Qaleri

Qaleri
lat. Gaius Galerius Valerius Maximianus
Roma imperatoru
1 may 305 – may 311
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı Galerius Maximinus
Doğum tarixi 250
Doğum yeri
Vəfat tarixi 5 may 311(0311-05-05)[1]
Dəfn yeri
Fəaliyyəti siyasətçi, rəhbər
Atası bilinmir və ya Diokletian
Uşaqları
Dini Qədim Romada din
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qay Qaleri Valeri Maksimian (lat. Gaius Galerius Valerius Maximianus), Roma tarixşünaslığında daha çox Qaleri kimi tanınır (250, Roma Dakiyası – 5 may 311[1]) — 293–311-ci illərdə hakimiyyətdə olmuş Roma imperatoru. O, xristianları təqib etməsi ilə tanınır.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əslən İlliriyadan olan Qaleri 1 mart 293-cü ildə Diokletian tərəfindən sezar təyin edilmişdir. Diokletianın qızı Valeriya Qaleri ilə evlənmiş və Diokletian da öz növbəsində Qalerini övladlığa götürmüşdür. Qaleri həyat fəaliyyətinə savadsız çoban kimi başlamışdır, zorakı xarakterli və siyasi baxımdan əhəmiyyətsiz bir insan idi. O, sonradan bacarıqlı bir əsgər və Diokletianın sadiq köməkçisi olmuşdur. İmperiya Diokletian və Maksiminian arasında bölünəndə Qaleri Dunayboyu ölkələrə yiyələnmişdir. Onun rəsmi iqamətgahı Sirmiyada idi, lakin o, xüsusilə şərqdə, imperiyanın Diokletian payına düşən hissəsində fəal idi. Qaleri 293–295-ci illərdə Aşağı Dunayda german tayfalarına qarşı yürüşlər aparmış və onları dəfələrlə məğlub etmişdir. Digər tərəfdən, şahənşah Narsenin başçılıq etdiyi Sasani qüvvələri tərəfindən Karr döyüşündə məğlub edilmişdir. O, ikinci döyüşdə qalib gələrək Sasanilərə Romaya şərqdə indiyə qədər əldə etdikləri ən böyük uğurunu təmin edən müqavilə bağlamağa məcbur etmişdir.[2]

Qaleri nə Qərbdə, nə də Şərqdə vəziyyətə tam hakim ola bilməmişdir. O, heç vaxt Diokletianın malik olduğu ali imperiya ləyaqətinə nail ola bilməmişdi. Qaleri 30 aprel 311-ci ildə xristianlara öz dinlərini maneəsiz etiqad etmələrinə icazə verən Serdika fərmanını imzalamışdır. O, beləliklə, xristianlara qarşı apardığı təqibləri dayandırmışdı. Təqib səkkiz il davam etmiş və hətta paqan əhalini də iyrəndirmişdi.[2]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Gai Galeri Valeri Maximià // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
  2. ↑ 1 2 "Valerius Maximianus Galerius". 2022-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-13.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Codex Theodosianus.
  • Epitome de Caesaribus.
    • Banchich, Thomas M., trans. A Booklet About the Style of Life and the Manners of the Imperatores. Canisius College Translated Texts 1. Buffalo, NY: Canisius College, 2009. Online at De Imperatoribus Romanis Arxivləşdirilib 2020-11-08 at the Wayback Machine. Accessed 15 August 2009.
  • Eusebius of Caesarea.
    • Historia Ecclesiastica (Church History).
      • McGiffert, Arthur Cushman, trans. Church History. From Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 1. Edited by Philip Schaff and Henry Wace. Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co., 1890. Revised and edited for New Advent by Kevin Knight. Online at New Advent Arxivləşdirilib 2014-06-23 at the Wayback Machine. Accessed 25 August 2009.
    • Vita Constantini (Life of Constantine).
      • Richardson, Ernest Cushing, trans. Life of Constantine. From Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 1. Edited by Philip Schaff and Henry Wace. Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co., 1890. Revised and edited for New Advent by Kevin Knight. Online at New Advent Arxivləşdirilib 2021-01-15 at the Wayback Machine. Accessed 25 August 2009.
  • Festus. Breviarium.
    • Banchich, Thomas M., and Jennifer A. Meka, trans. Breviarium of the Accomplishments of the Roman People. Canisius College Translated Texts 2. Buffalo, NY: Canisius College, 2001. Online at De Imperatoribus Romanis Arxivləşdirilib 2022-04-07 at the Wayback Machine. Accessed 15 August 2009.
  • Lactantius. De Mortibus Persecutorum (On the Deaths of the Persecutors).
    • Fletcher, William, trans. Of the Manner in Which the Persecutors Died. From Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 7. Edited by Alexander Roberts, James Donaldson, and A. Cleveland Coxe. Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co., 1886. Revised and edited for New Advent by Kevin Knight. Online at New Advent Arxivləşdirilib 2021-01-15 at the Wayback Machine. Accessed 25 August 2009.
  • XII Panegyrici Latini (Twelve Latin Panegyrics).
    • Nixon, C.E.V., and Barbara Saylor Rodgers, ed. and trans. In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini. Berkeley: University of California Press, 2015.
  • Zosimus. Historia Nova (New History).
    • Unknown, trans. The History of Count Zosimus. London: Green and Champlin, 1814. Online at Tertullian Arxivləşdirilib 2022-10-13 at the Wayback Machine. Accessed 15 August 2009.{{efn|This edition and translation is not very good. The pagination is broken in several places, there are many typographical errors (including several replacements of "Julian" with "Jovian" and "Constantine" with "Constantius"). It is nonetheless the only translation of the Historia Nova in the public domain.
  • Banchich, Thomas M. "Iulianus (c. 286–293 AD) Arxivləşdirilib 2015-03-15 at the Wayback Machine." De Imperatoribus Romanis (1997). Accessed March 8, 2008.
  • Barnes, Timothy D. "Lactantius and Constantine." The Journal of Roman Studies 63 (1973): 29–46.
  • Barnes, Timothy D. Constantine and Eusebius. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1981. ISBN 978-0-674-16531-1
  • Barnes, Timothy D. The New Empire of Diocletian and Constantine. Cambridge, MA: Harvard University Press. 1982. ISBN 0-674-28066-0.
  • Bleckmann, Bruno. "Diocletianus." In Brill's New Pauly, Volume 4, edited by Hubert Cancik and Helmut Schneider, 429–438. Leiden: Brill, 2002. ISBN 90-04-12259-1
  • Bowman, Alan K., Peter Garnsey, and Averil Cameron. The Cambridge Ancient History, Volume XII: The Crisis of Empire. Cambridge University Press, 2005. ISBN 0-521-30199-8
  • Brown, Peter. The Rise of Western Christendom. Oxford: Blackwell Publishing, 2003. ISBN 0-631-22138-7
  • Burgess, R.W. "The Date of the Persecution of Christians in the Army". Journal of Theological Studies 47:1 (1996): 157–158.
  • Corcoran, Simon. The Empire of the Tetrarchs: Imperial Pronouncements and Government, AD 284–324. Oxford: Clarendon Press, 1996. ISBN 0-19-815304-X
  • Corcoran, "Before Constantine", Simon. "Before Constantine." In The Cambridge Companion to the Age of Constantine, edited by Noel Lenski, 35–58. New York: Cambridge University Press, 2006. Hardcover ISBN 0-521-81838-9 Paperback ISBN 0-521-52157-2
  • DiMaio, Jr., Michael. "Constantius I Chlorus (305–306 AD) Arxivləşdirilib 2012-02-04 at the Wayback Machine." De Imperatoribus Romanis (1996a). Accessed March 8, 2008.
  • DiMaio, Jr., Michael. "Galerius (305–311 AD) Arxivləşdirilib 2012-01-26 at the Wayback Machine." De Imperatoribus Romanis (1996b). Accessed March 8, 2008.
  • DiMaio, Jr., Michael. "Maximianus Herculius (286–305 AD) Arxivləşdirilib 2012-08-25 at the Wayback Machine." De Imperatoribus Romanis (1997). Accessed March 8, 2008.
  • Elliott, T. G. The Christianity of Constantine the Great. Scranton, PA: University of Scranton Press, 1996. ISBN 0-940866-59-5
  • Gibbon, Edward, 'Decline and Fall of the Roman Empire', Chapter 14
  • Harries, Jill. Law and Empire in Late Antiquity. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. Hardcover ISBN 0-521-41087-8 Paperback ISBN 0-521-42273-6
  • Helgeland, John. "Christians and the Roman Army A.D. 173–337." Church History 43:2 (1974): 149–163, 200.
  • Jones, A. H. M.; Martindale, J. R.; Morris, John, redaktorlar C. Galerius Valerius Maximianus 9 // Prosopography of the Later Roman Empire. Cambridge: Cambridge University Press. 1971. 574–575.
  • Jones, A.H.M. The Later Roman Empire, 284–602: A Social, Economic and Administrative Survey. Baltimore: Johns Hopkins University, 1986.
  • Leadbetter, Bill. Galerius and the Will of Diocletian. London: Routledge. 2010. ISBN 978-0-415-40488-4.
  • Lenski, Noel. "The Reign of Constantine." In The Cambridge Companion to the Age of Constantine, edited by Noel Lenski, 59–90. New York: Cambridge University Press, 2006b. Hardcover ISBN 0-521-81838-9 Paperback ISBN 0-521-52157-2
  • Mackay, Christopher S. "Lactantius and the Succession to Diocletian." Classical Philology 94:2 (1999): 198–209.
  • Mathisen, Ralph W. "Diocletian (284–305 AD.) Arxivləşdirilib 2015-05-21 at the Wayback Machine." De Imperatoribus Romanis (1997). Accessed February 16, 2008.
  • Odahl, Charles Matson. Constantine and the Christian Empire. New York: Routledge, 2004. Hardcover ISBN 0-415-17485-6 Paperback ISBN 0-415-38655-1
  • Pohlsander, Hans. The Emperor Constantine. London & New York: Routledge, 2004a. Hardcover ISBN 0-415-31937-4 Paperback ISBN 0-415-31938-2
  • Pohlsander, Hans. "Constantine I (306 – 337 AD) Arxivləşdirilib 2017-07-11 at the Wayback Machine." De Imperatoribus Romanis (2004b). Accessed December 16, 2007.
  • Potter, David S. The Roman Empire at Bay: AD 180–395. New York: Routledge, 2005. Hardcover ISBN 0-415-10057-7 Paperback ISBN 0-415-10058-5
  • Rees, Roger. Diocletian and the Tetrarchy. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. 2004. ISBN 9780748616602.
  • Southern, Pat. The Roman Empire from Severus to Constantine. New York: Routledge, 2001. ISBN 0-415-23944-3
  • Rostovtzeff, Michael. The Social and Economic History of the Roman Empire. Oxford: Oxford University Press, 1966. ISBN 978-0-19-814231-7
  • Treadgold, Warren. A History of the Byzantine State and Society. Stanford: Stanford University Press, 1997. ISBN 0-8047-2630-2
  • Williams, Stephen. Diocletian and the Roman Recovery. New York: Routledge, 1997. ISBN 0-415-91827-8

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]