Унутраная македонская рэвалюцыйная арганізацыя

Унутраная македонская рэвалюцыйная арганізацыя
балг.: Вътрешна македонска революционна организация
макед.: Внатрешна македонска револуционерна организација
Выява лагатыпа
Сцяг УМРА ў 1920—1934 гадах
Ідэалогія Нацыяналізм
Сепаратызм
Вызваленне
Этнічная прыналежнасць балгары, македонцы
Дэвіз Воля або смерць
Лідары гл. Кіраўнікі
Актыўная ў Македонія
Сфарміравана 1896
Расфарміравана 1934
Саюзнікі Харватыя Усташы (у 1934 годзе)
Праціўнікі  Каралеўства Югаславія (у 1919—1934 гадах)
Чырвоны сцяг Паўстанцы (у 1923 годзе)
Удзел у канфліктах Прыгнечанне Вераснёвага паўстання
Буйныя акцыі Марсэльскае забойства

Унутраная македонская арганізацыя (УМРА) ( балг.: Вътрешна македонска революционна организация, макед.: Внатрешна македонска револуционерна организација ) — створаная ў 1919 годзе падпольная арганізацыя пераважна македонскіх і фракійскіх балгар[1] [2]. У арганізацыі прынялі ўдзел балгары, часткова арумыны і прадстаўнікі іншых этнасаў.

Паходжання

[правіць | правіць зыходнік]

Арганізацыя была заснавана ў 1893 годзе ў Асманскай Салоніках невялікай групай антыасманаў македонскіх,балгарскіх рэвалюцыянераў [3], якія лічылі Македонію непадзельнай тэрыторыяй і сцвярджалі, што ўсе яе жыхары «македонцы», незалежна ад іх рэлігіі ці этнічнай прыналежнасці. На практыцы УМРАбыла створана балгарамі, і большасць іх паслядоўнікаў былі балгарамі. [4]

Арганізацыя была таемным рэвалюцыйным грамадствам, дзейнічаўшы ў канцы 19-га і пачатку 20-га стагоддзяў з мэтай аўтаномных Македоніі і Адрыянопаль рэгіёнаў. Першапачаткова яны былі супраць памкненняў суседніх дзяржаў у гэтым раёне і разглядалі будучую аўтаномную Македонію і паўднёвую Фракію як шматэтнічнае ўтварэнне. Уяўляецца магчымым, што на ранніх этапах барацьбы жаданым вынікам аўтаноміі стала аб'яднанне з Балгарыяй.[5] [6] [7]

Ідэалогія

[правіць | правіць зыходнік]

Арганізацыя была заснавана на базе Унутранай македонска-одрынскай рэвалюцыйнай арганізацыі (УМОРА ), якая дзейнічала ў 1893—1919 гады.

Пасля падзелу Фракіі і Македоніі падчас Балканскіх войнаў пад кантролем Асманскай імперыі застаўся раён Одрына, тады як большую частку геаграфічнай Македоніі атрымалі Грэцыя і Сербія.

Пасля Балканскіх войнаў УМАРА абвясціла ідэю стварэння адзінай Македоніі.

Пасля паразы ў Першай сусветнай вайне УМАРА фактычна распалася ў 1919 годзе на некалькі арганізацый, але ядро партыі захавалася і трансфармавалася ў УМРА.

У арганізацыі пасля 1920 гады актыўна змагаліся прасавецкія і прафашысцкія ўплывы.

Міжваенны перыяд

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля Першай сусветнай вайны, калі сербская Македонія ўвайшла ў склад Югаславіі, баевікі УМРА дзейнічалі супраць прадстаўнікоў каралеўскай сербскай улады.

20 красавіка 1929 года правадыр харвацкіх усташоў А. Павяліч і кіраўнік УМРА Ванча Міхайлаў падпісалі дэкларацыю аб сумеснай барацьбе супраць Югаславіі[8]

У 1934 годзе сумесна з харвацкімі ўсташамі і абверам УМРА арганізавала забойства югаслаўскага караля Аляксандра I Карагеоргіевіча і міністра замежных спраў Францыі Луі Барту ў Марсэлі (непасрэдным выканаўцам стаў баявік УМРА Улада Чарназемскі ). У тым жа годзе кіраўнік УМРА Іван Міхайлаў аб'явіў аб роспуску арганізацыі[9].

Другая сусветная вайна

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля балгарскага вызвалення Вардарская Македонія (1941-1944), югаславы прыйшлі да ўлады і забаранілі ўсё балгарскае. І пераследавалі вядучых македонскіх балгарскіх рэвалюцыянераў, якія выступалі супраць дэ-булгарызацыі. Такія, як Метадыя Андонаў-Шэнта і Панко Брашнараў.[10]

УМРА прыняла ўдзел у стварэнні «незалежнай» македонскай дзяржавы ў 1944 годзе.

Пасля ўсталявання ў Балгарыі і Югаславіі камуністычнага рэжыму і стварэння СФРЮ УМРА дэ-факта спыніла сваё існаванне.

Кіраўнікі

[правіць | правіць зыходнік]

Нататкі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Shaw S. J., Shaw E. K. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. — Cambridge University Press, 1977. — Vol. 2. Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808–1975. — P. 209. — 548 p. — ISBN 0521291666, ISBN 9780521291668.
  2. ↑ Лабаури, Дмитрий Олегович. «Болгарское национальное движение в Македонии и Фракии в 1894—1908 гг: Идеология, программа, практика политической борьбы», София 2008, с. 80-101, 145—143.
  3. ↑ D. BELL, JOHN (1977). Peasants in Power: Alexander Stamboliski and the Bulgarian Agrarian National Union, 1899-1923. New Jersey: Princeton University Press. p. 88. ISBN 9781400844210.
  4. ↑ Shaw, Stanford J. (27 May 1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808–1975. Cambridge University Press. p. 209. ISBN 978-0-521-29166-8. Retrieved 14 November 2011.
  5. ↑ "Freedom or Death. The Life of Gotsé Delchev by Mercia MacDermott, The Journeyman Press, London & West Nyack, 1978, p. 322". Kroraina.com. Retrieved 14 November 2011.
  6. ↑ Идеята за автономия като тактика в програмите на национално-освободителното движение в Македония и Одринско (1893–1941), Димитър Гоцев, 1983, Изд. на Българска Академия на Науките, София, 1983, c. 34.; in English: The idea for autonomy as a tactic in the programs of the National Liberation movements in Macedonia and Adrianople regions 1893–1941", Sofia, Bulgarian Academy of Sciences, Dimitar Gotsev, 1983, p 34. Among others, there are used the memoirs of the IMRO revolutionary Kosta Tsipushev, where he cited Delchev, that the autonomy then was only tactics, aiming future unification with Bulgaria. (55. ЦПА, ф. 226); срв. К. Ципушев. 19 години в сръбските затвори, СУ Св. Климент Охридски, 2004, ISBN 954-91083-5-X стр. 31–32. in English: Kosta Tsipushev, 19 years in Serbian prisons, Sofia University publishing house, 2004, ISBN 954-91083-5-X, p. 31-32.
  7. ↑ Тајните на Македонија. Се издава за прв пат, Скопје 1999. in Macedonian – Ете како ја објаснува целта на борбата Гоце Делчев во 1901 година: "...Треба да се бориме за автономноста на Македанија и Одринско, за да ги зачуваме во нивната целост, како еден етап за идното им присоединување кон општата Болгарска Татковина". In English – How Gotse Delchev explained the aim of the struggle against the Ottomans in 1901: "...We have to fight for the autonomy of Macedonia and Adrianople regions as a stage for their future unification with our common fatherland, Bulgaria."
  8. ↑ Бранимир Станоевич. Усташский министр смерти. Анатомия преступления Андрия Артуковича. М., "Прогресс", 1989. стр.20
  9. ↑ С. А. Ланцов, «Террор и террористы», СП, 2004
  10. ↑ Loring M. Danforth, The Macedonian conflict: ethnic nationalism in a transnational world, Princeton University Press, 1997, ISBN 0-691-04356-6, pp. 65-66