Əmtəə və xidmətlər

Mallar və xidmətlər (ing. goods and services) — istehsalın, iqtisadi fəaliyyətin nəticəsini xarakterizə edən termin. Müəyyən bir müddət ərzində ayrı bir müəssisənin (təşkilatın), sənayenin, kənd təsərrüfatının və ya ölkənin və ya bütün dünyanın bütün xalq təsərrüfatının istehsalı nəticəsində yaranan məhsullar məcmusudur.

Məhsulun planlaşdırılması və uçotu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məhsulların bütün dəsti ümumiyyətlə istehsal vasitələri (əmək vasitələri və əmək obyektləri) və istehlak malları (qida və qeyri-ərzaq məhsulları) bölünür [1].

Planlaşdırma və mühasibat məqsədləri üçün məhsullar fiziki (fiziki vahidlər) və dəyər (pul vahidləri ilə) ölçülə bilər. [2]

Ənənəvi şəklində istehsal həcminin ölçüləri bunlardır:

  • fiziki vahidlər (ton, kiloqram , metr (elektrik, fiber optik kabel), kvadrat metr (üzlüklü plitələr, parket) və digərləri);
  • şərti təbii vahidlər (minlərlə (aşağıya baxın) şərti bankalar, şərti şifer təbəqələr, şərti parçalar, rulonlarda, rulonlarda və digərləri).
  • sayma çəkisi — çox sayda kiçik homojen tarazlıq məhsulunun (yarı bitmiş məhsullar, (mini) aqreqatlar, qoz-fındıqlar, yuyucular, boltlar, toplar, düymələr və s.) sürətli sayılması üçün; hesablanmış çəkidə əhəmiyyətli (bilinməyən) məhsul sayı müəyyən nisbətdə eyni ölçülü (məlum olmayan) kiçik (məlum) sayı ilə tarazlaşdırılır (ölçüsüz - 10: 1, 100: 1, 1000: 1); Hesablanmış ağırlıq fabriklərdə, anbarlarda, qida fabriklərində və bənzərlərində istifadə olunur. [3]

İstehsalın dəyər ifadəsində həcmi müxtəlif göstəricilərlə müəyyən edilir[4].

  • hazır məhsullar — hazırkı standartlara və ya təsdiq olunmuş spesifikasiyalara cavab verən, tamamən işlənmiş (pərçimlənmiş) bir məhsul olan müştəri və ya təşkilatın anbarı tərəfindən qəbul edilmiş öz istehsalımızın məhsulları və yarımfabrikatları.
  • kommersiya məhsulları - satış üçün nəzərdə tutulmuş məhsulların qiymətləndirilməsi (hazır məhsullar, yarımfabrikatlar, istehsal xarakterli işlər və xidmətlər);
  • ümumi məhsul (ümumi məhsul və məhsulların payı (ümumi məhsulun ümumi həcmində)) müəssisə tərəfindən istehsal olunan bütün növ məhsulların maya dəyəri və satışa təqdim olunan məhsulları təşkil edən elementlərə əlavə olaraq müvafiq dövr üçün bitməmiş istehsalın dəyişməsi, xammal dəyəri və müştəri materialları və bəzi digər elementlər;
  • xalis istehsal — müəssisənin müəyyən bir dövr üçün iqtisadi fəaliyyəti nəticəsində yeni yaradılan dəyər. Ümumi istehsal həcmindən və amortizasiya ayırmaları məbləğindən maddi xərclərin çıxılması ilə müəyyən edilir;
  • satılan məhsullar, müvafiq dövr üçün xarici və ödənişli (ödənişli) məhsulların maya dəyəridir.

Keyfiyyət idarəetmə sistemindəki məhsullar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir keyfiyyət idarəetmə sistemi nöqteyi-nəzərindən məhsul bir-biri ilə əlaqəli və ya qarşılıqlı fəaliyyətin məcmusu kimi bir prosesin nəticəsidir (GOST R ISO 9000-2008 [5]).

Keyfiyyət idarəetmə sistemində dörd ümumi məhsul kateqoriyası vardır:

  • xidmətlər (məsələn, nəqliyyat);
  • proqram təminatı (məsələn, kompüter proqramı, lüğət);
  • hardware (məsələn, mühərrik yığımı);
  • təkrar emal edilə bilən materiallar (məs. yağ).

Məhsullar müxtəlif ümumi məhsul kateqoriyalarına aid əşyalardan ibarət ola bilər. Məsələn, bir avtomobil kimi məhsullara texniki avadanlıqlar (mühərrik, transmissiya, təkərlər və bir çox digər texniki avadanlıq elementləri), təkrar emal edilə bilən materiallar (benzin, sürtkü, soyuducu və digərləri), proqram təminatı (mühərrik proqram təminatı nəzarəti, sürücü təlimatı) və xidmətlər ( bir avtomobil sürməyin izahı, satış sonrası (zəmanət) xidmət)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Продукция" (rus). Словари онлайн. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-20.
  2. ↑ Т.В. Яркина. "Продукция предприятия и её качество" (rus). Основы экономики предприятия. Учебное пособие. 2012-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-20.
  3. ↑ Так, ящик гвоздей может быть взвешен (на кг), и/или подсчитан на количество (1000 штук-гвоздей), и таким образом подлежит приемке/отпуску и учёту (а равно и ящиками-штуками):
    Уголков Ф. И. Специальная логарифмическая линейка для подсчета веса деталей. Институт технико-экономической информации, 1949, 8 с.
  4. ↑ "Учёт готовой продукции" (rus). Справочник бухгалтера. 2012-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-20.
  5. ↑ [vsegost.com/Catalog/47/47957.shtml "Системы менеджмента качества. Основные положения и словарь"] (#bad_url) (rus). ГОСТ Р ИСО 9000-2008. İstifadə tarixi: 2012-04-10.