Праяградж

Горад Праяградж хіндзі: इलाहाबाद англ.: Prayagraj Краіна  Індыя Штат Утар-Прадэш Раён Праяградж Каардынаты 25°27′ пн. ш. 81°51′ у. д.^HGЯO Плошча 82 км²[1] Вышыня цэнтра 98 ± 1 м[1] Водныя аб’екты Ганг[2] і Рака Джамна Насельніцтва 5 954 391 чал.[3] Часавы пояс UTC+05:30[4] Тэлефонны код 0532 Паштовыя індэксы 211001[5] Афіцыйны сайт prayagraj.nic.in Праяградж на карце Індыі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Праяградж (або Алахаба́д; да XVII стагоддзя Праяг) — горад у Індыі ў штаце Утар-Прадэш, ля зліцця рэк Ганг і Джамна. 1 216 719 жыхароў (2011)^[6]. Харчовая прамысловасць. Вытворчасць прадметаў рэлігійнага культу. Універсітэт (1887). Радзіма Джавахарлала Нэру.

Свяшчэнны горад

Праяградж заснаваны ў 1583 годзе Акбарам Вялікім на месцы Праяга, які займае ганаровае месца сярод свяшчэнных гарадоў індуізму. Паводле падання, менавіта тут, каля зліцця свяшчэнных рэк Ганга, Джамны і Сарасваці, здзейсніў першае ахвярапрынашэнне Брахма.

Пра тое, што ў старажытнасці Праяг не саступаў па пашане і славе Бенарэсу і Хардвару, сведчыць калона Ашокі каля сцен Праяграджскай крэпасці.

Раз у 12 гадоў у Праяграджы адбываюцца індуісцкія рэлігійныя фестывалі «Кумбх-мела», святкаванні збана нектару бессмяротнасці, у час якога ў рэках веруючыя змываюць з сябе грахі і хваробы^[7]. Гэта рэлігійнае свята доўжыцца больш за месяц і за гэты час горад наведвае да 70 мільёнаў паломнікаў. Урачыстасці з нагоды Маха Кумбха Мела, якое адзначаецца раз у 144 гады, прайшлі ў студзені 2025 года і афішаваліся, як самае масавае рэлігійнае свята ў свеце.

Гісторыя

Крэпасць часоў Акбара

Праяг узнік яшчэ ў ведычны перыяд і згаданы ў Ведах як месца, дзе Брахма, стваральнік Сусвету, правёў абрад ахвярапрынашэння^[8]. Археалагічныя раскопкі пацвярджаюць існаванне тут культуры паўночнай чорнай глянцаванай керамікі (600—700 гг. да н.э.)^[8]. Паводле Пуранаў Яяці, пакінуўшы Праяг, заваяваў Сапта-сінда^[9].

Калі інда-арыі прыбылі ў Ар’яварту, Праяг (ці Каўшамбі) быў важным населеным пунктам рэгіёна^[10]. Кіраўнікі царства Куру заснавалі каля Праяга горад Каўшамбі^[11] і перанеслі ў яго сталіцу пасля таго, як былая сталіца царства, Хасцінапур, была разбурана паводкай^[10].

Рэгіён Дааба, уключаючы Праяградж, кантраляваўся рознымі дзяржавамі. Рэгіён з’яўляўся часткай імперыі Маур’яў, царства Гупта і Кушанскага царства. У 1193 годзе Праяг стаў частку Дэлійскага султаната^[12].

Пазней кантроль над Праягам перайшоў да Вялікіх Маголаў^[13].

Кіраўнік імперыі Вялікіх Маголаў Акбар Вялікі, усведамляючы стратэгічнае значэнне Сангама, заклаў каля зліцця Джамны і Ганга крэпасць (форт Праяграджа) і назваў яе імем Алаха. Горад стаў сталіцай адной з самых квітнеючых правінцый Магольскай імперыі^[14].

Горад названы Алахабадам магольскім імператарам Акбарам у 1583 годзе^[15]. Назва горада «Алахабад» з’яўляецца спалучэннем арабскага слова «Алах» (Бог) і персідскага «-абад», якое можна перакласці як «стварыць сад». Адпаведна назву горада можна перакласці як «Сад Алаха»^[15]. У 1599—1604 гг. тут хаваўся Джахангір, які паўстаў супраць бацькі. у 15 стагоддзі Алахабад стаў часткай імперыі Канаўдж^[10].

Пасля распаду Магольскай імперыі на ўладанне Праяграджам прэтэндавалі маратхскія кіраўнікі. У 1765 годзе гарнізон у форце Праяграджа размясцілі брытанцы. Паражэнне пры Буксары вымусіла аудскага наваба перадаць у 1801 г. горад пад кіраванне Брытанскай Ост-Індскай кампаніі. У час Паўстанні сіпаяў у 1857 годзе горад стаў арэнай бязлітасных сутыкненняў. У 1904 годзе ён стаў адміністрацыйным цэнтрам Злучаных правінцый, якія пазней былі ператвораны ў штат Утар-Прадэш.

Праяградж лічыцца калыскай індыйскага руху за незалежнасць. У доме, дзе жылі Джавахарлал Нэру і Індзіра Гандзі, цяпер створаны музей. Праяградж — радзіма 7 з 14 прэм’ер-міністраў Індыі.

Геаграфія і клімат

Рака Джамна ў Праяграджы ў сезон дажджоў

Сярэдняя вышыня над узроўнем мора — 98 м. Праяградж размешчаны ў паўднёвай частцы штата каля зліцця рэк Ганг і Джамна^[16][17]. Чыгунка падзяляе горад на дзве часткі^[16]. На поўдзень ад чыгункі размешчаны стары горад, грамадзянскія лініі (белы горад) размешчаны на поўнач. Праяградж займае стратэгічна важнае становішча^[18]. Алахабад, з’яўляючыся апошнім населеным пунктам на Джамне, у культурным плане, з’яўляецца ўскрайнім пунктам Заходняй Індыі^[19]. Паколькі Праяградж размешчаны ў міжрэччы Ганга і Джамны (дааб), яго глебы з’яўляюцца галоўным чынам алювіяльнымі^[20]

Праяградж, як і іншыя гарады раўнін Паўночнай Індыі, мае субтрапічны акіянічны клімат (Cwa) паводле класіфікацыі кліматаў Кёпена^[21]. Вылучаюць 3 сезоны: гарачае і засушлівае лета, халаднаватая і засушлівая зіма, цёплы і вільготны сезон мусонаў. Летні сезон доўжыцца з красавіка па чэрвень, максімальныя тэмпературы ў гэты перыяд дасягаюць 40-45 °C. Мусоны працягваюцца з пачатку ліпеня да канца верасня. Зімовыя тэмпературы могуць набліжацца да 0 °C. Самая высокая калі-небудзь зафіксаваная тэмпература: 48 °C, самая нізкая: −2 °C.

Клімат Праяграджа
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	32,8	36,3	42,5	45,8	48,4	48,8	45,6	42,7	39,6	40,6	36,0	31,9	48,8
Сярэдні максімум, °C	23,2	26,7	33,3	39,4	41,6	39,6	34,2	32,9	32,9	32,9	29,6	24,8	32,8
Сярэдняя тэмпература, °C	16,2	18,7	24,6	29,9	33,9	33,4	29,5	28,2	28,1	25,9	20,7	16,6	25,5
Сярэдні мінімум, °C	8,9	11,3	16,2	22,2	26,3	28,0	26,5	25,9	24,7	20,4	14,3	9,9	19,4
Абсалютны мінімум, °C	1,1	1,1	7,2	12,7	17,2	18,7	18,8	21,1	18,3	11,7	5,6	−0,7	−0,7
Норма ападкаў, мм	18	15	4	5	11	126	264	279	204	27	9	12	978
Крыніца: IMD [1] [2]

Насельніцтва

Дом-музей сямейства Нэру-Гандзі.

Насельніцтва горада паводле звестак перапісу 2001 года складае 1 206 785 чалавек, насельніцтва агламерацыі 4 936 105 чалавек. Узровень пісьменнасці складае 82 %. Найбольш распаўсюджаныя мовы насельніцтва: хіндзі і ўрду. Найбольш распаўсюджаны дыялект хіндзі, на якім размаўляюць у Праяграджы — авадхі, размаўляюць таксама на дыялектах кхары-балі і багхелі. Індуісты складаюць каля 86,81 % насельніцтва, мусульмане — 12,72 %, хрысціяне — 0,18 %, сікхі — 0,13 %, будысты — 0,04 %.

Эканоміка

У горадзе развіты харчасмакавая прамысловасць, вытворчасць прадметаў рэлігійнага культу^[7].

Транспарт

За 12 км ад цэнтра Праяграджа размешчаны аэрапорт, які здзяйсняе рэгулярныя рэйсы да Дэлі. Найбліжэйшыя міжнародныя аэрапорты знаходзяцца ў Варанасі (каля 148 км ад Праяграджа) і ў Лакхнау (каля 200 км). Транспартны вузел^[7], праз горад праходзяць некалькі нацыянальных аўтамагістраляў. Праяградж звязаны чыгункай з іншымі гарадамі паўночнай Індыі, тут знаходзіцца штаб-кватэра Паўночна-цэнтральнай зоны Індыйскіх чыгунак.

Зноскі

1. Prayagraj (Prayag) Праверана 22 лютага 2018.
2. Varanasi : Cities on Ganga : Prayagraj Праверана 22 лютага 2018.
3. Population Of Prayagraj 2017 Праверана 22 лютага 2018.
4. Time Zone Праверана 22 лютага 2018.
5. Prayagraj Pin Code Праверана 22 лютага 2018.
6. Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above (англ.). Provisional Population Totals, Census of India 2011. Праверана 3 верасня 2012.
7. Алахабад // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
8. Shiva Kumar Dubey. Kumbh city Prayag. Centre for Cultural Resources and Training. pp. 31–41. Праверана 3 August 2012. {{cite book}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка)
9. Koenraad Elst. Who is a Hindu?: Hindu revivalist views of Animism, Buddhism, Sikhism, and other offshoots of Hinduism. Voice of India. p. 7. ISBN 978-81-85990-74-3. Праверана 3 August 2012. {{cite book}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка)
10. Vincent Arthur Smith; Stephen Meredyth Edwardes. The Oxford history of India, from the earliest times to the end of 1911. The Clarendon press. Праверана 3 August 2012. {{cite book}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка)
11. K-M. Sarup & Sons. p. 247. ISBN 978-81-7625-365-9. Праверана 3 August 2012. {{cite book}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка)
12. Surinder Kaur; Tapan Kumar Sanyal. The Secular Emperor Babar: A victim of Indian partition. Lokgeet Parkashan. p. 78. ISBN 978-81-85220-07-9. Праверана 3 August 2012. {{cite book}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка)
13. Stephen Meredyth Edwardes; Herbert Leonard Offley Garrett. Mughal Rule in India. Atlantic Publishers. pp. 279–281. ISBN 978-81-7156-551-1. Праверана 3 August 2012. {{cite book}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка)
14. Pletcher, Kenneth (15 August 2010). The Geography of India: Sacred and Historic Places. The Rosen Publishing Group. p. 128. Праверана 21 March 2014.
15. Etymology of the city (нявызн.)(недаступная спасылка). Allahabad Kumbh Mela Committee. Архівавана з першакрыніцы 13 мая 2013. Праверана 25 September 2012.
16. HowStuffWorks «Geography of Allahabad» Архівавана 29 ліпеня 2012.
17. Allahabad Location Guide
18. Archaeology of Lower Ganga-Yamuna Doab (2 Vols.) by Deo Prakash Sharma at Vedic Books
19. http://books.google.com/books?id=EjtuAAAAMAAJ
20. http://www.connectjournals.com/file_full_text/314401H_02-10-21.pdf
21. Tropical Moist Climates — A Climate Type

Літаратура

• Алахабад // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Праяградж
• Алахабад // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Алахабад // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
• Алахабад // Словарь современных географических названий : (ru) / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. — Екатеринбург : У-Фактория, 2006. (руск.)