Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн

Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн
англ.: Donald Duart Maclean
Род дзейнасці дыпламат
Дата нараджэння 25 мая 1913(1913-05-25)[1][2]
Месца нараджэння
Дата смерці 6 сакавіка 1983(1983-03-06) (69 гадоў) ці 11 сакавіка 1983(1983-03-11)[3] (69 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Бацька Donald Maclean[d][4]
Маці Gwendoline Margaret Devitt[d][4]
Жонка Melinda Marling[d]
Месца працы
Альма-матар
Партыя
Член у
Узнагароды і прэміі
Ордэн Чырвонага Сцяга Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн[5][6] (таксама Марк Пятровіч Фрэйзер; нар. Дональд Дзюарт Мак-Лэйн, англ.: Donald Duart Maclean; «Гамер»[7]; 25 мая 1913, Мэрылебан, Лондан — 7 сакавіка 1983, Масква) — брытанскі дыпламат, які быў таксама агентам савецкай разведкі.

Член Камуністычнай партыі Вялікабрытаніі з 1932 года. Член КПСС з 1956 года[5]. Доктар гістарычных навук.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 25 мая 1913 у сям'і Дональда Мак-Лэйна  (англ.) (бел. (1864—1932) — значнага брытанскага палітычнага дзеяча ад партыі лібералаў, міністра асветы Вялікабрытаніі ў 1931—1932 гадах.

У 1931—1933 гадах вучыўся на факультэце сучасных моў у каледжы Трыніці-Хол Кембрыджа. У 1933—1934 гадах вучыўся ў Лонданскім універсітэце. Спецыяліст па Францыі і Германіі.

Са жніўня 1934 года пры пасярэдніцтве яго студэнцкага прыяцеля Кіма Філбі пачаў супрацоўнічаць з савецкай разведкай, тлумачыў сваё рашэнне ўсведамленнем пагрозы фашызму, якая нарастала[5].

Пасля сканчэння навучання ва ўніверсітэце яму было настойліва рэкамендавана выйсці з кампартыі і ўладкавацца на службу ў Форын Офіс.

З 1934 года Мак-Лэйн знаходзіўся на дыпламатычнай службе. Яго сувязніком пад канец 1930-х гадоў да пераводу ў Парыж была Кіці Харыс[8]. У 1938 годзе Мак-Лэйн быў прызначаны сакратаром брытанскага пасольства ў Парыжы.

У 1939 годзе падчас працы ў Парыжы пазнаёміўся з амерыканкай Меліндай Марлінг, з якой жаніўся 10 чэрвеня 1940 года.

У 1940 годзе пасля эвакуацыі пасольства Мак-Лэйн быў пераведзены з Парыжа на пасаду сакратара пасольства ў Вашынгтон. Ён таксама кіраваў супольным камітэтам па ядзерных даследаваннях і атрымаў доступ да дакументаў амерыканскай атамнай праграмы. У 1941 годзе Вальтэр Крывіцкі, савецкі перабежчык, паведаміў англійскай разведцы пра існаванне «крата», у яго сведчаннях тэарэтычна можна было апазнаць Мак-Лэйна. У 1944 годзе Мак-Лэйн быў прызначаны першым сакратаром англійскага пасольства ў Вашынгтоне. З 1948 года Мак-Лэйн працаваў саветнікам пасольства ў Каіры. У 1950 годзе атрымаў падвышэнне да кіраўніка Амерыканскага дэпартамента Форын Офіс. Меў доступ да сакрэтнай інфармацыі па ядзернай праграме.

У 1951 годзе Кім Філбі папярэдзіў Мак-Лэйна, што яго і Бёрджэса раскрылі. Мак-Лэйн і Бёрджэс былі нелегальна перапраўлены ў СССР. Па дырэктыве кіраўніка МДБ С. Д. Ігнацьева «з мэтай бяспекі» яны былі адпраўлены ў закрыты для наведання замежнікаў горад Куйбышаў[9] пад імёнамі Марка Пятровіча Фрэйзера (Мак-Лэйна) і Джыма Андрэевіча Эліята (Бёрджэс). Мак-Лэйн пачаў працаваць выкладчыкам англійскай мовы ў мясцовым педінстытуце[10].

28 ліпеня 1952 года Марк Пятровіч напісаў заяву з просьбай залічыць яго ў штат ВНУ выкладчыкам англійскай мовы[11]. Ён лічыў, што «рускія людзі павінны ведаць англійскую мову, бо хуткая сусветная рэвалюцыя павінна была завяршыцца па-англійску»[11].

C 1955 года Мак-Лэйн жыў у Маскве. З таго ж гады працаваў у часопісе «Міжнароднае жыццё», пісаў пад псеўданімам С. Мадзаеўскі.

Па сведчанні Людмілы Чорнай, першыя гады жыцця ў СССР Мак-Лэйн злоўжываў алкаголем, аднак праз некалькі гадоў здолеў цалкам пераадолець гэтую загану[6].

З 1961 года да свайго скону Мак-Лэйн працаваў у Інстытуце сусветнай эканомікі і міжнародных адносін АН СССР. Ім было падрыхтавана некалькі буйных прац па розных праблемах міжнародных адносін. За манаграфію «Знешняя палітыка Англіі пасля Суэца», апублікаваную ў СССР, а таксама ў Англіі і ЗША, яму была прысвоена навуковая ступень доктара гістарычных навук. У 1969 годзе Мак-Лэйн абараніў дысертацыю на тэму «Праблемы знешняй палітыкі Англіі на сучасным этапе».

Апошнія гады жыцця хварэў ракам.

У 1983 годзе Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн памёр ад сардэчнага прыступу. Пазней урна з яго парэшткамі была адпраўлена на радзіму, дзе захоўвалася ў сямейным склепе да 1985 года, калі сын Мак-Лэйна Дональд перавёз яе ў ЗША па месцы жыцця сям'і.

Ацэнка ўнёску

[правіць | правіць зыходнік]

За гады супрацы з савецкай знешняй разведкай Мак-Лэйн перадаў ёй вялікую колькасць зусім сакрэтных дакументальных матэрыялаў, у тым ліку шыфраванае ліставанне МЗС Англіі са сваімі пасольствамі за мяжой, пратаколы пасяджэнняў кабінета міністраў, планы ЗША і Вялікабрытаніі па пытаннях выкарыстаннем атамнай энергіі ў вайсковых мэтах. Яго інфармацыя па гэтай праблематыцы была атрымана ў верасні 1941 года і згуляла важную ролю ў разгортванні аналагічных прац па стварэнні атамнай зброі ў СССР.

Зноскі

  1. ↑ Donald Maclean // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ Donald D. MacLean // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ Find a Grave — 1996. Праверана 30 жніўня 2019.
  4. ↑ а б Kindred Britain
  5. ↑ а б в Пётр Черкасов. Вторая жизнь "Гомера"(недаступная спасылка). Официальный сайт СВР России. Москва: Известия.Ru (21 мая 2003). — «16 июня 1972 года он направляет в дирекцию ИМЭМО заявление следующего содержания: «Прошу впредь числить меня под фамилией Маклэйн Дональд Дональдович». В последний раз подписывается как Фрейзер. 19 июня заместитель директора Института Е. М. Примаков издает приказ, в котором говорится: „Ст. научного сотрудника ФРЕЙЗЕРА Марка Петровича впредь числить под фамилией, именем и отчеством МАКЛЭЙН Дональд Дональдович“»  Архівавана з першакрыніцы 17 верасня 2018. Праверана 19 ліпеня 2017.
  6. ↑ а б Черная 2005.
  7. ↑ Евдокимов 2003.
  8. ↑ Михаил Лейбельман. Богини разведки XX века. Kackad.com (25 чэрвеня 2009). — «Пришлось специально прикрепить к нему Китти. Он ежедневно приносил многие документы, она фотографировала их, и после отправляла в Центр.»  Праверана 19 ліпеня 2017.
  9. ↑ Хумарьян 2004.
  10. ↑ Кожин, Внукова 2008.
  11. ↑ а б Кембриджская пятерка(недаступная спасылка). Самарский государственный университет. Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2017. Праверана 19 ліпеня 2017.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]