olan Emma Moraonun 5 bacısı, 3 qardaşı vardı. Ailəsində anası, xalası və bacısı 90 yaşına qədər yaşamışdır. Bacısı Angela Morano 1908-ci ildə anadan olmuş və 2011-ci ildə 102 yaşında vəfat etmişdir. Ailə başçısı Covanni Moranonun işi səbəbindən ailə bir müddət sonra Ossola şəhərinə köçür.[5]

Bölgənin ekologiyasında problemlərin olması səbəbindən Covanni Moranonun fizik tanışı ona ailəsini daha münasib bir bölgədə yaşamasını məsləhət görür. Bu səbəbdən ailə Maggiore gölü yaxınlığındakı Pallanzaya köçür. 1926-cı ildə Emma Morano Covanni Martinuzzi ilə ailə həyatı qurmuşdur.[6] 1937-ci ildə dünyaya gələn ailənin yeganə oğlan övladı altı aydan sonra vəfat edir.

Daxili problemlər səbəbindən çütlük 1938-ci ildən etibarən ayrı-ayrı evlərdə yaşamağa başlamışdır.[7] Covanni Martinuzzinin vəfat etdiyi 1978-ci ilə qədər Emma Morano onunla rəsmi nigahda qalmışdır.

Sonrakı həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Emma Morano 1954-cü ilə qədər doğma şəhərində ipəkçilik fabrikində işləmişdir. Sonradan Verbaniyada yerləşən Santa Maria Kollecinin mətbəxində işləməyə başlamış və 75 yaşında buradan təqaüdə çıxmışdır.[4] 2013-cü ildə Emma Moranodan uzunömürlü olmağın sirri soruşulduqda heç vaxt narkotik maddə istifadə etmədiyini, gündə üç ədəd yumurta yediyini, bir qədəh evdə hazırlanmış brendi içdiyini və bəzi günlərdə şokalad yeməyi çox sevdiyini, ancaq hər şeydən əvvəl daim gələcəyi ilə bağlı pozitiv düşündüyünü bildirmişdir.[8] 115-ci doğun gününü qeyd edən zaman evində tək yaşadığı məlumdur.[9]

2016-cı ildə jurnalistlərə verdiyi açıqlamasında uzunömürlü olmasını yediyi yumurtalara, kökələrə və uzun müddət tək qalmasına borclu olduğunu bildirmişdir.[10][11] 2013-cü ilin 2 aprel tarixində Avropanın və dünyanın ən uzunömürlü insanı kimi qəbul edilən Mariya Radellinin vəfat etməsinin ardından Emma Morano bu ünvana sahib çıxmışdır.[6] 114-cü doğum günü münasibətilə RAİ televiziyasına qısa müsahibə vermişdir.[12] 116-cı doğum günü münasibətilə Roma Papası Fransiskdən rəsmi təbrik məktubu almışdır.[13]

2014-cü ilin avqust ayında 114 yaşında vəfat edən Venera Pizanto və 2015-ci ilin avqust ayında 115 yaşında vəfat edən Dina Manfrendinidən sonra Emma Morano ən uzun ömürlü italyan və həyatda ən çox yaşamış (117 il 137 gün) italyan adlarını qazanmışdır.[14][15] Amerikalı uzunömürlü Suzanna Muşhat Consun 2016-cı ilin 12 may tarixində 116 yaşında vəfat etməsinin ardından Emma Morano dünyada yaşayan yeganə XIX əsrdə anadan olmuş şəxs ünvanını da almışdır.

2016-cı ilin 29 iyul tarixində Emma Moranoya dünyada yaşayan ən uzunömürlü şəxs kimi Ginnesin Rekordlar Kitabı tərəfindən rəsmi sertifikat təqdim olunmuşdur.[16][17] 2016-cı ilin 29 noyabr tarixində Emma Moranonun 116-cı doğun günü şənliyi yerli televiziyalar tərəfindən canlı yayımlanmışdır.[18]

Ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Morano 2017-ci ilin 15 aprel tarixində uzun müddət yaşadığı Verbaniya şəhərində 117 yaşında olarkən vəfat etmişdir.[19][20] Ölümə konkret nəyin səbəb olduğu hələ də müəyyənləşdirilməyib. Emma Moranonu digər uzunömürlülərdən fərqləndirən əsas cəhət öz adını dünyada ən çox yaşamış beş şəxsin siyahısına yazdıra bilməsidir.[21] Eyni zamanda XIX əsrdə anadan olmuş və 2017-ci ilə qədər yaşamış son və yeganə şəxs kimi təsdiqlənmişdir.[22][23] Moranonun ölümünün ardından 1900-cü ilin 10 mart tarixində anadan olmuş Violet Braun dünyanın ən uzunömürlü ünvanına sahib olmuşdur.[24][25]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ http://www.bbc.com/news/world-europe-39610937.
  2. ↑ http://jyllands-posten.dk/international/europa/ECE9509372/verdens-aeldste-italieneren-emma-morano-er-doed-117-aar/.
  3. ↑ "Longevity tips from the world's oldest person". The New Daily. 17 May 2016. 2 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 December 2016.
  4. ↑ 1 2 "I miei 112 anni di storia d'Italia". La Stampa (italyan). 2016-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-21.
  5. ↑ "La nonna che abbraccia tre secoli" (italyan). Caffe.ch. 12 November 2010. 31 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 May 2013.
  6. ↑ 1 2 mario.giovanardi. "Emma MArano 113 anni Mangio tre uova al giorno, come mi disse il dottore quando ero ragazza" (italyan). Vip.it. 15 October 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 May 2013.
  7. ↑ "Emma Morano, 112 anni: ha visto dieci Papi. Il segreto? Tre uova al dì" (italyan). 45.9215067,8.5515597: Blitzquotidiano.it. 1 June 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 May 2013.
  8. ↑ "Nacque sotto re Umberto I. Era il 1899 Emma Morano è nata a Civiasco 112 anni fa. Oggi vive a Verbania e abita ancora da sola 'Martedì ho festeggiato con torta e vino bianco'. Mangia tre uova al giorno e beve la 'sua' grappa" (italyan). Civiasco.netweek.it. 16 July 1987. 8 December 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 May 2013.
  9. ↑ "Emma Morano compie 115 anni". La Stampa (italyan). 3 December 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 December 2014.
  10. ↑ Bender, Kelli. "Emma Morano, 115, Credits Her Long Life to Raw Eggs and Staying Single". 4 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 March 2016.
  11. ↑ CNN, Faith Karimi. "Emma Morano, world's oldest person, dies at age 117". CNN. 2017-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-20.
  12. ↑ "Emma Morano compie 114 anni" (italyan). ogginotizie.it. 22 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 November 2013.
  13. ↑ "I 116 anni di Emma Morano". Eco Risveglio (italyan). 29 November 2015. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 April 2017.
  14. ↑ "Emma Morano, è italiana la nonnina del mondo". DiRegiovani (italyan). 16 May 2016. 21 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 April 2017.
  15. ↑ "Nonna Emma compie 115 anni" (italyan). 29 November 2014. 8 November 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 January 2016.
  16. ↑ Ronchi, Sergio. "Emma Morano Sul Libro Del Guinness World Records" (italyan). verbaniamilleventi.org. 2 August 2016. 22 September 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 August 2016.
  17. ↑ Ronchi, Sergio. "Guinness e marianisti premiano Emma Morano". La Stampa (italyan). 2 August 2016. 29 June 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 August 2016.
  18. ↑ Povoledo, Elisabetta. "Emma Morano, World's Oldest Person, Turns 117". The New York Times. 29 November 2016. 24 February 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 April 2017.
  19. ↑ "Italy's Emma Morano, the world's oldest person, dies at 117" (ingilis). ABC News. 15 April 2017. 16 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017. (#invalid_param_val)
  20. ↑ D'Emilio, Frances. "Emma Morano, the world's oldest person, dies in Italy at 117". The Chicago Tribune (ingilis). 15 April 2017. 16 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017. (#invalid_param_val)
  21. ↑ Jenkins, Lin. "Emma Morano, world's oldest person, dies aged 117". The Guardian (ingilis). London. 15 April 2017. ISSN 0261-3077. 29 April 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017. (#invalid_param_val)
  22. ↑ Ronchi, Sergio. "Verbania, morta a 117 anni Emma Morano: era la più anziana del mondo". La Stampa (italyan). 15 April 2017. 20 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017. (#invalid_param_val)
  23. ↑ "World's oldest person Emma Morano dies at 117" (ingilis). BBC News. 15 April 2017. 15 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017. (#invalid_param_val)
  24. ↑ D'Emilio, Frances. "Italy's Emma Morano, the world's oldest person, dies at 117". The Washington Post. 15 April 2017. 20 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017. (#invalid_param_val)
  25. ↑ "Italy's Emma Morano, the world's oldest person, dies at 117". STAT News. 15 April 2017. 16 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2017 – Associated Press vasitəsilə. (#invalid_param_val)