Індыйская анексія Гоа

Індыйская анексія Гоа
Карта ГоаКарта Гоа.
Дата 18 — 19 снежня 1961
Месца Гоа
Прычына тэрытарыяльная спрэчка
Вынік Перамога Індыі
Змены Гоа стаў саюзнай тэрыторыяй Індыі
Праціўнікі
 Індыя  Партугалія
Камандуючыя
Раджэндра Прасад
Індыя Джавахарлал Нэру

Індыя Палат Кандетх
Індыя Эрык Пінта
Індыя Крышна Менон

 Амерыку Томаш

Сцяг Партугаліі Антоніу ды Салазар
Сцяг Партугаліі Мануэл Антону Васалу-і-Сілва
Сілы бакоў
Індыя 45 000 чал.

1 лёгкі авіяносец
2 крэйсеры 1 эсмінец
8 фрэгатаў
4 тральшчыкі
20 бамбардзіроўшчыкаў English Electric Canberra
6 знішчальнікаў De Havilland DH.100 Vampire
6 знішчальнікаў Dassault Ouragan
6 знішчальнікаў Hawker Hunter
4 знішчальнікі-бамбардзіроўшчыкі Dassault Mystere IV

Партугалія 3 995 чал.

200 марскіх пяхотнікаў
1 фрэгат
3 вартавыя катэры

Страты
22 забітыя[1]
54 параненыя[1][2] 		30 забітых [1]
57 параненых[1]
3,668 патрапілі ў палон[2]
Фрэгат пашкоджаны[1]

Індыйская анексія Гоа у 1961 годзе (англ.: Indian annexation of Goa) (таксама званая ўварваннем у Гоа[3], освобождением Гоа[4] і падзеннем партугальскай Індыі[5]) — акцыя ўзброеных сіл Індыі, якая паклала канец партугальскаму кіраванню ў эксклавах на тэрыторыі індыйскага субкантынента ў 1961 годзе. Узброеная акцыя пад кодавай назвай «аперацыя Віджай» (хіндзі: विजय, літар. «перамога») (назва дадзена ўрадам Індыі) працягвалася 36 гадзін, удары наносіліся з паветра, мора і наземнымі сіламі і прывяла да наважнай перамогі Індыі, што паклала канец 451-гадоваму партугальскаму каланіяльнаму кіраванню Гоа. Падчас баёў загінулі 22 індыйцы і 30 партугальцаў[1]. Кароткі канфлікт выклікаў розную рэакцыю ў свеце: ад хвалы да асуджэння. У Індыі акцыя разглядалася як вызваленне гістарычнай індыйскай тэрыторыі, тым часам як партугальцы глядзелі на яе як агрэсію супраць нацыянальнай тэрыторыі.

Перадгісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Васка да Гама быў першым еўрапейцам, які ступіў на зямлю Гоа ў 1498 годзе. З 1510 года Стары Гоа — сталіца Партугальскай Індыі пад валадарствам Афонсу д'Албукеркі. Землі, якія кіраваліся з Гоа, распасціраліся ад афрыканскай Мамбасы да кітайскага Макаа. З гэтага часу пачынаецца залаты век Гоа. Хоць каланізатары заахвочвалі змяшаныя шлюбы, каталіцтва ўкаранялася вельмі цвёрда — не ў апошнюю чаргу дзякуючы высілкам інквізіцыі. Адсюль вёў сваю місіянерскую дзейнасць св. Францыск Ксаверый; тутака ж ён і пахаваны. У XVII стагоддзі езуіцкую місію ў Гоа ўзначальваў Антоніу ды Андрадзі, першы еўрапеец, які перасек Гімалаі і патрапіў у Тыбет. Гоа быў празваны «горадам цэркваў» і архітэктурным хараством перасягаў усе хрысціянскія храмы Усходу.

У XVI стагоддзі партугальскія каралі не пакідалі планаў выкарыстання Гоа ў якасці плацдарма для заваявання ўсёй Індыі або яе ўзбярэжных раёнаў. Першай мэтай іх экспансіі была гуджарацкая крэпасць Дыу, аднак напады 1509, 1521 і 1531 гадоў былі адбіты мясцовым царком. У 1535 годзе ён сам перадаў Диу ў рукі партугальцаў у памен на дапамогу супраць наступу Вялікіх Маголаў. У 1558-1559 гадах партугальцы авалодалі Даманам на процілеглым беразе заліва, тым самым перакрыўшы ўваход у заліў для суднаў іншых еўрапейскіх дзяржаў.

Росквіт Гоа скончыўся ў канцы XVII стагоддзя, калі партугальская гандлёвая манаполія ў Індыйскім акіяне была падарвана галандцамі і англічанамі. З часам іх валодання з усіх бакоў атачылі Гоа, значэнне якога працягвала падаць. Вялікая частка перш пышных публічных будынкаў аказаліся ў развалінах, асабліва пасля таго, як губернатар пераехаў у новую сталіцу Панаджы. Нягледзячы на гэта, Стары Гоа заставаўся духоўнай метраполіяй усяго рымска-каталіцкага насельніцтва Індыі. Яго пабудовы каланіяльнага перыяду занесены ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

У час Напалеонаўскіх войн Гоа знаходзіўся ў руках англічан.

Да часу атрымання Індыйскім саюзам незалежнасці ад Брытанскай імперыі у 1947 Партугалія валодала ланцужком эксклаваў на тэрыторыі індыйскага субкантынента — раёны Гоа, Дамана і Дыу, Дадры і Нагар-Хавелі, усё разам пад назвай Estado da Índia. Гоа, Даман і Дыу займалі тэрыторыю ў 4 тыс. кв. км, на гэтай тэрыторыі жыло насельніцтва ў 637.591. Дыяспара ганцаў налічвала 175 тыс. (каля 100 тыс. у Індыйскім саюзе, галоўным чынам у Бамбеі)[6]. Размеркаванне па рэлігіі выглядала так: 61 % індусаў, 36,7 % хрысціянаў (галоўным чынам каталікоў), 2,2 % мусульманаў[6]. Эканоміка засноўвалася галоўным чынам на сельскай гаспадарцы, хоць у 1940—50 гадах адбыўся бум у горнай прамысловасці — пераважна ў здабычы жалезнай руды і марганца[6].

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ а б в г д е Praval, Major K.C. Indian Army after Independence. New Delhi: Lancer. p. 214. ISBN 978-1-935501-10-7.
  2. ↑ а б Peaceful and quickly over. Indianexpress.com. Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2012. Праверана 17 лістапада 2016.
  3. ↑ Use of Force: The Practice of States Since World War II By A. Mark Weisburd Use of Force. p. 36.
  4. ↑ Axelrod, Paul; Fuerch, Michelle (Summer 1998). "Portuguese Orientalism and the Making of Village Communities of Goa". Ethnohistory. 45 (3). Duke University Press. JSTOR 483320.
  5. ↑ A Queda da Índia Portuguesa. Editorial Estampa. 2010.
  6. ↑ а б в H. Kay (1970) Salazar and Modern Portugal, New York: Hawthorn

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]