I Aleksandr Menşikov

I Aleksandr Menşikov
rus. Александр Данилович Меншиков
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 6 noyabr 1673(1673-11-06)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 12 noyabr 1729(1729-11-12)[2] (56 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi Təbii çiçək
Fəaliyyəti hərbi qulluqçu, prezident, siyasətçi
Dini Rus Pravoslav Kilsəsi
Hərbi xidmət
Qoşun növü quru qoşunları
Döyüşlər
Rütbəsi generalisimus, General-feldmarşal (Rusiya)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aleksandr Daniloviç Menşikov (6 noyabr 1673[1], Moskva[3][4][…] – 12 noyabr 1729[2], Beryozovo[d], Sibir quberniyası[d][5][6]) — Rusiya diplomatı, knyaz ya hersoq. Aleksandr Menşikov yeganə rus zadəganıdır ki, "İjor hersoqu" titulunu daşımışdır.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsgərlik və idarəçilik istedadı sayəsində yüksək bir mövqeyə çatmasına baxmayaraq, həddən aşırı acgözlüyü və istəkləri ilə öz sonunu hazırlamışdır. Yoxsul və sıradan bir ailədəndi. Gələcəyin Böyük Pyotrunun sərbəst və macəralı uşaqlıq dönəmində xalq arasından çıxan dostlarından biri olan Menşikov, 1686-cı ildə onun əmir əri oldu; qısa sürədə Pyotrun gözünə girərək sərkərdəliyə qədər yüksəldi.[7] Preobrajenski alayının üzvi olaraq Azov səfərlərinə (1695–96) və Qərbi Avropadaki "Böyük vəzifə"ə qatıldı (1697–98). 1703-cü ildə İngriyada daha yeni fəth edilən bölgələrə vali göndərildi və Peterburqun inşasını edarə etdi. İdarəçilik və əsgəri öndərlik istedadı nəticəsində sürətli bir yüksəlmə göstərdi; 1705-ci ildə general rütbəsinə yüksəldi, 1700-cü ildən sonra İsveçlilərə qarşı yürüdülən II Şimal Savaşında Kalisz zəfərini qazandı (1706), 1707-ci ildə knyaz ünvanı aldı, Poltavada savaşdı (1709) və feldmarşal rütbəsi aldı. Daha sonra gətirildiyi yönətim görəvlərində yolsuzluqlar üzündən sürəkli kovuşdurmalara uğradı; onun açgözlülüyü və pul yiyiciliğından düş qırıxlığına uğrayan Böyük Pyotr, 1713-cü ildən sonra onu xaricə göndərmədi. Haqsız qazançlar sağladığı və qanunlara aykırı torpaqlar və sərflər ədindiği ortaya çıxınca, Yekaterinanın müdafiəsinə baxmayaraq, 1717–24 illər arasında başında bulunduğu Savaş kolejindən uzaqlaşdırıldı. Pyotr dönəminin sonuna doğru yaxşı gözdən düşdüysə də, yaxın dostu olan Pyotrnun dul arvadı I Yekaterinanı 1725-ci ildə imparatoriçə elan etdirdi və 1726-cı ildə qurulan Özəl Yüksək Konsəy üzvü olarak gerçək iqtidarı əlinə aldı. Yekaterinanın iki il sonra ölümcül bir xəstəliyə tutulmasına görə, dəstəyini I Pyotrun nəvəsi Pyotr Alekseyeviçə (II Pyotr) verdi və qızıyla evlənməsini sağladı. Ancaq ehtirası yıxımına yol açdı; düşmənləri II Pyotryu əleyhinə döndürüncə, tutuqlanaraq rütbəsi və sərvəti əlindən alındı. Sibirə sürgünə göndərildi və orada öldü.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Menšikov, Aleksandr Danilovič // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 Историческая энциклопедия Сибири (rus.). / под ред. В. А. Ламин Новосибирск: 2009. ISBN 5-8402-0230-4
  3. ↑ 1 2 Меншиков Александр Данилович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 1 2 http://www.twcenter.net/forums/showthread.php?412952-Tsardom-of-Russia.
  5. ↑ 1 2 http://www.pravmir.com/gods-sunflower-on-st-john-maximovitch-of-tobolsk/.
  6. ↑ 1 2 http://www.russiadolls.com/?_escaped_fragment_=-6/c14th.
  7. ↑ İlbər Ortaylı, Katerina ile Baltacı'dan ne haber?, Milliyet Pazar, 5 Eylül 2004.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]