Бела II

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Бела.

Бела II
Кароль Венгрыі 1131 — 1141
Каранацыя	1131
Папярэднік	Іштван II
Пераемнік	Геза II
Нараджэнне	каля 1108 медзье Тольна^[d], Каралеўства Венгрыя
Смерць	13 лютага 1141 Секешфехервар, Секешфехерварскі яраш^[d], медзье Феер^[d], Каралеўства Венгрыя
Месца пахавання	Секешфехерварскі сабор^[d]
Род	Арпады
Бацька	Альмаш
Маці	Прадслава Святаполкаўна^[d]
Жонка	Ілона Сербская^[d][1]
Дзеці	Лізавета Венгерская^[d], Геза II^[d], Ласла II^[d][2], Іштван IV^[d][2] і Сафія Венгерская^[d]
Партыя	палітык да ўзнікнення палітычных партый^[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бе́ла II (венг.: II. (Vak) Béla, сербск.: Бела II), па мянушцы Сляпы (1108 — 13 лютага 1141) — венгерскі кароль з дынастыі Арпадаў.

Аслеплены хлопчык

Асляпленне Альмаша і Белы

Ва ўзросце каля 7 гадоў (1115) Бела жорстка пацярпеў з-за свайго бацькі, прынца Альмаша. Узлаваны перыядычнымі спробамі Альмаша зрынуць яго з прастола, кароль Кальман Кніжнік (старэйшы брат Альмаша), які кіраваў у той час, загадаў асляпіць яго, а заадно з ім і свайго малалетняга пляменніка Белу, і пасадзіць абодвух у манастыр у Дзёмёше, каля Эстэргама. Альмаш не супакоіўся нават пасля асляплення, ізноў паспрабаваў падняць бунт (1116), ізноў пацярпеў няўдачу і вымушаны быў бегчы ў Візантыю, дзе і памёр (1117). Кальман (Каламан) завяшчаў прастол свайму сыну Іштвану (1116). Маленькага Белу схавалі манахі. Слабы здароўем кароль Іштван II не меў дзяцей і, як сведчаць летапісы, быў рады даведацца пад канец свайго жыцця, што яго аслеплены кузен Бела жывы і дагэтуль знаходзіцца на тэрыторыі Венгрыі. Іштван II адшукаў Белу, дараваў яго зямельнымі ўладаннямі ў Тольне, пасватаў за яго князёўну Ілону Сербскую — дачку Ураша I Вуканавіча, жупана Сербскага княства Рашка, і абвясціў сваім спадчыннікам.

Узыходжанне на трон. Арадская бойня

«Крывавы сход» у Арадзе, 1131. Мініяцюра з Ілюстраванай хонікі. На троне — кароль Бела II і яго жонка Ілона Сербская.

З нагоды каранацыі Белы II каля горада Арада быў скліканы дзяржаўны сход (országgyűlés), на які запрасілі ўсю венгерскую знаць (1131). Цырымонія прысягі новаму каралю перарасла ў расправу над усімі, хто быў западозраны ў саўдзеле ў асляпленні Белы і яго бацькі. У летапісах гаворыцца пра 68 пакараных смерцю, а таксама маюцца намёкі на тое, што адказнасць за ідэю і ажыццяўленне гэтай расправы ляжыць, галоўным чынам, на каралеве Ілоне.

Вайна з Барысам Каламанавічам

У самым пачатку кіравання Белы яго слепатой спрабаваў скарыстацца меркаваны сваяк Барыс, унук Уладзіміра Манамаха. Манамах выдаў сваю дачку Яўфімію замуж за венгерскага караля Каламана (Кальмана), але, пасля таго як Яўфімія нарадзіла сына Барыса, кароль Каламан адмовіўся прызнаць яго сваім, абвінаваціў жонку ў шлюбнай нявернасці і адправіў яе назад да бацькі, разам з сынам. Барыс палічыў пераход венгерскай кароны да сляпога караля зручным момантам для таго, каб прад’явіць уласныя правы на прастол, і, заручыўшыся падтрымкай польскага герцага Баляслава III, уварваўся ў Венгрыю. Напярэдадні вырашальнай бітвы каралева Ілона запатрабавала, каб уся венгерская знаць прызнала Барыса незаконнанароджаным. Тыя, хто адмовіўся гэта зрабіць, былі пакараны смерцю. Бітва адбылася 22 ліпеня 1132 года на рацэ Шая. Караля Белу падтрымалі аўстрыйцы, кіруючы дом якіх быў звязаны дынастычнай сувяззю з сямействам Белы (Бела II выдаў сваю сястру Хедвіг (Ядвігу) замуж за старэйшага сына Аўстрыйскага маркграфа Леапольда III). Перамога засталася за аўстра-венгерскай войскам, Барыс выратаваўся, але сур’ёзнай пагрозы для кіравання Белы больш не ўяўляў.

Кіраванне

Быўшы сляпым, кароль Бела II вымушаны быў дзяліць уладу са сваімі набліжанымі і, перш за ўсё, са сваёй жонкай, каралевай Ілонай, і яе братам Белашам, якога яна прызначыла галоўнакамандуючым каралеўскай арміяй. Пад кіраўніцтвам Белаша венгерская войска зноў далучыла да тэрыторыі каралеўства частку Далмацыі (1136) і захапіла Боснію (1137), герцагам якой быў прызначаны малалетні каралеўскі сын Ласла. У 1139 годзе 30-тысячнае венгерская войска прыняла ўдзел у міжусобнай вайне рускіх князёў. Венгры аблажылі Чарнігаў у складзе арміі кіеўскага князя Яраполка, сына Манамаха. Чарнігаўскі князь Усевалад Ольгавіч вымушаны быў прасіць міру. Кароль Бела II не ўдзельнічаў у гэтым паходзе: адхілены ад дзяржаўных спраў, ён шукаў суцяшэння і пацехі ў віне і памёр 13 лютага 1141 года ад наступстваў п’янства. Новым каралём Венгрыі быў абвешчаны старэйшы сын Белы Геза II.

Зноскі

1. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
2. Lundy D. R. The Peerage
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Бела II

Літаратура

• Бела, король // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

папярэднік	кіраванне	пераемнік
Іштван II	Бела II	Геза II
1116—1131	1131—1141	1141—1162