Аперацыя «Паўабаронца»

Аперацыя «Паўабаронца»
Асноўны канфлікт: Вайна ў В’етнаме
Штурмавікі A-4F «Скайхок» перад чарговым баявым вылетам. Авіяносец «Хэнкок», Танкінскі заліў, 25 мая 1972 года.
Дата	9 мая — 23 кастрычніка 1972
Месца	Паўночны В’етнам
Вынік	абодва бакі абвясцілі перамогу
Праціўнікі
ЗША Рэспубліка В’етнам Паўночны В’етнам СССР
Камандуючыя
Джон Уільям Фогт-старэйшы Ле Ван Тры
Страты
ад 144[1] да 651[2] самалётаў страчана ад 49[3] да 63[1] самалётаў страчана
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аперацыя «Паўабаронца» (англ.: Linebacker) — паветраная наступальная аперацыя ЗША 1972 года падчас вайны ў В’етнаме.

Перадумова

З 1 лістапада 1968 года амерыканская авіяцыя спыніла бамбардзіроўкі Дэмакратычнай Рэспублікі В’етнам, якія доўжыліся тры з паловай гады пад кодавай назвай «Rolling Thunder». У наступныя тры гады меў месца шэраг інцыдэнтаў, звязаных з абстрэлам амерыканскіх самалётаў-разведчыкаў, якія працягвалі палёты над Паўночным В’етнамам.

Да 1972 асноўная частка наземных войскаў ЗША пакінула Паўднёвы В’етнам. У гэты ж час працягваліся мірныя перамовы паміж дэлегацыямі ЗША, Паўночнага В’етнама і НФВПВ у Парыжы. 30 сакавіка 1972 года паўночнав’етнамская армія пачала самае буйное, на той момант, наступленне на поўдні (Велікоднае наступленне), маючы на мэце перашкодзіць ажыццяўленню праграмы «в’етнамізацыі» і дасягнуць ваенных поспехаў для ўзмацнення пазіцый паўночнав’етнамскай дэлегацыі на перамовах. У адказ на гэта прэзідэнт ЗША Рычард Ніксан распарадзіўся аднавіць бамбардзіроўкі Паўночнага В’етнама на поўдзень ад 18-й паралелі, гэта значыць на невялікай паўднёвай частцы краіны. Налёты праводзіліся з 6 красавіка ў рамках аперацыі «Freedom Train». Да канца месяца авіяцыя ВПС і ВМС ЗША атрымала дазвол на бамбардзіроўкі большасці паўночных раёнаў краіны, былі здзейснены налёты на Хайфон (які не падвяргаўся ўдарам чатыры гады), а таксама задзейнічаны стратэгічныя бамбардзіроўшчыкі Boeing B-52 Stratofortress. Адначасова з гэтым пачалося значнае ўзмацненне авіяцыйнай групоўкі ЗША ў Паўднёва-Усходняй Азіі — гэта патрабавалася не толькі для нападаў супраць Паўночнага В’етнама, але і для аказання падтрымкі паўднёвав’етнамскай арміі, якая адлюстроўвала наступленне праціўніка.

Да пачатку мая паўночнав’етнамская армія дамаглася шэрагу поспехаў у ходзе свайго наступленне, найбуйнейшым з якіх быў захоп горада Куан Чы, цэнтра аднайменнай правінцыі. У сувязі з гэтым Ніксан вырашыў зрабіць больш жорсткім паветраныя аперацыі супраць Паўночнага В'етнама. Існуюць звесткі, што гэтае рашэнне сустрэла падтрымку кіраўніцтва СССР. Ва ўсякім выпадку, узмацненне жорсткасці налётаў ніяк не адбілася на ходзе візіту Ніксана ў Савецкі Саюз у канцы мая і падпісанні шэрагу важных савецка-амерыканскіх пагадненняў. 8 мая амерыканская авіяцыя замініравала гавань Хайфона, праз якую краіна атрымлівала асноўную частку імпарту. 10 мая пачалася аперацыя «Linebacker I» — маштабнае паветранае наступленне. Цяпер авіяцыя магла наносіць удары амаль па ўсёй тэрыторыі Паўночнага В’етнама.

Мэтамі аперацыі было аказанне ціску на паўночнав’етнамскае кіраўніцтва, каб прымусіць яго спыніць Велікоднае наступленне, а таксама парушэнне ліній камунікацыі і забеспячэння, па якіх наступаючая армія атрымлівала боепрыпасы, прадукты харчавання і падмацаванні.

Правядзенне

Па амерыканскіх даных, 10 мая авіяцыя ЗША страціла 2 самалёты ў паветраных баях і 2 збітымі з зямлі, паведамляючы аб збіцці 11 в’етнамскіх знішчальнікаў. Па сучасных расійскіх даных, якія абапіраюцца на в’етнамскую статыстыку, у гэты дзень толькі в’етнамскай авіяцыяй было збіта 7 амерыканскіх самалётаў пры страты 5 сваіх^[4]. З гэтага дня пачаліся штодзённыя авіяналёты на Паўночны В’етнам, мэтамі якіх станавіліся чыгуначныя масты, ваенныя аэрадромы, нафтасховішчы і іншыя ключавыя аб’екты грамадзянскай і ваеннай інфраструктуры краіны. Сярод іншага, быў знішчаны знакаміты мост «Пашча Дракона», які паспяхова вытрымаў шматлікія бамбардзіроўкі падчас аперацыі «Rolling Thunder».

Авіяцыі ЗША атрымалася, на думку амерыканскіх даследчыкаў, нанесці значны ўрон ВПС Паўночнага В’етнама. Гэта часткова пацвярджаецца расійскімі крыніцамі, якія адзначаюць, што ўжо летам 1972 года паветраныя баі страцілі ранейшую інтэнсіўнасць і сталі насіць эпізадычны характар^[5]. Тым не менш паводле в’етнамскіх крыніц амерыканцы таксама панеслі вялікія страты.

Вынік

Шкода ад бамбардзіровак і няўдача Велікоднага наступлення перашкодзіла Паўночнаму В’етнаму выйграць вайну ў 1972 годзе^[6]. Змена пазіцый СССР і Кітая, зацікаўленых у больш хуткім спыненні вайны, прымусілі кіраўніцтва Паўночнага В’етнама пайсці на дыялог з амерыканскай дэлегацыяй у Парыжы. Значны прагрэс на перамовах прывёў да таго, што 23 кастрычніка аперацыя «Linebacker I» была скончана. Праз тры дні кіраўнік амерыканскай дэлегацыі Генры Кісінджэр заявіў: «Мы ўпэўненыя, што мір у нас у кішэні»^[7]. Бамбардзіроўкі Паўночнага В’етнама на поўдзень ад 20-й паралелі працягваліся для парушэння ліній забеспячэння, якія вялі на поўдзень.

У снежні, калі мірныя перамовы зноў зайшлі ў тупік, ЗША правялі паветраную аперацыю «Linebacker II», якая характарызавалася самымі масіраванымі дывановымі бамбардзіроўкамі ваенных і грамадзянскіх аб’ектаў Паўночнага В’етнама за ўвесь час вайны.

Зноскі

1. Ed Rasimus (2006). "Appendix I – Linebacker Losses". Palace Cobra: A Fighter Pilot in the Vietnam Air War. St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-35356-8., pp. 233–248. Losses are enumerated by date, aircraft type and serial number, and crew members
2. Van Thai & Van Quang 2002, p. 301.
3. https://web.archive.org/web/20140203010754/http://old.vko.ru/pictures/2006_26/42_01.jpg
4. Ильин В. Е. «Фантом» F-4. — М.: АСТ, Астрель, 2001. — С. 244.
5. Ильин В. Е. Указ. соч., с. 246.
6. Spencer C. Tucker. Vietnam. — Virginia Military Institute, 1999. — P. 171
7. Дэвидсон Ф. Война во Вьетнаме (1946—1975). — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — С. 697.

Літаратура

• Дэвидсон Ф. Война во Вьетнаме (1946—1975) = Vietnam at War: The History 1946-1975. — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — С. 816.

Спасылкі

• Операции «Freedom Train» и «Linebacker» на сайте GlobalSecurity.org (англ.)