Emmi Nöter

Emmi Nöter
alm. Amalie Emmy Noether‎
Doğum adı Amalie Emmy Noether
Doğum tarixi 23 mart 1882(1882-03-23)[2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 14 aprel 1935(1935-04-14)[4][3][…] (53 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahələri cəbr, nəzəri fizika, riyaziyyat, riyazi fizika[1]
Elmi dərəcələri
  • doktorluq dərəcəsi[d] (1907)
İş yerləri
Təhsili
Tanınmış yetirməsi Bartel Landert Van-der-Varden
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Emmi Nöter Amali (23 mart 1882[2][3][…], Erlangen, Bavariya Krallığı, Almaniya imperiyası[4][3][…] – 14 aprel 1935[4][3][…], Brin-Mar[d], Pensilvaniya, ABŞ[3]) — riyaziyyat elminin tədrisi, inkişafı və praktikada tətbiqi ilə məşğul olan mütəxəssis.[7]

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşhur riyaziyyatçı, cəbr və fizika səhəsində fundamental kəşflər edib. Uzun müddət Göttingen Universitetində dərs verməsinə universitet rəhbərliyi qadın olmasını əsas gətirərək izin verməmiş, böyük riyazıyyatçı Hilbert, "hamamda deyilik, universitetdəyik" deyə etiraz edərək, öz mühazirələrində onun da çıxış etməsi üçün şərait yaratmışdı. Bu gün Emma Noter ən önəmli alimlərdən sayılır və "Noter teoremi" ilə xatırlanır.

Noter teoreminə görə hər simmetriya bir qorunma qanununun manifestidir, zamanda homogenlik enerjinin saxlanma qanunundan irəli gəlir. Təbiət qanunları dünən də, bügün də eynidir, dəyişməzdir. Əgər belə olmasa idi, məsələn həftənin tək günləri yerin cazibə qanunu cüt günlərdəkindən az olsaydı, tək günlər yüksəyə qaldırdığımız bir yükü cüt günlər endirib, artıq enerji əldə edərdik. Ancaq bu, mümkün deyil çünki enerjinin saxlanma qanunu hər zaman eynigüclüdür.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Emmy Noether // Encyclopædia Britannica (ing.).
  4. ↑ 1 2 3 4 Нётер Эмми // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1974. Т. 17 : Моршин — Никиш. С. 523.
  5. ↑ 1 2 https://www.sciencenews.org/article/emmy-noether-theorem-legacy-physics-math.
  6. ↑ 1 2 http://cwp.library.ucla.edu/Phase2/Noether,_Amalie_Emmy@861234567.html.
  7. ↑ "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.610