Ясапіна Турнаграйская

Ясапіна Турнаграйская
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 9 ліпеня 1833(1833-07-09)[1]
Памерла 1 чэрвеня 1854(1854-06-01)[2][3] (20 гадоў)
Пахаваная
Сужэнец Лёўра Томан[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці кампазытарка, пісьменьніца, паэтка
Мова славенская[5]

Ясапіна Урбанчыч-Турнаграйская (па-славенску: Josipina Urbančič - Turnograjska, 9 ліпеня 1833, замак Турн каля в. Прэддвор — 1 чэрвеня 1854, Грац) — славенская пісьменьніца, паэтка і кампазытарка.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Бюст Ясапіны Турнаграйскай у Града Турн.

Нарадзілася ў замку Турн (па-славенску: grad Turn) у Аўстра-Вугорчшыне, потым узяла сабе псэўданім па месцы нараджэньня — Турнаграйская.

Пры адпраўцы свайго першага апавяданьня ў рэдакцыю літаратурнага часопісу Slovenska Bčela яна патлумачыла выбар імя так: «Славянскія сыны імкнуцца паказаць сваю сілу і годнасьць. Чаму славянскія дачкі не могуць мець такога ж жаданьня? Вось чаму я вырашыла паспрабаваць напісаць нешта на сваёй уласнай мяккай мове, і я адважылася адправіць адну гісторыю з маёй калекцыі і прашу Вас ўключыць яго ў публікацыю. Хай маё імя будзе Ясапіна Турнаграйская, так як мой дом - Град Турн».

Яна атрымала адукацыю ад рэпэтытараў Граду Турн, у прыватнасьці, мела веды ў музыцы, рэлігіі, а таксама латыні і італьянскай мове.

Яна сама вывучыла францускую мову. Пасьля 1849 году яе новы выкладчык навучыў яе старажытнагрэцкай, натуральным навукам і гісторыі, з асаблівым акцэнтам на славенскую гісторыю, а таксама гісторыю славянскіх народаў.

Гэта стала каталізатарам для абуджэньня нацыянальнага энтузіязму ў Ясапіне, якая вырашыла стаць пісьменьніцай. У 1850 годзе яна была заручана з Лоўра Томанам, паэтам, які пазьней стаў пасьпяховым адвакатам і ўплывовым палітыкам.

Томан вывучаў права ў Граце і ў час іх працы яны актыўна перапісваліся. Больш за тысячу лістоў захаваліся, некаторыя ўключалі да дваццаці пяці старонак тэксту.

Лісты выклікаюць цікавасьць ня толькі з-за таго, што адлюстроўваюць адносіны і пачуцьці двух закаханых, але і таму што яны даюць важнае разуменьне паўсядзённага жыцьця ў сярэдзіне XIX стагодзядзя на славенскіх землях.

У 1853 годзе яны ажаніліся, і з-за працы Томана яна пераехала на пастаяннае жыхарства ў Грац.

Ясапіна памерла там праз год пасьля шэрагу ўскладненьняў, выкліканых родамі і адзёрам. Ёй быў усяго 21 год.

Творы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Апавяданьні

  • Boris, Zora 1852
  • Carigrajski Patriarh, Slovenec 1851
  • Cesar v Ljubljani, 1850
  • Domoljubje, 1850
  • Donava, 1854
  • Hoja iz Preddvora na Turn, 1850
  • Izdajstvo in sprava, Slovenska bčela 1851
  • Jelen, 1850
  • Jesen, 1850
  • Kakor bo božja volja, tako pa bo, 1850
  • Katarina, ruska carica
  • Lep izgled ljubezni do sovražnikov, 1850
  • Marula,1851, Vodnikov spomenik 1859
  • Moč vesti, 1851
  • Na grobu Prešerna, 1851
  • Nedolžnost in sila, Slovenska bčela 1851
  • Nepoznani dvobojnik, 1851
  • Nesrečen prepir, 1850
  • Nikola Zrinji, največji slavjanski vojak, 1851
  • Očetova kletev, 1850
  • Petelin, 1850
  • Poljski rodoljub, 1850
  • Pomlad
  • Popotnik, 1850
  • Povračilo, 1850
  • Razvaline Pustiga grada, 1850
  • Rožmanova Lenčica, Zora 1852
  • Slavljanski mučenik, Slovenska bčela 1851
  • Sodba Bretislavova, 1850
  • Spitignejev in udova, 1851
  • Sprava, 1850
  • Svatoboj puščavnik, Slovenska bčela 1851
  • Svoboda, 1850
  • Svobodoljubna Slavjanka, 1850
  • Trdoslav, Zora 1852
  • Vilica, 1851
  • Vojvoda Ferdinand Brannšveigovski in francozki v vojski vjeti oficirji, 1850
  • Zvestoba do smrti, Slovenska bčela 1851

Песьні

  • Zmiraj krasna je narava
  • Noč na grobu
  • Smereka

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б Wurzbach D. C. v. Toman, Josephine (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 44. — S. 243.
  2. ^ Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ням.) — ÖAW. — doi:10.1553/0X00326DEF
  3. ^ Slovenska biografija (славен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
  4. ^ Find a Grave (анг.) — 1996.
  5. ^ Turnograjska, Josipina // CONOR.SI

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Nataša Budna Kodrič. Zgodba Josipine Turnograjske in Lovra Tomana. Kronika 51 (2003), 197—216.
  • Mira Delavec. Moč vesti. Ljubljana: Primus, 2009.
  • Mira Delavec. Nedolžnost in sila, življenje in delo Josipine Urbančič Turnograjske (1833—1854). Kranj: Gorenjski glas, 2004.
  • Ivan Lah. Josipina Turnograjska: Njeno življenje in delo. Maribor: Mariborske tiskarne, 1921.
  • Helga Glušič, Sto Slovenskih Pripovednikov (Ljubljana: Prešernova družba, 1996) ISBN 961-6186-21-3
  • Alenka Šelih et al., Pozabljena polovica: portreti žensk 19. in 20. stoletja na Slovenskem (Ljubljana: SASA, 2007).