Андрэй Сладкавіч

Андрэй Сладкавіч
Andrej Sládkovič
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Andrej Braxatoris
Нарадзіўся	30 сакавіка 1820 Крупіна
Памёр	20 красавіка 1872 Сьцяг Аўстра-Вугоршчыны Радвань над Гронам
Пахаваны	Радвань^[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, крытык, публіцыст, перакладнік
Кірунак	рамантызм
Жанр	паэзія
Мова	славацкая
Значныя творы	«Марына» (1846) «Дзетван» (1853)
Подпіс
Андрэй Сладкавіч у Вікісховішчы

Андрэ́й Сла́дкавіч (па-славацку: Andrej Sládkovič), сапраўднае імя Андрэй Браксатарыс (славац. Andrej Braxatoris, псэўданімы Андрэй Браксатарыс-Сладкавіч, Андрэй Сладкавіч, Онджэй Красіслаў Сладкавіч; 30 сакавіка 1820, Крупіна — 20 красавіка 1872, Радвань над Гронам) — славацкі эвангельскі сьвятар, паэт, літаратурны крытык, публіцыст і перакладнік. Прадстаўнік г. зв. пакаленьня «штураўцаў». Разам з Сама Халупкам, Янам Бота і Янка Кралем належыць да найвыбітнейшых паэтаў эпохі славацкага рамантызму.

Бацька Марціна Мілаша Браксатарыса, таксама эвангельскага сьвятара, паэта, рэдактара і перакладніка; дзед Паўла Браксатарыса, лібрэтыста і песеньніка, сузаснавальніка славацкай апэрэты.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў незаможнай пратэстанцкай сям’і настаўніка і літаратара, у 1826—1830 роках навучаўся ў Крупіне, пасьля ў 1830—1831 у Пэрэчанах, у 1831—1832 наведваў піярскую гімназію ў Крупіне, у 1832—1840 навучаўся ў эвангелісцкім ліцэі ў Шэльмецбані, у 1840—1842 — у эвангелісцкім ліцэі ў Прэсбургу, нарэшце ў 1843—1844 вывучаў тэалёгію ва ўнівэрсытэце ў Гале.

У 1839—1840 роках вучыўся ў хаце Паўла Пішла, дзе пазнаёміўся з Марынай Пішлавай, у 1838 працаваў памочнікам настаўніка ў Ладзанях. У 1841 року разам з Самуэлем Юркавічам заснаваў «славацкі нацыянальны тэатар» у Собацішці. У 1842—1843 быў выхавацелем у Годрушы, па вяртаньні з навучаньня ў Гале стаў выхавацелем у сям’і Паўла Безэга ў Рыбарах.

У 1847 высьвячаны на сьвятара і стаў пастырам у Грохаці. З захапленьнем сустрэў рэвалюцыю 1848—1849 рокаў. Верыў, што ідэалы свабоды, роўнасьці і братэрства пранікнуць у сьвядомасьць народаў. У 1849 быў затрыманы. Ад 1856 да сьмерці служыў сьвятаром у Радвані над Гронам. Браў удзел у мэмарандавым сходзе ў Марціне, дзе быў пісарам, стаў адным з заснавальнікаў Маціцы славацкай, сябрам яе літаратурнага аддзелу. Па сьмерці Караля Кузмані ў 1867 року стаў старшынём сьпеўнікавага камітэту, задачаю якога было выданьне духоўных сьпеваў і набажэнскіх кніга. У 1868 цяжка захварэў на вадзянку, ад якой ужо не акрыяў.

Творчасьць

Помнік у Банскай Бістрыцы

Першыя вершы апублікаваныя ў альманаху «Нітра». У сваёй рамантычнай паэзіі спалучаў матывы славацкага фальклёру зь філязофскім уяўленьнем пра ідэальную маральнасьць, прыгажосьць і дасканаласьць чалавека. Моцнай натхняльнай крыніцай былі ўласны досьвед, эмацыйнае жыцьцё, асабістыя канфлікты, пошук жыцьцёвай раўнавагі ў цяжкім становішчы народнага і грамадзкага жыцьця. Зьвяртаўся да розных жыцьцёвых пытаньняў, адкрываў «неадкрытае» хараство ў славацкай прыродзе, у людзе і ягонай культуры.

Быў пад моцным уплывам Людавіта Штура і адносіўся да вядучых асобаў ягонай суполкі. Стаў адным з заснавальнікаў Маціцы славацкай, спрычыніўшыся да ажыўленьня славацкага жыцьця. Падтрымліваў кантакты з выбітнымі прадстаўнікамі славянскіх народаў. На ягонае мысьленьне ўплыў аказала таксама філязофія Гегеля.

Акрамя пастырскай дзейнасьці, пісаў і на рэлігійную тэматыку. Ягоная знакамітая паэма «Марына», якая ўслаўляе любоў ня толькі да жанчыны, але і да народу, і лірычна-эпічная паэма «Дзетван» уважаюцца вяршыняй ягонага вершаванага майстэрства. «Марына» стала найбольш перакладаным ягоным творам (двойчы на вугорскую, чэскую, польскую, францускую мовы).

Займаўся таксама перакладамі з расейскай (Аляксандар Пушкін), францускай (Вальтэр, Жан Расін), нямецкай (Ёган Вольфганг фон Гётэ) моваў; пісаў публіцыстычныя артыкулы, рэцэнзіі і водгукі, якія мелі высокі тэарэтычны ўзровень.

Памяць

Ад 1960 шторок ладзіцца Сладкавічава Радвань — конкурс мастацкай дэклямацыі.

Імем Андрэя Сладкавіча названая малая плянэта і гімназія ў Банскай Бістрыцы.

Беларускія пераклады

Паасобныя вершы на беларускую мову пераклаў Лявон Баршчэўскі^[1].

Крыніцы

1. І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).

Вонкавыя спасылкі

• Жыцьцяпіс і поўны збор твораў (славацк.) у Залатым фондзе газэты SME