Яблыня

Яблыня
Квітнеючая яблыня
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Ружакветныя Сямейства:  Ружавыя Падсямейства:  Слівавыя Трыба:  Яблыневыя Род:  Яблыня
Міжнародная навуковая назва
Malus P. Mill.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   25254 NCBI   3749 EOL   29915 GRIN   g:7215 IPNI   33893

Яблыня^[3] (Malus) — род пладовых дрэваў сямейства ружавых.

Батанічнае апісанне

Дрэвы вышынёй да 10 м. Лісце чараньковае, эліптычнае, яйкападобнае або круглае. Кветкі найчасцей ружовыя, у шчытках. Плод — яблык, мае сакавітую мякаць. Яблыкі ўтрымліваюць цукры, арганічныя кіслоты, карацін, вітаміны С і В, пекціны.

Арэал і экалогія

У Беларусі ў дзікай прыродзе расце 3 віды: яблыня дамашняя (Malus domestica), яблыня ранняя (Malus praecox) і яблыня лясная (Malus sylvestris)^[4][5], вырошчваецца — 6. Дзікія яблыні часам сустракаюцца ў шыракалістых і мяшаных лясах.

Віды

Паводле базы даных The Plant List (2013), род уключае 62 віда^[6]:

• Malus angustifolia (Aiton) Michx.
• Malus × arnoldiana (Rehder) Rehder
• Malus asiatica Nakai
• Malus baccata (L.) Borkh. — Яблыня ягадная
• Malus bracteata Rehder
• Malus chitralensis Vassilcz.
• Malus coronaria (L.) Mill.
• Malus daochengensis C.L.Li
• Malus dasyphylla Borkh.
• Malus × dawsoniana Rehder
• Malus domestica Borkh. — Яблыня дамашняя, ці Яблына, ці Яблана
• Malus doumeri (Bois) A.Chev.
• Malus florentina (Zuccagni) C.K.Schneid.
• Malus floribunda Siebold ex Van Houtte
• Malus fusca (Raf.) C.K.Schneid.
• Malus glabrata Rehder
• Malus glaucescens Rehder
• Malus halliana Koehne
• Malus honanensis Rehder
• Malus hupehensis (Pamp.) Rehder
• Malus ioensis (Alph.Wood) Britton
• Malus jinxianensis J.Q.Deng & J.Y.Hong
• Malus kansuensis (Batalin) C.K.Schneid.
• Malus kirghisorum Al.Fed. & Fed.
• Malus komarovii (Sarg.) Rehder
• Malus lancifolia Rehder
• Malus leiocalyca S.Z.Huang
• Malus mandshurica (Maxim.) Kom. ex Juz.
• Malus manshurica (Maxim.) Kom. ex Skvortsov
• Malus melliana (Hand.-Mazz.) Rehder
• Malus micromalus Makino
• Malus montana Uglitzk.
• Malus muliensis T.C.Ku
• Malus niedzwetzkyana Dieck ex Koehne
• Malus ombrophila Hand.-Mazz.
• Malus orientalis Uglitzk. ex Juz.
• Malus pallasiana Juz. — Яблыня паласава, ці Янтарка
• Malus platycarpa Rehder
• Malus praecox (Pall.) Borkh. — Яблыня ранняя
• Malus prattii (Hemsl.) C.K.Schneid.
• Malus × prunifolia (Willd.) Borkh. — Яблыня слівалістая, ці Яблыня кітайская
• Malus pumila Mill.
• Malus × purpurea (E.Barbier) Rehder
• Malus × robusta (Carrière) Rehder
• Malus rockii Rehder
• Malus sachalinensis Kom. ex Juz.
• Malus sargentii Rehder
• Malus sieboldii (Regel) Rehder
• Malus sieversii (Ledeb.) M.Roem.
• Malus sikkimensis (Wenz.) Koehne ex C.K.Schneid.
• Malus soulardii (L.H.Bailey) Britton
• Malus × spectabilis (Sol.) Borkh.
• Malus spontanea (Makino) Makino
• Malus sylvestris (L.) Mill. typus^[7] — Яблыня дзікая, ці Яблыня лясная, ці Дзічка, ці Палёўка
• Malus toringo (Siebold) Siebold ex de Vriese
• Malus toringoides (Rehder) Hughes
• Malus transitoria (Batalin) C.K.Schneid.
• Malus trilobata (Labill. ex Poir.) C.K.Schneid.
• Malus tschonoskii (Maxim.) C.K.Schneid.
• Malus turkmenorum Juz. & Popov
• Malus yunnanensis (Franch.) C.K.Schneid.
• Malus zumi (Matsum.) Rehder

Яшчэ больш 200 відавых назваў гэтага роду (у тым ліку, да прыкладу, Malus bhutanica J.B.Phipps) маюць у The Plant List (2013) статус unresolved name, гэта значыць, што адносна гэтых назваў нельга адназначна сказаць, ці варта іх выкарыстоўваць як назвы самастойных відаў або іх трэба звесці ў сінаніміку іншых таксонаў сінаніміку ^[6].

Раней часам таксама вылучалі від Malus hybridus.

Значэнне і выкарыстанне

Найбольшае гаспадарчае значэнне мае яблыня дамашняя (Malus domestica) — галоўная пладовая культура. Шмат сартоў яблынь вырошчваецца ў спецыялізаваных гаспадарках, а таксама садаводамі-аматарамі. Скараспелыя сарты пачынаюць пладаносіць на 4-5-ы год, познія на 10-12-ы год пасля пасадкі. Перыяд гаспадарчага выкарыстання да 40-50 гадоў. Плады выспяваюць у жніўні-верасні.

Хваробы

Асноўны артыкул: Спіс захворванняў яблыні

Яблыні пашкоджваюцца прыроднымі фактарамі (сонца, мароз) і шырокім спектрам патагенаў (вірусы, грыбы, паразіты і г. д.)

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 80. — 160 с. — 2 350 экз.
4. База Растения Беларуси
5. Дикорастущие плоды и ягоды/Шапиро Д. К., Михайловская В. А., Манциводо Н. И.—2-е изд., перераб. и доп.—Мн.: Ураджай, 1981.—159 с., 16 л. ил.
6. Malus (англ.). The Plant List. Version 1.1. (22 кастрычніка 2013). Праверана 26 снежня 2017.
7. Звесткі пра род Malus у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.) (Праверана 26 снежня 2017)