Пячора | |||||
рас. Печора | |||||
| |||||
Дата заснаваньня: | 1940 | ||||
Горад з: | 1949 | ||||
Краіна: | Расея | ||||
Суб’ект фэдэрацыі: | Рэспубліка Комі | ||||
Муніцыпальны раён: | Пячорскі | ||||
Плошча: | 34 км² | ||||
Вышыня: | 50—100 м н. у. м. | ||||
Насельніцтва (2011) | |||||
колькасьць: | 48 900 чал. | ||||
шчыльнасьць: | 1438,24 чал./км² | ||||
Часавы пас: | UTC+3 | ||||
Тэлефонны код: | +7 82142 | ||||
Паштовыя індэксы: | 169600—169700 | ||||
Нумарны знак: | 11, 111 | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 65°8′38.954″ пн. ш. 57°13′10.880″ у. д. / 65.14415389° пн. ш. 57.21968889° у. д.Каардынаты: 65°8′38.954″ пн. ш. 57°13′10.880″ у. д. / 65.14415389° пн. ш. 57.21968889° у. д. | ||||
Пячора | |||||
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы | |||||
http://pechoraonline.ru |
Пячора (па-расейску: Печора, комі-зыр.: Печöра) — горад рэспубліканскага значэньня ў рэспубліцы Комі ў Расеі, адміністрацыйны цэнтар муніцыпальнага раёну Пячора і муніцыпальнага ўтварэньня гарадзкога паселішча Пячора[1], «энэргетычная сталіца» і чацьверты па колькасьці жыхароў горад рэспублікі Комі, разьмешчаны ў яе паўночна-ўсходняй частцы, за 588 км да паўночнага ўсходу ад Сыктыўкару, на правым беразе ракі Пячоры, у месцы яе перасячэньня Паўночнай чыгункай.
Насельніцтва гораду на 2011 год — 48,9 тыс. чал.; муніцыпальнага раёну Пячора — 57,7 тыс. чал. (2011).
Геаграфічныя каардынаты гораду — 65°07’ з.ш. і 57°07’ у.д. Абсалютныя адзнакі паверхні вар'іруюць ад 42 да 64 м. Знаходзіцца ў межах Пячорскае нізіны. Падсьцілаючая паверхня тэрыторыі ўтворана водападзельным плято й тэрасаванай далінай ракі Пячоры. Рэльеф мае ўсе марфаляґічныя прыкметы прырэчных абласьцей (плоскі, слабахалмісты).
У фізыка-геаграфічным стаўленьні тэрыторыя гораду датычыцца да Пячорскага раўніннага прыродна-тэрытарыяльнаму комплексу. У раёне гораду выяўленыя радовішчы нафты і газу, а таксама каменных матэрыялаў (цагляныя і вогнетрывалыя гліны, будаўнічы камень, пясок і пяшчана-жвіровы матэрыял).
У навакольлі гораду сустракаюцца тарфяніста-глеявыя падзолы, алювіяльныя балотныя і лугова-балотныя глебы. Расьліннасьць прадстаўлена лугавой і балотнай флёрай, поймавымі, а таксама бярозавымі, бярозава-яловымі і яловымі лясамі.
Пячора знаходзіцца ў падзоне Сярэдняе Поўначы, у раёне Крайняе Поўначы, дзе ўстаноўлены раённы каэфіцыент 1,3. Сума балаў «паўночнасьці» — 148. Па суровасьці прыродных умоваў для пражываньня прышлага насельніцтва раён Пячоры адносіцца да тэрыторыі II зоны дыскамфортнасьці («Крайняя Поўнач»), адрознай экстрэмальна дыскамфортнымі ўмовамі.
Горад Пячора, як і ўся рэспубліка Комі, знаходзіцца ў гадзіннай зоне, якая пазначаецца паводле міжнароднага стандарту як Moscow Time Zone (MSK). Зрушэньне адносна UTC складае +4:00. Пячора — адно зь нешматлікіх месцаў у Расеі, дзе ўжывальны час адпавядае пасаваму часу.
Клімат умерана-кантынэнтальны з працяглай умерана-суровай зімой і кароткім прахалодным летам з малаважным лікам гарачых дзён. Сярэднегадовая тэмпэратура паветра — -1,9 °C. Сярэдняя месячная тэмпэратура паветра студзеня -18,4 °C, ліпеня +16,1 °C. Каэфіцыент кантынэнтальнасьці клімату 53 %. Сярэдняя дата ўзьнікненьня сьнегавога полага — 26 кастрычніка, разбурэньня — 10 траўня. Працягласьць пэрыяду з устойлівым сьнегавым полагам дасягае 192 дня, безмарознага — 70 дзён, актыўнае вэґетацыі — 73 дня. Сума біялягічна актыўных тэмпэратур вышэй за +10 °C — каля 1100 °C. Сярэднегадовая колькасьць ападкаў каля 580 мм. Узімку пераважае цыклянальны тып надвор'яў, улетку — антыцыклянальны. Пэрыяд белых начэй на шыраце Пячоры працягваецца на працягу 79 дзён з 12 траўня па 30 ліпеня.
Кліматычныя зьвесткі для Пячоры | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Паказьнік | Сту | Лют | Сак | Кра | Тра | Чэр | Ліп | Жні | Вер | Кас | Ліс | Сьн | Год |
Абсалютны максымум t, °C | 2,5 | 2,5 | 11,0 | 21,9 | 30,6 | 34,1 | 34,9 | 32,4 | 27,6 | 20,0 | 7,7 | 34,9 | 34,9 |
Сярэдні максымум t, °C | −14,4 | −13 | −3,6 | 2,5 | 9,5 | 18,0 | 21,7 | 16,9 | 10,3 | 2,2 | −7,3 | −11,9 | 2,6 |
Сярэдняя t, °C | −18,4 | −17,2 | −8,9 | −3,2 | 4,2 | 12,3 | 16,1 | 12,0 | 6,5 | −0,2 | −10,5 | −15,7 | −1,9 |
Сярэдні мінімум t, °C | −22,5 | −21,4 | −13,7 | −8,3 | −0,3 | 7,4 | 11,1 | 8,0 | 3,6 | −2,5 | −13,8 | −19,7 | −6 |
Абсалютны мінімум t, °C | −54,7 | −56 | −44,7 | −35,7 | −23,3 | −5,6 | 0,1 | −3,1 | −9,5 | −33,9 | −43,3 | −52,5 | −56 |
Норма ападкаў, мм | 42 | 32 | 31 | 33 | 45 | 67 | 72 | 77 | 62 | 63 | 49 | 50 | 623 |
Крыніца: Надвор’е і клімат |
У 1903 годзе дасьледчык Поўначы Уладзімер Русанаў распачаў буйную экспэдыцыю па рацэ Пячора. Праплываючы міма маляўнічых стромкіх берагоў, ён напісаў у сваім шляхавым дзёньніку прароцкую фразу: «Ці прыйдзе час, калі на тым беразе Пячоры будзе пабудаваны горад, а тут пабіты парк, і гэтым дзівосным гледзішчам будзе атрымліваць асалоду працоўны люд».
Прайшло амаль 40 гадоў, і горад сапраўды паўстаў. Улетку 1940 году, у сувязі з будаўніцтвам Паўночна-Пячорскае чыгункі (1937—1942), у раёне цяперашняга дэпо й вакзала чыгуначнае станцыі Пячора пачаў працу будаўнічы атрад, які складаецца галоўным чынам са зьняволеных ГУЛАГу. Першае часовае жыльлё (зямлянкі і баракі) сталі зваць мястэчкам чыгуначнае станцыі Пячора. Улетку 1940 году на рацэ Пячора была пабудавана прыстань Канын Нос, яе першым начальнікам быў прызначаны Н. Багатыроў. У канцы 1942 году Паўночна-Пячорская магістраль была здадзена ў сталую эксплюатацыю. Улетку 1943 году немцы высадзілі ў раёне Пячоры дэсант з мэтаю падарваць мост праз раку, аднак чальцы дывэрсійнае ґрупы, якая складалася з савецкіх ваеннапалонных, добраахвотна здаліся НКУС. 18 студзеня 1949 году разрослыя мястэчкі чыгуначнае станцыі Пячора ды прыстані Канын Нос былі аб'яднаны і атрымалі статус гораду. Гэты дзень лічыцца афіцыйнай датай паўстаньня Пячоры. Адміністратыўны цэнтар Коўжынскага раёну быў перанесены з Кожвы у Пячору.
Пячора стала адным з асноўных транспартных вузлоў рэспублікі: да водных і чыгуначных шляхоў паведамленьня дадаліся яшчэ й паветраныя — у 1956 годзе быў пабудаваны аэрадром «Пячора». У сувязі з будаўніцтвам каля гораду радыёлякацыйнае станцыі тыпу «Дар’ял» сыстэмы папярэджаньня пра ракетны напад (СПРН) у студзені 1974 году было пачата будаўніцтва Пячорскай ДРЭС. Будоўля атрымала статус усесаюзнай, першы энэргаблёк быў уведзены ў эксплюатацыю 5 лютага 1979 году. Такім чынам, Пячора стала «энэрґетычнай сталіцай» Комі АССР — цяпер на Пячорскай ДРЭС выпрацоўваецца каля адной траціны ўсёй электраэнэргіі Рэспублікі Комі.
У 1990-я году зачынілася некалькі буйных прадпрыемстваў. Жыхары сталі актыўна пераязджаць у паўднёвыя тэрыторыі Расеі. Насельніцтва гораду ў 1991 годзе складала 66,5 тысячы жыхароў, а па стане на 2011 год у горадзе пражывае 48,9 тысяч чалавек.
У наш час горадаўтваральныя прадпрыемствы Пячоры працуюць больш-меней стабільна, а тэмпы зьніжэньня колькасьці насельніцтва запавольваюцца. Горад пачаў павольна разьвівацца. У 2010 годзе прыняты генэральны плян разьвіцьця Пячоры да 2030 году[2].
Герб гораду распрацаваў мастак Худзяеў. Герб быў зацьверджаны 15 верасьня 1983 году. Шчыт гербу вэртыкальна падзелены на дзьве паловы — сьветла-сінюю і чырвоную, паўтаралых колеры дзяржаўных сьцягоў РCФСР і Комі АССР. Паміж сьветла-сіняй і чырвонай паловамі шчыта разьмешчаны стылізаваны малюнак зялёнай елкі. Елка апраўляе блакітнае крыло, якое сымбалізуе, што Пячора — горад транспартнікаў, ламаная чырвоная страла — знак энэргетыкаў. Унізе гербу — дата «1949» — год утварэньня гораду. Герб шлюбуе залаты комі нацыянальны арнамэнт. Блакітная паласа сымбалізуе вялікую паўночную раку — Пячору, ад якой адбылася назва гораду. Надпіс «Пячора» выкананы ў перайманьне старажытнапермскага пісьма (абур, анбур), які быў створаны місіянэрам Стэфанам Пермскім у 2-й палове XIV у. З 2012 году ў гораду новы герб.
Неафіцыйным гімнам гораду шматлікія людзі лічаць песьню «Огни Печоры»[3].
Дынаміка насельніцтва Пячоры за 1959—2011 гады: |
---|
Колькасьць насельніцтва | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 | 2011 |
30 586 | ▲ 37 803 | ▲ 56 361 | ▲ 64 746 | ▼ 48 700 | ▼ 45 543 | ▲ 48 932 |
Гэты разьдзел патрабуе пашырэньня. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, адрэдагаваўшы яго. (4 кастрычніка 2024) |
У горадзе і раёне дзейнічае 5-ці знакавая сыстэма нумарацыі. Гарадзкая тэлефонная сетка абслугоўваецца кампаніяй ААТ «Северо-Западный Телеком».
Таксама ў горадзе і раёне дзейнічаюць наступныя апэратары мабільнай сувязі:
Вядучая галіна прамысловасьці гораду — электраэнэргетыка. У горадзе функцыянуе філія ААТ «ОГК-3» «Печорская ДРЭС», першы энэргаблёк якой быў уведзены ў эксплюатацыю ў 1979 годзе. У наш час на ДРЭС працуюць 5 энэргаблёкаў агульнай усталяванай магутнасьцю больш за 1 млн квт (моцнасьць першай чаргі — 1,26 млн квт). Пячорская ДРЭС выпрацоўвае каля 1/3 электраэнэрґіі ў РК і зьяўляецца адным з найбуйнейшых прадпрыемстваў электраэнэрґетыкі на эўрапейскай поўначы Расеі.
З другой паловы 1990-х гадоў на другую пазыцыю ў эканоміцы гораду выйшла нафтаздабываючая прамысловасьць, забясьпечаная на пэрспэктыву значнымі прамысловымі запасамі нафты і газу. У раёне Пячоры ўсталяваны запасы больш за 20 радовішчаў вуглевадароднае сыравіны. Здабычу нафты на тэрыторыі раёну вядуць буйныя нафтавыя кампаніі («Лукойл» і інш.)
Па тэрыторыі раёну праходзяць нафтаправод Усінск — Пячора — Ухта — Яраслаўль, газаправоды Усінск — Пячора і Заходні Соплеск — Пячора, метаналапровад Кожва — Вуктыл, вядзецца будаўніцтва газаправоду Ямал — Эўропа.
З 1979 году ў горадзе працуе «Печорский завод железобетонных изделий».
З 1987 году ажыцьцяўляе дзейнасьць прадпрыемства «Сплав-Плюс», якое спэцыялізуецца, галоўным чынам, на вытворчасьці розных мэталаканструкцыяў.
На тэрыторыі гораду насельніцтва абслугоўваюць 7 банкаўскіх установаў: «Сбербанк», «Севергазбанк», банк «Петрокоммерц», банк «Таврический», банк «Северный кредит», «СКБ-банк», «Пробизнесбанк».
Пячорскае аўтатранспартнае прадпрыемства было арганізавана 15 сакавіка 1955 году. Яно мела два старэнькія грузавікі, тры аўтобусы ПАЗ-651 і два грузатаксі. У наш час усярэдзіне гораду дзейнічае 6 аўтобусных маршрутаў. Задзейнічаныя аўтобусы, ПАЗ-3205 і «Газэлі».
У 2011 годзе ў горадзе быў праведзены конкурс на ажыцьцяўленьне грузапасажырскіх перавозак. Конкурс быў выйграны прадстаўнікамі камэрцыйных маршрутаў. Такім чынам, горад застаўся безь дзяржаўнага аўтатранспарту, што прывяло да шматлікіх парушэньняў пры ажыцьцяўленьні дзейнасьці пасажырскіх перавозак.
Круглагадовай аўтамабільнай сувзяі з цэнтральнымі раёнамі краіны няма. Вядзецца будаўніцтва аўтадарогі «Ухта — Пячора — Усінск».
У студзені 1932 году для арганізацыі рэгулярнага грузавога і пасажырскага суднаходства на рацэ Пячора было створана Пячорскае рачное параходзтва, якое з 1946 году разьмяшчаецца ў Пячоры. У чэрвені 1940 году для транспартнага абслугоўваньня будаўніцтва Паўночнае чыгункі быў арґанізаваны рачны прычал Канін Нос. У канцы 1960-х — пачатку 1970-х гг. ён быў падвергнуты тэхнічнай рэканструкцыі і стаў асновай для будаўніцтва дзьвюх чэргаў Пячорскага рачнога порту, пасьлядоўна ўведзеных у эксплюатацыю ў 1974 і 1978 гг. З гэтага часу Пячорскі рачны порт стаў адным з найбуйнейшых на Эўрапейскім Паўночным усходзе Расеі. Цяпер ААТ Суднаходная кампанія «Печорское речное пароходство» — найбуйнейшае транспартнае прадпрыемства ў басэйне ракі Пячоры.
Авіяпрадпрыемства у горадзе дзейнічае з 1956 году. У наш час два разы на тыдзень ажыцьцяўляюцца рэйсы «Пячора — Ухта — Сыктыўкар» і зваротна.
Падчас будаўніцтва Паўночна-Пячорскай чыгуначнай магістралі была адкрыта чыгуначная станцыя і ў 1941 годзе арґанізавана Пячорскае лякаматыўнае дэпо Варкуцінскага аддзяленьня Паўночнае чыгункі. З 1971 году лякаматыўнае дэпо зацьверджана базавым прадпрыемствам МПС па выпрабаваньні цеплавозаў у паўночных кліматычных умовах, з 1985 году — па ўкараненьні новай тэхнікі на чыгуначным транспарце, у наш час — па пераабсталяваньні існых маґістральных цеплавозаў. З 2010 году лякаматыўнае дэпо «Пячора» перайменавана ў «Пячора-Паўночная».
Агульная плошча гарадзкіх зямель у межах рысы гораду — 90 кв. км. У горадзе дзейнічаюць адзіныя сыстэмы апалу, каналізацыі і водазабесьпячэньня для прамысловых і селіцебных зон. Доля забудаваных зямель у агульнай плошчы гарадзкіх зямель складае 31 %. Плошча зялёных насаджэньняў у межах забудаванае тэрыторыі роўная 28 га, зь іх 8 га прыходзіцца на парк. Тэрыторыя зялёнае зоны вакол Пячоры дасягае 9,2 тыс. га, у тым ліку пакрытая лесам — 6,8 тыс. га. Горад Пячора першапачаткова фармаваўся як два асобных мястэчкі, якія ўзьніклі пры чыгуначнай станцыі і рачной прыстані. І, нягледзячы на інтэнсіўную забудову абедзьвюх частак горада ў савецкі пэрыяд, Пячора дагэтуль не ўяўляе зь сябе адзінае горадабудаўнічае структуры. Прыроднай перашкодай для ўтварэньня адзінага жылога масіву служыць забалочанае паніжэньне, якое не дазваляе стуліцца чыгуначнай і рачной часткам гораду. Частка гарадзкіх зямель трапляе ў зону паводкавых затапленьняў. У 1950-60-я гг. горад забудоўваўся галоўным чынам малапавярховымі драўлянымі жылымі дамамі, у наступныя гады — 5- і 9-павярховымі будынкамі ў цагляным і панэльным выкананьні.
Муніцыпальная сетка ўстановаў культуры і дадатковай адукацыі прадстаўленая наступнымі ўстановамі:
Дзейнасьць МУ «ПГКМ» накіравана на назапашваньне, захаваньне і папулярызацыю патрыятычнае спадчыны, а таксама выхаваньне пачуцьця павагі і любові да вялікае й малое радзімы, грамадзянскае самасьвядомасьці. Муніцыпальная адукацыйная ўстанова дадатковай адукацыі дзяцей «Школа мастацтваў г. Пячоры» мае аддзяленьні: — скрыпка, баян, гітара, акардэон, домра, балалайка, фартэпіяна, мастацкае, тэатральнае, фартэпіяна, баян, акардэон (пгт Кожва), фартэпіяна (пст Каджэрам). Прыярытэтныя кірункі ў галіне культуры — разьвіцьцё бібліятэчнае справы і традыцыйнае народнае творчасьці, захаваньне самабытных культурных каштоўнасьцяў, помнікаў гісторыі і культуры. У 1969 годзе на грамадзкіх пачатках у горадзе быў адкрыты гісторыка-краязнаўчы музэй, у 1977 годзе ён атрымаў статус дзяржаўнага. Мае філію ў будынку школы № 83. 30 кастрычніка 2001 году ў будынку гісторыка-краязнаўчага музэю была адкрыта асобная экспазыцыя «Пакаяньне», прысьвечаная ахвярам палітычных рэпрэсіяў.
У горадзе ўсталяваны адзіны ў Расеі помнік палярнаму дасьледчыку Ўладзімеру Русанаву, які зьдзейсьніў у 1901—1903 гадах экспэдыцыю ў басэйн ракі Пячоры, зьяўляецца своеасаблівым знакам гораду. Таксама ёсьць помнікі Кіраву, М. Горкаму. Дзейнічае некалькі дамоў культуры (Дом культуры чыгуначнікаў занесены ў дзяржаўны сьпіс помнікаў гісторыі і культуры), сетка масавых бібліятэк, дзіцячы парк культуры і адпачынку імя Дубініна. У Пячоры разьмешчаныя ўстановы Нацыянальнага парку «Югыд Ва».
Пячорская рачная вучэльня (з 2006 году філіял Санкт-Пецярбурскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту водных камунікацыяў) — буйная навучальная ўстанова па падрыхтоўцы высокаклясных адмыслоўцаў для рачнога флёту, якое выклікае прыхільнасьць сучаснай матэрыяльнай базай. Тысячы выпускнікоў вучэльні працуюць у 23 басэйнах Расеі і ў розных шыротах сусьветнага акіяну.
Пячорскі прамыслова-эканамічны тэхнікум — адно з самых вялікіх навучальных установаў Пячоры. У ім навучаецца больш за тысячу чалавек па 16 прафэсіях пачатковага і 4 спэцыяльнасьцях сярэдняе прафэсійнай адукацыі. З 2009 году адкрыта завочнае аддзяленьне па спэцыяльнасьцях «будаўніцтва і эксплюатацыя будынкаў і збудаваньняў», «электрычныя станцыі, сеткі і сыстэмы». У тэхнікуме 11 навучальных корпусаў, сучасны вытворчы комплекс, які ўлучае ў сябе кандытарскі цэх, 2 навучальныя крамы, цырульню «Дебют».
У сыстэме агульнай адукацыі дзейнічае 8 школ, у тым ліку адна гімназія.
Пячорская дзіцяча-юнацкая спартовая школа (зь філіяй у САШ п. Кожва) аб'ядноўвае 657 выхаванцаў, якія займаюцца ў наступных спартовых сэкцыях:
У ГОУ ДОД «Пячорская ДЮСШ» уваходзяць: стадыён, Палац спорту імя І. Кулакова — адзін зь дзесяці лепшых плавальных басэйнаў паўночнага захаду Расеі, спартовыя базы (вул. Заходняя, 43; вул. Гагарына, 47а; Пячорскі інш., 110). Плавальны басэйн зачынены. Ужо другі год.
Друкаваныя выданьні:
ТАА «Тэлерадыёкампанія „Волна-плюс“»
ТАА «Тэлекампанія „ТБ-Блиц“»
Дзейнічае Пячорскі Багародзіцкі Скорапаслушніцкі манастыр — да 2005 году самы паўночны жаночы праваслаўны манастыр у сьвеце. У сьнежні 2006 году быў адкрыты храм Спасу Нерукатворнага, які цяпер будуецца.