Рэйманд Дамандзьян

Рэйманд Дамандзьян
арм.: Ռայմոնդ Վահան Դամատեան
Род дзейнасці	урач, прадпрымальнік, фізік, вынаходнік, біяфізік
Дата нараджэння	16 сакавіка 1936(1936-03-16)
Месца нараджэння	Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк, ЗША
Дата смерці	3 жніўня 2022(2022-08-03)[1] (86 гадоў)
Месца смерці	Woodbury^[d], Oyster Bay^[d], акруга Насо^[d], штат Нью-Ёрк, ЗША
Месца пахавання	Pinelawn Memorial Park^[d][2]
Грамадзянства	ЗША  Францыя
Альма-матар	Джульярдская школа Вісконсінскі ўніверсітэт у Мадысане Albert Einstein College of Medicine^[d]
Узнагароды і прэміі	Нацыянальны медаль ЗША ў вобласці тэхналогій і інавацый (1988) Нацыянальная Зала славы вынаходнікаў^[d] (1989) прэмія Лемельсана^[d] (2001) прэмія Боўэра^[d] (2004)

Рэйманд Ваган Дамандзьян (англ.: Raymond Damadian, нарадзіўся 16 сакавіка 1936) — адзін з вынаходнікаў магнітна-рэзананснай тамаграфіі.

Біяграфія

Раннія гады

Дамадьян нарадзіўся ў армянскай сям'і ў Мелвіле (штат Нью-Ёрк, ЗША). У 1956-ым атрымаў ступень бакалаўра па матэматыцы ва Універсітэце Вісконсін-Мадысана (University of Wisconsin-Madison), пазней, у 1960-ым, ступень доктара ў Медычным коледжы Альберта Эйнштэйна у Нью-Ёрку. У раннія гады займаўся таксама мастацтвам, гуляў на скрыпцы.

Праца над стварэннем магнітна-рэзананснай тамаграфіі (МРТ)

У 1971-ым аспірант Гарварда Дамадьян паведаміў у артыкуле часопіса Science, часопіс, што пухліны і нармальныя тканіны па-рознаму рэагуюць на ядзерны магнітны рэзананс. Ён упершыню прапанаваў скарыстаць гэты механізм для ранняй дыягностыкі раку. Аднак пачатковыя працы навукоўца апынуліся неэфектыўнымі. У 1974-ым Дамадьян атрымаў першы патэнт у вобласці магнітна-рэзананснай тамаграфіі для дыягностыкі злаякасных наватвораў. Патэнт быў атрыманы з мэтай выкарыстання МРТ для «прагляду чалавечага арганізма для вызначэння лакалізацыі раку». Аднак пэўны метад твора карціны ў выніку такога прагляду не быў вызначаны.

Карпарацыя Fonar

У 1978 Дамадзьян сфармаваў уласную кампанію FONAR для вытворчасці сканараў МРТ. «Засяроджаная палявая тэхналогія» Дамадзьяна, аднак, апынулася менш эфектыўнай чым падыход градыента Мэнсфілда і Лотэрбура, а аб'ём продажаў не апраўдаў надзеяў. Дамадзьян пазней супрацоўнічаў з адным з вынаходнікаў які ўжыўляецца электракардыястымулятара Уілсанам Грэйтбатчам (Wilson Greatbatch) дзеля стварэння кардыястымулятара, сумяшчальнага з апаратурай МРТ. Дамадзьян вынайшаў «стаялую сістэму» МРТ і валодае 15 цэнтрамі МРТ у ЗША.

Узнагароды і ўшанаванні

У 1988 Дамадзьян атрымаў Нацыянальны медаль у вобласці тэхналогій. Першы арыгінальны сканар «для ўсяго цела» цяпер знаходзіцца на экспазіцыі ў музеі Нацыянальнай галерэі славы вынаходнікаў (г. Акрон, штат Агая, ЗША). Яго працы атрымалі прызнанне ад шэрага ўніверсітэтаў Злучаных Штатаў. У 2001, ён атрымаў узнагароду Lemelson-MIT як «чалавек, які вынайшаў сканар МРТ».

«Нобелеўскі скандал»

У 2003, Нобелеўская прэмія ў вобласці медыцыны падавалася Пітэру Мэнсфілду і Поле Лотэрбуру за іх адкрыцці, злучаныя з МРТ. І хоць Нобелеўскія правілы дазваляюць дзяліць прэмію на трох ці менш чалавек, Дамадзьян атрымальнікам прэміі не быў абвешчаны. Спрэчка пра тое, хто якую ролю гуляў у развіцці МРТ, працягваўся цягам многіх гадоў да аб'явы атрымальнікаў Нобелеўскай прэміі. У 2002-м Дамадзьян заявіў: «Калі б я не нарадзіўся, то МРТ існавала б? Я так не думаю. А калі б не было Лотэрбура? Я б рана ці позна дакапаўся да сутнасці справы!»

«Дадзеная праблема была прадметам спрэчкі паміж дак. Дамадзьянам і дак. Лотэрбурам і была вядомая цягам многіх гадоў у акадэмічных колах. Існавалі некаторыя боязі, што Нобелеўскі камітэт зусім не намінуе дадзенае адкрыццё на прэмію — за шведамі вядзецца рэпутацыя не дараваць неадназначныя адкрыцці. 74-гадовы доктар Лотэрбур знаходзіцца ў дрэнным здароўі, і камітэт, магчыма, вырашыў, што яго прыз, які няможна даць пасмяротна, трэба было б падаць за адкрыццё зараз ці ніколі». Нью-Ёрк Таймс

У падтрымку Дамадзьяна выступілі вядомыя эксперты Джон Т. Уадсан, Юджын Фейджэльсан, Адрыян Парсегіян, Дэвід Старк, Джэймс Матсан і многія іншыя. Некаторыя аўтары выказалі здагадку, што Дамадзьяну адмовілі ў прэміі з-за яго моладазямельна-крэацыянісцкіх паглядаў — сярод іх быў і эвалюцыяніст Майкл Р'юз, які, зрэшты, паказаў, што такія абмежаванні недазволены.

Гл. таксама

• Магнітна-рэзанансная тамаграфія

Зноскі

1. Fonar Corp. (FONR) Announces Passing of Chairman Raymond Vahan Damadian — 2022. Праверана 6 жніўня 2022.
2. Find a Grave — 1996. Праверана 21 чэрвеня 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

Спасылкі

• Dr Raymond Damadian, Pioneer of MRI Архівавана 12 лютага 2009.
• THE NATIONAL INVENTORS HALL OF FAME
• MRI: A Noble Diagnostic Medical Tool and a Window to the Brain and Body Архівавана 19 лютага 2013.
• Обиженный учёный требует от Нобелевских лауреатов поделить с ним премию Архівавана 26 красавіка 2016.
• Dr. Raymond Damadian, «father of the MRI» Архівавана 9 чэрвеня 2007.
• Официальный вебсайт корпорации «FONAR»