Архітэктура Паўночнай Македоніі

Ад часоў неаліту і бронзавага веку на тэрыторыі Паўночнай Македоніі захаваліся рэшткі кругавых паселішчаў, каменных і глінабітных дамоў, умацаванняў, складзеных насуха з неабчасанага каменю.

Сярод помнікаў архітэктуры V—XI стагоддзяў рэшткі цыклапічных абарончых сцен Скоп'я  (руск.) (535), замка  (макед.) балгарскага цара Самуіла каля г. Охрыд, крэпасці ў Струміцы (абодва XI ст.). Найбольш ранні тып культавай архітэктуры — трохнефавая базіліка з купаламі і харамі, часам з трансептам (сабор Св. Сафіі  (руск.) ў Охрыдзе, каля 1037—1050).

• 
  Крэпасць у Скоп'і
• 
  Самуілава крэпасць у Охрыдзе

У XII—XIV стагоддзяў усталяваўся тып крыжова-купальнага, звычайна квадратнага ў плане храма з купалам (цэрквы Cв. Клімента  (руск.) ў Охрыдзе, 1295; Святога Арханёла Міхаіла  (макед.) ў Леснаве, 1341) ці з 5 купаламі (царква Св. Панцеляймона  (руск.) ў Неразі  (макед.), 1164). Будавалі таксама аднанефавыя скляпеністыя цэрквы (Святога Міколы  (макед.) ў Варашы каля г. Прылеп, 1299).

• 
  Царква Святога Клімента (Прасвятой Багародзіцы Перыўлептас) у Охрыдзе
• 
  Царква Святога Арханёла Міхаіла ў Леснаве
• 
  Царква Святога Арханёла Міхаіла ў Леснаве з боку апсіды
• 
  Царква Святога Панцеляймона ў Неразі

У перыяд турэцкага панавання ў Скоп’і, Бітале, Шціпе і інш. узводзілі цагляныя і каменныя купальныя мячэці, мінарэты, заезныя дамы («ан»), крытыя базары («безістэн»), лазні («амам»), вежападобныя ўмацаваныя жытлы («кулы»).

• 
  Хамам Даут-пашы  (руск.) ў Скоп'і
• 
  Мячэць Хусамедзін-пашы  (макед.) ў Шціпе
• 
  Каляровая мячэць  (макед.) у Цетаве
• 
  Чыфтэ-хамам  (макед.) у Скоп'і
• 
  Мячэць Іцхака  (макед.) ў Бітале

Да XVIII—XIX стст. належаць маляўнічыя ансамблі манастыроў (Іаана Бігорскага), разнастайныя прыклады народнага дойлідства: на раўнінах — 1-павярховыя 2-часткавыя дамы (стойла і жылы пакой з ачагом), у горных раёнах — 2-павярховыя (унізе стойла і кухня, наверсе — жыллё) з навесам-галерэяй, дамы турэцкага тыпу з сіметрычным размяшчэннем пакояў вакол сенцаў і ізаляваным ад вуліцы дваром. У гарадах будавалі 2—3-павярховыя дамы з эркерамі, лоджыямі ці балконамі. Своеасаблівыя крытыя чарапіцай дамы Охрыда з драўлянымі каркаснымі верхнімі паверхамі, гладкія атынкаваныя сцены якіх навісаюць над ніжнім паверхам, складзеным з каменю.

• 
  Бігорскі манастыр
• 
  Забудова Охрыда
• 
  Забудова Крушава
• 
  Традыцыйны жылы дом

У канцы XIX — пачатку XX ст. ў буйных гарадах будавалі ў духу еўрапейскай эклектычнай архітэктуры. Пасля Другой сусветнай вайны разгарнулася рэканструкцыя гарадоў і сёл, пабудаваны буйныя прамысловыя комплексы са зборнага жалезабетону, раёны 2—3-секцыйных і вежавых жалезабетонных жылых дамоў і грамадскіх будынкаў у сучасных стылях. У Скоп’і пасля землетрасення 1963 паводле праекта японскага архітэктара Танга Кэндзо ўзведзены будынкі Гістарычнага архіва  (макед.), Македонскага тэатра оперы і балета  (макед.), акадэміі навук і мастацтваў і інш. Ствараюцца новыя жылыя раёны. Раён г. Охрыд уключаны ЮНЕСКА у спіс Сусветнай спадчыны.

• 
  Гістарычны архіў у Скоп'і
• 
  Македонскі тэатр оперы і балета
• 
  Македонская акадэмія навук і мастацтваў

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Архітэктура Паўночнай Македоніі