Джон Кернкрас

Джон Кернкрас
англ.: John Cairncross
Род дзейнасці	пісьменнік, разведчык, двайны агент, перакладчык, выкладчык універсітэта, літаратурны крытык
Дата нараджэння	25 ліпеня 1913(1913-07-25)[1][2]
Месца нараджэння	Lesmahagow^[d], Саўт-Ланаркшыр^[d], Шатландыя, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Дата смерці	8 кастрычніка 1995(1995-10-08)[1][2] (82 гады)
Месца смерці	Англія, Вялікабрытанія[3]
Грамадзянства	Вялікабрытанія
Месца працы	Сакрэтная разведвальная служба Civil Service^[d] Заходні рэзервовы ўніверсітэт Кейза Паўночна-Заходні ўніверсітэт Food and Agriculture Organization^[d] Міністэрства дзяржаўнай бяспекі СССР^[d] Italian National Labor Bank^[d]
Альма-матар	Універсітэт Глазга Трыніці-каледж Hamilton Academy^[d]
Партыя	Камуністычная партыя Вялікабрытаніі^[d]
Член у	Кембрыджская пяцёрка Travellers Club^[d]

Джон Кернкрас (англ.: John Cairncross; 25 ліпеня 1913 — 8 кастрычніка 1995) — афіцэр брытанскай разведкі ў час Другой сусветнай вайны, які працаваў таксама на савецкую разведку^[4]. Да 1990 лічыўся імаверным пятым членам «Кембрыджскай пяцёркі», пакуль яго не выкрыў савецкі перабежчык Алег Гардзіеўскі.

Скончыўшы Кембрыджскі ўніверсітэт, Кернкрас прыйшоў на працу ў Форын Офіс. У 1937 годзе ён уступіў у Камуністычную партыю Вялікабрытаніі. У 1942 годзе паступіў у MІ-6, дзе меў доступ да шыфравальнай тэхнікі. Працуючы ў сакрэтным разведцэнтры Блэчлі-парк, ён здабываў інфармацыю, якую перадаваў у СССР.

Алег Гардзіеўскі: «шатландзец Джон Кернкрас быў у контрразведцы і меў шмат матэрыялаў-перахопаў нямецкіх паведамленняў. І хоць англічане самі перадавалі ваенную інфармацыю Савецкаму Саюзу, але частку, якую яны не хацелі перадаваць, перадавалі сакрэтна Кернкрас і залучаны ім агент у аддзеле перахопу Леа Лонг»^[5].

Паводле думкі^[6] брытанскай разведкі, менавіта дадзеныя, перададзеныя Кернкрасам пра амерыканскія і брытанскія даследаванні ў вобласці ядзернага ўзбраення, ляглі ў аснову савецкай ядзернай праграмы.

Пасля таго як у 1951 годзе контрразведка MI5 прадставіла доказы, Кернкрас прызнаўся, што працаваў на СССР. Тым не менш, ён не быў пакараны ў крымінальным парадку, што пазней прывяло да вінавачання ўрада ў тым, што яно хавала сваю ролю таемнага суўдзельніка. Асоба пятага чалавека з «кембрыджскай пяцёркі» заставалася недаказанай да 1990 года, калі перабежчык з КДБ Алег Гардзіеўскі паказаў на Кернкраса.

Пасля сваіх прызнанняў Кернкрас пераехаў у Рым, дзе працаваў у Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН аж да сваёй адстаўкі. Потым ён з'ехаў на поўдзень Францыі, дзе памёр у 1995 годзе.

Гл. таксама

• Блэчлі-парк
• Крыптааналіз «Энігмы»
• Праграма «Ультра»

Зноскі

1. Deutsche Nationalbibliothek Record #119356546 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 2 мая 2014.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
2. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #119356546 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
4. Джон Кернкросс (нявызн.). Служба внешней разведки Российской Федерации. Архівавана з першакрыніцы 21 лютага 2012. Праверана 2010-8-8.
5. Штирлиц(недаступная спасылка)
6. The Cambridge spy ring // Бі-бі-сі. — BBC News, 13 сентября 1999.