| |
Иван Николаевич Крамской | |
Билдәһеҙ ҡатын, 1883 | |
Холст, Майлы йәнле һүрәт (живопись), май. 75,5×99 см | |
Третьяков галереяһы, Мәскәү |
«Билдәһеҙ ҡатын»[1] — урыҫ рәссамы Иван Николаевич Крамской картинаһы (1837—1887), 1883 йылда яҙылған һәм Дәүләт Третьяков галереяһы тупланмаһының бер өлөшө булып тора. Картинаның дәүмәле — 75,5×99 см[2][3][4].
Киндер туҡымала Аничков һарайы павильондары эргәһенән Нева проспекты буйлап асыҡ экипажда барыусы йәш ҡатын һүрәтләнгән. Уның уң яғында артта Александра театры күренә. Ул 1880 йылдарҙың һуңғы модаһы буйынса кейенгән. Уның башында ҡанаттар менән биҙәлгән бәрхәт эшләпә, өҫтөндә йәнлек тиреһе һәм таҫмалар менән биҙәлгән пальто, муфта һәм нәфис күн бирсәткә. Ҡарашы батшаларса, серле һәм бер аҙ моңһоу. «Уның кейеме — күркәм еңел ҡанат менән биҙәлгән „Франциск“ эшләпәһе, бик йоҡа күндән тегелгән „швед“ бирсәткәләре, кеш тиреһе һәм күк атлас таҫмалар менән биҙәлгән „Скобелев“ пальтоһы, муфта, алтын браслет — былар барыһы ла ҡиммәтле элегантлыҡҡа дәғүә иткән 1880ъ йылдар ҡатын-ҡыҙ кейеменең модалы деталдәре. Әммә был юғары ҡатламға ҡарағанлыҡты аңлатмай, киреһенсә — урыҫ юғары ҡатлам йәмғиәте әйләнәһендә модаға эйәреүҙе ҡабул итмәгән яҙылмаған ҡағиҙәләр кодексы булған».
«Билдәһеҙ ҡатын» — рәссам Иван Крамскойҙың иң әһәмиәтле һәм билдәле әҫәрҙәренең береһе. Полотноһын шулай тип атап, рәссам уға серлелек һәм интрига ореолы биргән[5]. «Билдәһеҙ ҡатын» образы эстәлегенең идея-художество планында рәссам портрет һәм тематик картина сигендә тороусы әҫәр яҙа алған[6].
«Билдәһеҙ ҡатын» әлегә саҡлы рәссамдың йомағы булып ҡала. Хаттарында ла, көндәлектәрендә лә ул билдәһеҙ ҡатынды иҫкә алмаған.
Дворян Бестужевҡа (уның исеме күрһәтелмәгән һәм был тарихтың риүәйәткә оҡшашлығына ишара) кейәүгә сыҡҡан Курск крәҫтиән ҡыҙы Матрёна Саввишна картина героиняһының прототибы тигән раҫланмаған бер легенда йәшәй[7][8]. Крамской уның менән Санкт-Петербургта танышҡан һәм ҡыҙҙың матурлығы уны әсир иткән. Д. Фридрихтың Прагалағы хосуси йыйынтығында, моғайын, тап шул ҡатындың һүрәте төшөрөлгән этюд һаҡлана[9].
2013 йылдарҙа «3D Живопись» проекты сиктәрендә Царское Село Дежур ат һарайы (конюшня) ихатаһында Александр Таратынов картинаһы һынташта (скульптура) тергеҙелгән[10].