Gürcü güləvəri

Gürcü güləvəri
Gürcü güləvəri
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Astraçiçəklilər Fəsilə: Mürəkkəbçiçəklilər Yarımfəsilə: Şeytanqanqalıkimilər Triba: Cardueae Yarımtriba: Centaureinae Cins: Güləvər Növ: Gürcü güləvəri
Beynəlxalq elmi adı
	Centaurea iberica Trevir., 1826;
ITIS	36961
NCBI	363431
EOL	467783

Gürcü güləvəri (lat. Centaurea iberica) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin güləvər cinsinə aid bitki növü.

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik, bozumtul-yaşıl qısa tüklüdür. Gövdəsi düz, dağınıq budaqlı, (25) 50- 70 (100) sm hündürlükdədir. Kökətrafı yarpaqları saplaqlı, lirəşəkilli lələkvari yarılmışdır. Seqmentləri lansetvari və ya xəttidir, sivri uclu, sivri uclu-dişli və ya eləcədə lələkvari bölünmüşdür, orta yarpaqları oturaqdır, dərin lələkvari bölünmüş və ya lələkvari yarılmışdır, az sayda xətti və ya lansetvari, xırda sivri ucludişli və ya tam kənarlı seqmentlərlə yuxarı yarpaqları tam (bütöv) kənarlıdır. Səbətləri çoxsaylı, tək yumurtavari, 8-12 mm enindədir. Sarğı yarpaqları solğun, dərivari, çılpaq, kənarları ensiz, ağ kirəmidvari xarici və orta enli oval və ya yumurtavari-oval təpə hissədə möhkəm əyilmiş tikanlı 5-25 sm uzunluqdadır, qaidədə genişlənmiş 1-3 sayda qısa nazik tikanlı, daxili yarpaqcıqlar uzunsov-xətti, dairəvi, qəhvəyi zarlı əlavə ilə. Çiçəkləri çəhrayı, yan çiçəkləri böyüməmiş olur. Toxumcaları 3-4 mm uzunluqda, uzunsov, açıq rəngli; kəkili ağ, toxumcadan 2 dəfə qısadır.

Botaniki xarakteristikası

Hündürlüyü (25) 50-70 (100) sm, gövdəsi düz, aralanmış-budaqlanan, bozumtul-yaşıl qısa tüklü olan çoxillik bitkidir. Kökətrafı yarpaqları saplaqlıdır, bir qədər liraşəkilli-lələkvari kəsilmiş, seqmentləri neştərvari və ya xətvari, sivri uclu, dişləri sivri uclu və yaxud həmçinin lələkvari bölünmüşdür; orta yarpaqları oturaqdır, dərin lələkvari bölünmüş və ya lələkvari kəsilmiş bir neçə xətvari və ya neştərvari, dişləri xırda sivri uclu və ya tamkənarlı seqmentlərlədir, yuxarı yarpaqları bütövdür. Səbətləri çoxsaylı, tək, yumurtaşəkillidir, eni 8-12 mm, qısa saplaq üzərindədir, demək olar ki, yuxarı yarpaqlarla bürünmüşdür. Qın yarpaqları tutqun, qalın dərili, çılpaqdır, kənarları ensiz ağ pərdəciklidir. Çiçəkləri çəhrayı rəngdədir, kənardakılar artmayandır. Toxumlarının uzunluğu 3-4 mm olub, uzunsov, parlaq, hamar, çox vaxt tünd cizgilidir; kəkili ağ rəngli, toxumcadan iki dəfə qısadır. İyun-avqust aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında meyvə verir.

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanın bütün rayonlarında. Ovalıqdan orta dağ qurşağına qədər. Böyük Qafqazın qərbi və şərqi, Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi və Xəzər sahili ovalıqlarının rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Alaq kimi əkin, tarla, bostan və kolluqlarda, çay boyunca yollarda, zibilli yerlərdə bitir.

Yaşayış mühiti

Əkin sahələrində, zəmilərdə, bostanlarda, həmçinin kolluqlarda alaq kimi, çay yataqlarında, yol kənarında, zibilli yerlərdə rast gəlinir.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Calcitrapa iberica (Trevir. ex Spreng.) Schur
Centaurea pallescens var. iberica (Trevir. ex Spreng.) Gugler & Thell.
Leucantha iberica (Trevir. ex Spreng.) Á.Löve & D.Löve

Yarımnövləri

Centaurea iberica subsp. hermonis (Boiss.) Bornm.
Centaurea iberica subsp. holzmanniana (Boiss.) Dostál
Centaurea iberica subsp. iberica
Centaurea iberica subsp. meryonis (DC.) Bornm.
Centaurea iberica var. mesocentroides Pitmann

İstinadlar

↑ The Plant List (ing.). 2010.

Həmçinin bax

[_b7557d9ceceaa246-1] The Plant List (ing.). 2010.

[1]