Гелваны

Гелваны лац. Giełvany / Hiełvany
лет. Gelvonai
Касьцёл і капліца-пахавальня
Герб Гелванаў
Краіна:	Летува
Павет:	Віленскі
Раён:	Шырвінцкі
Вышыня:	116 м н. у. м.
Насельніцтва:	284 чал. (2011)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Геаграфічныя каардынаты:	55°4′1″ пн. ш. 24°41′38″ у. д. / 55.06694° пн. ш. 24.69389° у. д. / 55.06694; 24.69389Каардынаты: 55°4′1″ пн. ш. 24°41′38″ у. д. / 55.06694° пн. ш. 24.69389° у. д. / 55.06694; 24.69389
Гелваны на мапе Летувы Гелваны
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гелваны (лет. Gelvonai) — мястэчка ў Летуве, каля ракі Шырвінты. Цэнтар староства Шырвінцкага раёну Віленскага павету. Насельніцтва на 2011 год — 284 чалавекі. Знаходзяцца за 16 км на захад ад Шырвінтаў.

Гелваны — мястэчка гістарычнай Віленшчыны, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захавалася капліца-пахавальня Плятэраў, помнік архітэктуры XIX стагодзьдзя. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся комплекс кляштару францішканаў.

Назва

Тапонім Гелваны, магчыма, утварыўся ад назвы возера Гельве^[1].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Гелваны (ням. Gelwen) у крыжацкім апісаньні дарог Вялікага Княства Літоўскага і датуецца 1385 годам. У гэты час яны ўвайшлі ў склад Віленскага павету Віленскага ваяводзтва. У 1642 годзе ў Гелванах збудавалі пратэстанцкі збор, у 1686 годзе — касьцёл, пры якім існаваў кляштар францішканаў.

У XVIII ст. Гелваны знаходзіліся ў валоданьні Жабаў, таму часам мястэчка называлі Жабавам. 22 жніўня 1744 году кароль і вялікі князь Аўгуст Сас надаў Гелванам прывілей на таргі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Гелваны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. На 1866 год у мястэчку было 30 будынкаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Гелваны занялі войскі Нямецкай імпэрыі

Найноўшы час

Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай Польскай Рэспублікай і Летувой у 1919 годзе Гелваны апынуліся ў складзе Летувы. За часамі Другой сусьветнай вайны з чэрвеня 1941 да 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1866 год — 286 чал., зь іх 140 каталікоў, 5 праваслаўных і 141 юдэй^[2]
• XXI стагодзьдзе: 2011 год — 284 чал.

Турыстычная інфармацыя

Могілкавая капліца

Славутасьці

• Капліца-пахавальня Плятэраў (XIX ст.)
• Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (1897)
• Могілкі каталіцкія, капліца

Страчаная спадчына

• Касьцёл і кляштар францішканаў (XVII ст.)
• Сядзіба Плятэраў (XIX ст.)

Крыніцы

1. Semaška A. Pasižvalgymai po Lietuvą (trečias papildytas ir atnaujintas leidimas). — Vilnius: «Algimantas», 2005. P. 532.
2. Wejssenhof J. Giełwany // Słownik geograficzny... T. II. — Warszawa, 1881. S. 555.

Вонкавыя спасылкі

• Гелваны, Radzima.org