Антанас Венцлава

Антанас Венцлава
літ.: Antanas Venclova
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння 7 студзеня 1906(1906-01-07)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 28 чэрвеня 1971(1971-06-28)[1][2][…] (65 гадоў)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства
Бацька Томас Венцлава
Дзеці Томас Венцлава
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці паэт, палітык, літаратурны крытык
Кірунак сацыялістычны рэалізм
Жанр верш, апавяданне, аповесць, раман
Мова твораў літоўская
Дэбют зборнік вершаў «У змрочных завулках» (1926)
Грамадская дзейнасць
Партыя
Член у
Прэміі Сталінская прэмія — 1952
Дзяржаўная прэмія Літоўскай ССР (1960)
Узнагароды
ордэн Леніна ордэн Айчыннай вайны II ступені ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Сталінская прэмія
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Анта́нас Ве́нцлава (літ.: Antanas Venclova; 1906—1971) — літоўскі паэт, празаік, літаратурны крытык, перакладчык, дзяржаўны дзеяч. Лаўрэат Сталінскай прэміі другой ступені (1952). Народны пісьменнік Літоўскай ССР (1965). Член ВКП (б) з 1950 года[4].

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Антанас Венцлава нарадзіўся ў сям’і селяніна. У 1925 скончыў сярэднюю школу ў г. Марыямпале і да 1929 служыў у дэпартаменце зямельнай рэформы ў Каўнасе. У 1932 годзе скончыў факультэт гуманітарных навук Універсітэта Вітаўта Вялікага ў Каўнасе. У 1933—1934 гадах выкладаў у сярэдняй школе Каўнаса; у 1934—1939 гадах — Клайпеды. У 1930—1931 гадах уваходзіў у літаратурную групу трэццяфронтаўцаў  (руск.) (бел. і рэдагаваў літаратурны часопіс «Trečias frontas  (літ.) (бел.» (бел.: «Трэці фронт»)[4].

У 1936 годзе наведаў СССР. У 1939 годзе пасля захопу Клайпеды фашыстамі вярнуўся ў Каўнас, дзе стаў выкладчыкам у мужчынскай гімназіі «Аўшра» і адначасова рэдактарам 3-4 кніг альманаха «Prošvaistė  (літ.) (бел.» (бел.: «Пробліск»). Аднак вясной 1940 за антыфашысцкі верш «Скрозь дым вайны», надрукаваны ў гэтым часопісе, А. Венцлава па прамым ўказанні А. Смятоны быў звольнены са службы.

Антанас Венцлава (другі справа) разам з П. Цвіркам (крайні справа) у 1934 годзе

У 1940 годзе член Народнага сейма. Удзельнік сесіі ВС СССР у Маскве, якая прыняла Літву ў склад СССР. На арыгінале «Дэкларацыі аб уваходжанні Літвы ў склад Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік», як і на іншых дэкларацыях «Народнага сейма», стаіць яго подпіс побач з подпісамі старшыні «Народнага сейма» Л. Адамаускаса, намеснікаў старшыні М. Гедвіласа  (руск.) (бел. і Ю. Грыгалавічуса  (літ.) (бел. і сакратара П. Цвіркі[5].

У 1940—1943 гадах народны камісар асветы Літоўскай ССР, у 1944—1946 гадах — дацэнт Каўнаскага Дзяржаўнага ўніверсітэта. Член-карэспандэнт АН Літоўскай ССР (1949). Член ЦК КП Літоўскай ССР у 1952-60[4]. У 1950 напісаў тэкст гімна Літоўскай ССР[4]. Дэпутат ВС Літоўскай ССР. Дэпутат ВС СССР 1-5 скліканняў (1941—1962)[4]. У 1954—1959 гадах старшыня Саюза савецкіх пісьменнікаў Літоўскай ССР. Член сакратарыята СП СССР. Член Савецкага камітэту абароны міру  (руск.) (бел..

Бацька паэта, перакладчыка і літаратуразнаўца Томаса Венцлава.

А. Венцлава памёр 28 чэрвеня 1971 года. Пахаваны на тэрыторыі Мемарыяльнага ансамбля ў памяць пра савецкіх воінаў Вялікай Айчыннай вайны на Антакальнісе  (руск.) (бел..

Творчасць

[правіць | правіць зыходнік]
Пісьмовы стол пісьменніка

Літаратурнай дзейнасцю займаўся з 1926 года. Дэбютаваў экспрэсіяністычнымі вершамі. Першыя зборнікі вершаў «У змрочных завулках» (1926) і «На вуліцах світае» (1927). Пазней усталяваўся прамоўніцкі тып верша, дзе лёс індывіда неаддэельны ад лёсу краіны. Выступіў з крытыкай літоўскага буржуазнага грамадства і мяшчанства. Апублікаваў на літоўскай мове зборнікі апавяданняў «Дарога ў Літву» (1942), «З ваеннага нататніка» (1943), «Дрэва і яго парасткі» (1948), «Апавяданні», «Бярозы ў буру» (1930) і інш; кнігі вершаў «Там, дзе яблыня высокая» (1945), «Кліч Радзімы» (1942), «Маладосць краіны» (1948), «Вершы», «Выбранае» (1950); найбольшым лірызмам, эмацыянальнасцю вызначаецца зборнік «Вячэрняя зорка» (1971). Стварыў нарысы і артыкулы «Герой Савецкага Саюза Марытэ Мельнікайтэ» (1943), «Шляхавыя ўражанні»[крыніца?] (1949), «Галубы свету» (1952) і інш. На рускай мове былі выдадзеныя зборнікі вершаў «Роднае неба» (1944), «Край Нёмана» (1948), «Марытэ. Нарыс пра Героя Савецкага Саюза Марытэ Мельнікайтэ». Раман са студэнцкага жыцця «Дружба» (1936) і зборнік апавяданняў «Ноч» (1939) насілі антыфашысцкі характар. Раман «Дзень нараджэння» аб усталяванні Савецкай улады ў Літве. Аўтабіяграфічная трылогія («Вясновая рака», «У пошуках маладосці», «Бура ў поўдзень», 1964—1969). А. Венцлава — аўтар літаратурна-крытычных прац, ваенных і шляхавых нарысаў.

А. Венцлава пераклаў на літоўскую мову шэраг твораў рускай класічнай і савецкай літаратуры і замежных пісьменнікаў («Яўген Анегін»  (руск.) (бел. і «Медны коннік»  (руск.) (бел. А. С. Пушкіна, «Бялее ветразь адзінокі»  (руск.) (бел. В. П. Катаева  (руск.) (бел., «Калхіда» К. Г. Паўстоўскага  (руск.) (бел., «Гарганцюа і Пантагруэль» Ф. Рабле, творы М. Горкага, М. С. Ціханава, П. Р. Тычыны, Т. Р. Шаўчэнкі і інш.)

Творы перакладаліся на беларускую, латышскую, польскую, рускую, украінскую і іншыя мовы. На беларускую мову вершы А. Венцлавы перакладалі С. Дзяргай, А. Разанаў, М. Танк і інш., празаічныя творы — А. Пальчэўскі.

Сувязі з беларускай літаратурай

[правіць | правіць зыходнік]

У апошняй частцы аўтабіяграфічнай трылогіі «Веснавая рака» (1964), «У пошуках маладосці» (1966), «Бура ў поўдзень» (1969) распавядае пра паезку з П. Цвіркам у 1940 годдзе ў Мінск, пра сустрэчы з Я. Купалам, Я. Коласам, П. Броўкам, П. Глебкам, К. Крапівой, М. Лыньковым і іншымі[4].

Аўтар артыкулаў пра Я. Купалу, пра беларуска-літоўскія літаратурныя сувязі. Пераклаў на літоўскую мову асобныя творы Я. Купалы, Я. Коласа, П. Броўкі, М. Танка (зборнік паэтычных перакладаў «Блізкія галасы», 1973). Творы Венцлавы былі змешчаны ў беларускіх анталогіях «Паэты Савецкай Літвы» (1954), «Літоўскія апавяданні» (1957), «Галасы сяброў» (1958)[4].

Узнагароды і прэміі

[правіць | правіць зыходнік]

Музей

[правіць | правіць зыходнік]

У Вільнюсе па адрасе вуліца Паменкальне (літ.: Pamėnkalnio g. 34) у былой кватэры пісьменніка, дзе ён пражываў у 1945—1971 гадах, дзейнічае мемарыяльны Дом-музей сям'і Венцлавы  (руск.) (бел.. У экспазіцыі музея прадстаўлены рабочы кабінет Антанаса Вянцлавы, які адлюстроўвае побыт літоўскай інтэлігенцыі 1940-х-1950-х гадоў[6].

Зноскі

  1. ↑ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #127168303 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 3 мая 2014.
  2. ↑ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #127168303 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
  4. ↑ а б в г д е ё ж Венцлова Антанас // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 109. — 737 с.
  5. ↑ «Правда», 1989, № 202 (25920), 21 июля
  6. ↑ Дом-музей семьи Венцловы(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 мая 2008. Праверана 6 снежня 2013.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Лапінскене А. Венцлава // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
  • Шевченківський словник: У двох томах / Інститут літератури імені Т. Г. Шевченка Академії Наук УРСР. — К.: Головна редакція УРЕ, 1978.
  • Литва. Краткая энциклопедия. Vilnius: Vyriausoji enciklopedijų redakcija, 1989, с. 72, 73, 74, 170—171.
  • Антанас Венцлова [биографическая справка] // А. Венцлова. Ты знаешь край… Москва: Правда, 1965, с. 2 (Библиотека «Огонёк», № 22).
  • О. М. Євстаф'єва. Венцлова Антанас Томасович // Українська літературна енциклопедія. — Т. 1. — К., 1988., с. 289—290.
  • Antanas Venclova epochų vėjuose. — Vilnius, 2007.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]