Бледа

Бледа
Βλήδας
Кіраўнік гунскага царства
434 — 444
Папярэднік Ругіла
Пераемнік Атыла
Нараджэнне невядома
Смерць 444(0444)
Бацька Мундзук
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бле́да (грэч. Βλήδας[1], лац.: Bleda, пам. каля 445) — правадыр гунаў у 434—444 гг., брат і суправіцель Атылы[2].

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Паходжанне

[правіць | правіць зыходнік]

Бацька Бледы Мундзук быў з царскага роду гунаў, а браты Мундзука — Октар (або Оптар) і Руа (або Роас, Руга, Ругіла) — былі правадырамі ў гунаў.[3] Пра Мундзука больш нічога не вядома, акрамя таго, што ён быў бацькам Бледы і знакамітага правадыра гунаў Атылы.

Візантыйскі дыпламат і гісторык Прыск паведамляў пра біскупа арыянскай веры (верагодна, германца) з такім імем, пасланым візантыйскім імператарам Маркіянам каля 456 года да караля вандалаў Гейзерыха для перамоў.[4] Пракоп згадвае гота Бледу ў войску Тотылы.[5] Аднак Іардан адзначаў, што варвары лёгка запазычвалі імёны ў суседніх плямёнаў.[6]

Кіраванне

[правіць | правіць зыходнік]

У 434 годзе пасля смерці Руа (Ругілы) яго пляменнікі Бледа і Атыла сталі правадырамі гунаў. Верагодна, Бледа быў старэйшым з братоў, бо «Гальская хроніка 452 года» пад 434 годам паведамляе толькі яго імя як спадчынніка Ругілы: «Rugila Rex Chunorum, cum quo pax firmata, moritur, cui Bleda succedit.»

Не захавалася сведчанняў пра тое, як менавіта браты дзялілі ўладу. Гісторык Джон Багнел Б'юры выказаў здагадку, што Бледа кіраваў на ўсходзе гунскіх уладанняў, у той час як Атыла ваяваў на захадзе. У той жа час у запісах Прыска браты ў перыяд сумеснага кіравання прымалі рашэнні і ўдзельнічалі ў перамовах з Рымскай імперыяй сумесна.

У 441—442 гг. гуны пад кіраўніцтвам Атылы і Бледы захапілі большую частку візантыйскай правінцыі Ілірык (суч. Сербія).[7] Візантыйскі палкаводзец Аспар узначальваў войскі імперыі ў Фракіі, яго блазан Зеркан быў захоплены гунамі і здабыў новага гаспадара ў асобе Бледы. Фрагмент з незахаванай працы Прыска распавядае пра стаўленне Бледы да свайго блазна Зеркана, і гэты фрагмент утрымлівае найбольш поўную інфармацыю, якая дайшла да нашага часу, пра асобу самога Бледы.[8]

Бледа любіў Зеркана, хоць Атыла цярпець не мог выгляду карліка з дэфармаванымі нагамі. Калі Зеркан збег разам з іншымі палоннымі, Бледа загадаў шукаць толькі яго. Зеркана прывялі назад у ланцугах, але, толькі ўбачыўшы яго, Бледа засмяяўся і прабачыў улюбёнца, а потым падарыў яму ў якасці жонкі знатную жанчыну.

У 444 годзе па хроніцы сучасніка падзей Праспера Аквітанскага Атыла забіў брата: «Атыла, цар гунаў, Бледу, брата свайго і паплечніка па царстве, забіў і яго народы вымусіў сабе падпарадкоўвацца»[9]. Пазнейшы храніст 2-й паловы VI стагоддзя Марцэлін Коміт датуе гібель Бледы 445 годам, а «Гальская хроніка 452 года» змяшчае гэту падзею пад 446 годам.

Бледа ў эпасе

[правіць | правіць зыходнік]
  • Бледа стаў адным з герояў германскай сагі «Песня пра Нібелунгаў», складзенай у XII стагоддзі. Ён дзейнічае пад імем Бледэль: «Высакародны Бледэль, што Этцэлю [Атыле] быў брат». У гераічнай сазе Бледэль гіне ў баі ад мяча бургундаў.
  • Бледа таксама стаў вядомым героем у венгерскай літаратуры пад імем Буда. У першых венгерскіх хроніках XIII стагоддзя Атылу зрабілі родапачынальнікам венгерскіх каралёў, але і да гэтага ў сярэднявечнай гістарыяграфіі венграў атаясамлялі з гунамі, абапіраючыся на фанетычнае падабенства этнонімаў у лацінскай мове. У XIX стагоддзі венгерскі паэт Арань Янаш (Arany János) напісаў паэму «Смерць караля Буды», у якой Буда заснаваў аднайменны горад Буда (раён суч. Будапешта) і вылучыў у кіраванне палову свайго каралеўства малодшаму брату Атыле. Аднак сварка паміж жонкай Атылы Ільдыкай і жонкай Буды Гынгівер[10] скончылася тым, што Атыла забіў Буду, захапіўшы ўсю ўладу ў гунскім каралеўстве.

Зноскі

  1. ↑ Транскрыпцыя паводле Прыска.
  2. ↑ Бледа // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  3. ↑ Іардан («Гетыка», 180): «Гэты самы Атыла быў народжаны ад Мундзука [Mundzuco], якому даводзіліся братамі Октар і Роас; як распавядаюць, яны трымалі ўладу да Атылы.».
  4. ↑ Прыск у перакладзе Дэстуніса, фр. 18
  5. ↑ Пракоп, «Вайна з готамі», 3.5
  6. ↑ Іардан («Гетыка», 58): «Бо ўсе ведаюць і зважалі, наколькі ў звычаі ў плямёнаў пераймаць па большай частцы імёны: […] у сарматаў — германскія. Готы ж пераважна запазычваюць імёны гунскія.»
  7. ↑ Марцэлін Коміт (442 г.): «Bleda et Attila, fratres, multarumque gentium reges, Illyricum Thraciamque depopulati sunt.».
  8. ↑ Суда, zeta, 29. Таксама Priscus fr.11 FHG (4.96).
  9. ↑ Праспер Аквітанскі (444 г.): «Attila rex Chunorum Bledam fratrem et consortem in regno suum perimit eiusque populos sibi parere compellit.»
  10. ↑ Gyongyver — дахрысціянскае венгерскае імя

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]