Францішак Дыянізі Князьнін

Францішак Дыянізі Князьнін лац. Francišak Dyjanizi Kniaźnin
Ф. Д. Князьнін. Мастак Ё. Абэль, 1795
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	4 кастрычніка 1749 Віцебск
Памёр	25 жніўня 1807 Коньскаволя
Пахаваны	Q122261460?
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, драматург, перакладнік
Мова	польская мова[1], беларуская мова і лацінская мова
Францішак Дыянізі Князьнін у Вікісховішчы

Францішак Дыянізі Князьнін (па-польску: Franciszek Dionizy Kniaźnin; 4 кастрычніка 1749 або 1750, Віцебск — 25 жніўня 1807, Коньскаволя каля Пулаў) — паэт, драматург, перакладнік; прадстаўнік сэнтымэнталізму. Пісаў на польскай і лацінскай мовах^[2].

Францішак Князьнін — адзін зь першых зьбіральнікаў беларускага фальклёру^[3][4].

Біяграфія

Скончыў Віцебскі езуіцкі калегіюм. З 1764 году і да скасаваньня ордэна ў Рэчы Паспалітай (1773) быў езуітам, аднак не пасьпеў атрымаць сьвятарскага пасьвячэньня. У 1764—1770 гадох навучаўся ў Полацку, Нясьвіжы і Слуцку.

У 1770 выехаў у Варшаву. Часта наведаваў Воўчын, быў сакратаром князя Адама Казімера Чартарыскага (з 1775), прыдворным паэтам Чартарыскіх у Пулавах (з 1783).

З 1792 году хварэў, жыў ў Коньскаволі, дзе прыкладна з 1800 году ім апекаваўся тамтэйшы пробашч і паэт Францішак Заблоцкі. Ф. Князьніна пры касьцёле ў Коньскаволі.

Творчасьць

Вершы, оды, элегіі й байкі, напісаныя Ф. Князьнінам, зрабіліся клясыкай літаратуры ракако ў Рэчы Паспалітай.

Аўтар зборнікаў: «Песьні» («Carmina», 1781), у якім зьмясьціў пераклады Гарацыюса, «Трэнаў» Я. Каханоўскага, оды і элегіі на лацінскай мове; «Байкі» (1776) на ўзор Ж. Лафантэна; «Эротыкі» (т. 1—2, 1779) у духу анакрэантычнай паэзіі; «Вершы» (1783) з элемэнтамі стылю ракако; «Паэзія» (т. 1—3, 1787—1789) зь любоўна-ідылічнай, палітычнай (у тым ліку вершы «Да Тадэвуша Касьцюшкі»), рэлігійнай лірыкай. У некаторых вершах услаўляў край свайго маленства — Віцебшчыну.

Напісаў гераічна-патрыятычныя п’есы «Маці-грамадзянка», «Гектар», «Фемістокл» і лібрэта опэраў. Опэра «Цыганы» на ягонае лібрэта (муэыка М. К. Агінскага) ставілася ў Слонімскім тэатры (1786).

Цікавіўся беларускім фальклёрам і выкарыстоўваў яго ў сваіх творах. Зьбіраў беларускія прыказкі, зрабіў фальклёрныя запісы з «польска-рускага пагранічча». Некаторыя героі ягоных твораў (казак Захарэнка ў камэдыі «Тры вясельлі») гавораць на ламанай беларускай мове. Паводле М. Федароўскага, верш Ф. Князьніна «Кросенкі» ў канцы XIX ст. выконваўся на Беларусі як народная песьня^[5].

На беларускую мову асобныя ягоныя творы пераклалі А. Жлутка, Л. Баршчэўскі, Н. Мерашчак, Л. Семянюк, А. Ф. Брыль.

Крыніцы

1. Kniaźnin, Franciszek Dionizy, 1750-1807 // CONOR.SI
2. ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 115.
3. Што адбывалася ў Беларусі і ў сьвеце 3 і 4 кастрычніка, Радыё Свабода, 4 кастрычніка 2004.
4. Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 296.
5. Князьнін Францішак Дыянізы // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 116.

Літаратура

• Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Pytlak P. Tajemnice archiwum parafialnego w Końskowoli. — Końskowola: TODK Fara Końskowolska, 2009. S. 41—43.

Вонкавыя спасылкі

• Уступ да Сельмскіх песняў
• Kniaźnin Franciszek Dionizy(недаступная спасылка) (пол.) у Internetowa encyklopedia PWN
• Kniaźnin Franciszek Dionizy (пол.) у Encyklopedia WIEM