Munqi Bavendi

Munqi Bavendi
ərəb. منجي الباوندي; ‎
Doğum adı Moungi Bawendi[1]
Doğum tarixi 15 mart 1961(1961-03-15)[1] (63 yaş)
Doğum yeri
İş yeri
Təhsili
Tanınır İnsan Hüquqlarının Müdafiəçiləri Mərkəzi
Üzvlüyü
Mükafatları Ernest Orlando Lawrence Award Kimya üzrə "Nobel" mükafatı
nanocluster.mit.edu
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Munqi Bavendi (15 mart 1961[1], Paris, Fransa[5]) — Amerika-Tunis-Fransız kimyaçısıdır.[6][7] O, hazırda Massaçusets Texnologiya İnstitutunda Lester Vulf professorudur. Bawendi yüksək keyfiyyətli kvant nöqtələrinin kimyəvi istehsalında əldə etdiyi nailiyyətlərlə tanınır. 2023-cü ildə Luis Bryus və Aleksey Yekimov ilə bərabər Kimya üzrə "Nobel" mükafatına layiq görülüb.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Munqi Bavendi Tunisli riyaziyyatçı Məhəmməd Salah Bavendinin oğlu olaraq Fransanın Paris şəhərində anadan olub. Bir müddət Fransa və Tunisdə yaşadıqdan sonra Bavendi uşaq olarkən ailəsi ilə birlikdə ABŞ-a köçdü. Salah Purdyu Universitetində riyaziyyat şöbəsində işlədiyi üçün onlar İndiana ştatının Uest Lafayette şəhərində yaşayırdılar. [9] Bavendi 1978-ci ildə West Lafayette Liseyini bitirmişdir.[8][9]

Ali təhsil və karyera

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bavendi 1982-ci ildə bakalavr dərəcəsini, 1983-cü ildə isə magistr dərəcəsini Harvard Universitetində alıb. O, 1988-ci ildə Çikaqo Universitetində Karl Frid və Takeşi Okanın rəhbərliyi altında kimya üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsini alıb.

Freed ilə birlikdə Bavendi nəzəri polimer fizikası üzərində, Oka Bavendi ilə isə 1989-cu ildə müşahidə edilən Yupiterin emissiya spektrinin deşifrə edilməsində rol oynayan H3+ isti zolaqları üzərində təcrübələr üzərində işləmişdir.

Aspirantura zamanı Oka Bawendini Bell Labs-da yay proqramı üçün tövsiyə etdi, burada Louis E. Brous Bawendini kvant nöqtə tədqiqatına təqdim etdi. Məzun olduqdan sonra, Bawendi Brus ilə Bell Labs-da doktoranturadan sonrakı işçi kimi işləməyə başladı.

Bawendi 1990-cı ildə Massaçusets Texnologiya İnstitutuna (MIT) qoşulmuş və 1996-cı ildə professor olmuşdur.

Tədqiqat qrupu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bavendi 2000-ci ildən 2010-cu ilə qədər onilliyin ən çox istinad edilən kimyaçılarından biri idi. [10] O, kvant nöqtələrinin tədqiqi və inkişafı sahəsində aparıcı şəxsdir. Kvant nöqtələri nanoölçülü ölçüləri onlara unikal optik və elektron xüsusiyyətlər verən kiçik yarımkeçirici kristallardır.

Kvant nöqtələrinin tədqiqatında əsas problem sabit və vahid yüksək keyfiyyətli kvant nöqtələri yaratmağın yollarını tapmaq olmuşdur. Bawendi kvant nöqtələrinin sintezi üçün standartlaşdırılmış metodların işlənib hazırlanması işinə görə tanınır. 1993-cü ildə Bawendi və onun aspirant tələbələri David Norris və Kristofer Mürrey yaxşı müəyyən edilmiş ölçüyə və yüksək optik keyfiyyətə malik təkrarlana bilən kvant nöqtələri istehsal etmək üçün isti inyeksiya sintezi metodu haqqında məlumat verdilər.[11] Kimyəvi istehsal texnikasındakı bu sıçrayış kvant nöqtələrini ölçüyə görə "tənzimləməyə" və nəticədə proqnozlaşdırıla bilən xüsusiyyətlərə nail olmağa imkan verdi. Bu, elm adamlarına material üzərində daha çox nəzarət etdi və onlara dəqiq və təkrarlana bilən nəticələr əldə etməyə imkan verdi.

Bu üsul geniş sahələrdə kvant nöqtələrinin geniş miqyaslı texnoloji tətbiqlərinin inkişafına qapı açdı. Kvant nöqtələri hal-hazırda işıq yayan diodlarda (LED), fotovoltaik hüceyrələrdə (günəş elementləri), fotodetektorlarda, fotokeçiricilərdə, lazerlərdə, biotibbi təsvirlərdə, biosensorlarda və digər tətbiqlərdə istifadə olunur. </ref> biomedical imaging, biosensing and other applications.[12]

Mükafatlar və fəxri fərmanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 1994 - Sloan Təqaüdü [13]
  • 1997-ci ildə Amerika Kimya Cəmiyyətindən (ACS) Kimya üzrə Lisansüstü Araşdırmalar üzrə Nobel İmza Mükafatını aldı.
  • 1998 - Koblenz Mükafatı [14]
  • 2001 - Seckler Mükafatı [15]
  • 2002 - Elmin İnkişafı üzrə Amerika Assosiasiyasının üzvü [16]
  • 2004 - Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü [17]
  • 2006 - Ernest Lawrence Mükafatı [18]
  • 2007 - ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvü [19]
  • 2010 - Koloidal Kimya üzrə Amerika Kimya Cəmiyyətinin Mükafatı [20]
  • 2011 - Kvant Nöqtə Tədqiqatına görə SEMI Mükafatı [21]
  • 2016 — Dünya Texnologiya Mükafatı ("Ətraf mühit" kateqoriyası, Maher Damak ilə birlikdə) [22]
  • 2020 — Clarivate Citation Laureates [23]
  • 2023 - Kimya üzrə Nobel Mükafatı

Seçilmiş ədəbiyyatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • (en) Moungi G. Bawendi, Michael L. Steigerwald et Louis E. Brus, « The quantum mechanics of larger semiconductor clusters ("quantum dots") », Annual Review of Physical Chemistry, vol. 41, no 1, 1990, p. 477-496 (ISSN 0066-426X).
  • (en) Christopher B. Murray, David J. Norris et Moungi G. Bawendi, « Synthesis and characterization of nearly monodisperse CdE (E=sulfur, selenium, tellurium) semiconductor nanocrystallites », Journal of the American Chemical Society, vol. 115, no 19, 1993, p. 8706-8715 (ISSN 0002-7863).
  • (en) Christopher B. Murray, Cherie R. Kagan (en) et Moungi G. Bawendi, « Self-organization of CdSe nanocrystallites into three-dimensional quantum dot superlattices », Science, vol. 270, no 5240, 1995, p. 1335-1338 (ISSN 0036-8075).
  • (en) Bashir O. Dabbousi, Moungi G. Bawendi, Osamu Onitsuka et Michael F. Rubner, « Electroluminescence from CdSe quantum‐dot/polymer composites », Applied Physics Letters, vol. 66, no 11, 1995, p. 1316-1318 (ISSN 0003-6951).
  • (en) Manoj Nirmal, Bashir O. Dabbousi, Moungi G. Bawendi, John J. Macklin, Jay K. Trautman, Tim D. Harris et Louis E. Brus, « Fluorescence intermittency in single cadmium selenide nanocrystals », Nature, vol. 383, no 6603, 1996, p. 802-804 (ISSN 0028-0836).
  • (en) Christopher B. Murray, Cherie R. Kagan (en) et Moungi G. Bawendi, « Synthesis and characterization of monodisperse nanocrystals and close-packed nanocrystal assemblies », Annual Review of Materials Science, vol. 30, no 1, 2000, p. 545-610 (ISSN 0084-6600).
  • (en) Seth Coe, Wing-Keung Woo, Moungi G. Bawendi et Vladimir Bulović, « Electroluminescence from single monolayers of nanocrystals in molecular organic devices », Nature, vol. 420, no 6917, 2002, p. 800-803 (ISSN 0028-0836).
  • (en) Yasuhiro Shirasaki, Geoffrey J. Supran, Moungi G. Bawendi et Vladimir Bulović, « Emergence of colloidal quantum-dot light-emitting technologies », Nature Photonics, vol. 7, no 1, 2013, p. 13-23 (ISSN 1749-4885).


İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 Identifiants et Référentiels (fr.). ABES, 2011.
  2. ↑ 1 2 https://chemistry.mit.edu/profile/moungi-bawendi/.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 https://engineering.buffalo.edu/chemical-biological/news-events/events/seminar-series/cbe-seminars---spring-2019/moungi-bawendi.html.
  4. ↑ 1 2 www.nasonline.org (ing.).
  5. ↑ 1 2 https://books.google.tn/books?id=4NVECgAAQBAJ&pg=PA4&dq=moungi+bawendi+Français.
  6. ↑ Tiss, Mohsen. "Le Tunisien Moungi G. Bawendi parmi les lauréats du prix Nobel de chimie". Tunisie. October 4, 2023. October 5, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 7, 2023.
  7. ↑ "Le Tunisien Moungi Bawendi parmi le trois Prix Nobel de chimie 2023". October 4, 2023. October 5, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 7, 2023.
  8. ↑ "Distinguished West Lafayette Alumni to Return for Wall of Pride Celebration". West Lafayette Schools Education Foundation. 4 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2023.
  9. ↑ Bangert, Dave. "West Lafayette grad awarded Nobel Prize in Chemistry". www.basedinlafayette.com (ingilis). 4 October 2023. 6 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2023.
  10. ↑ "Most cited chemists". Thomson Reuters. December 29, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 28, 2017.
  11. ↑ Robinson2023-10-11T17:50:00+01:00, Julia. "The quantum dot story". Chemistry World (ingilis). 2023-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-20.
  12. ↑ Cotta, Mônica A. "Quantum Dots and Their Applications: What Lies Ahead?". ACS Applied Nano Materials (ingilis). 3 (6). 26 June 2020: 4920–4924. doi:10.1021/acsanm.0c01386. ISSN 2574-0970.
  13. ↑ "Past Fellows. Alfred P. Sloan Foundation, abgerufen am 11. August 2019" (ingilis). 2018-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-15.
  14. ↑ "International Symposium on Molecular Spectroscopy". www.asc.ohio-state.edu (ingilis). 2023-01-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-04.
  15. ↑ "Past Laureates of the Raymond and Beverly Sackler International Prize in the Physical Sciences bei der Universität Tel Aviv (tau.ac.il); abgerufen am 12. Oktober 2013" (ingilis). 2019-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-15.
  16. ↑ "C&EN: AWARDS - AAAS ELECTS FELLOWS IN CHEMISTRY". pubsapp.acs.org (ingilis). 2023-01-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-04.
  17. ↑ "Book of Members 1780–present, Chapter B. (PDF; 1,1 MB) In: amacad.org. American Academy of Arts and Sciences, abgerufen am 7. November 2021 (englisch)" (PDF) (ingilis). 2019-01-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-15.
  18. ↑ "Moungi G. Bawendi, 2006 beim Energieministerium der Vereinigten Staaten (energy.gov); abgerufen am 12. Oktober 2013" (fransız). 2019-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-15.
  19. ↑ "Moungi G. Bawendi bei der National Academy of Sciences (nasonline.org); abgerufen am 12. Oktober 2013" (ingilis). 2022-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-15.
  20. ↑ "National Awards". American Chemical Society (ingilis). 2023-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-04.
  21. ↑ "QD Vision Receives the SEMI Award for Quantum Dot Research | SEMI.ORG". web.archive.org (ingilis). 2019-06-01. 2019-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-04.
  22. ↑ "Two from MIT honored at World Technology Awards". MIT News | Massachusetts Institute of Technology (ingilis). 2017-01-20. 2023-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-04.
  23. ↑ C. B. Murray, D. J. Norris, M. G. Bawendi, Synthesis and characterization of nearly monodisperse CdE (E= sulfur, selenium, tellurium) semiconductor nanocrystallites, Journal of the American Chemical Society, Band 115, 1993, S. 8706–8715

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]