Катаванні зняволеных у турме Абу-Грэйб

Адзін з калідораў установы.

Турма Абу-Грэйб размешчана за 32 км на захад ад Багдаду, сталіцы Ірака. Яшчэ ў часы былога іракскага лідара Садама Хусейна тут утрымліваліся, акрамя звычайных крымінальнікаў, палітычныя зняволеныя, над якімі наглядчыкі здзяйснялі розныя здзекі. У перыяд з 2003 па 2006 гады амерыканцамі тут утрымліваліся грамадзяне, абвінавачаныя ў здзяйсненні злачынстваў, накіраваных супраць сіл заходняй кааліцыі. Тады Абу-Грэйб стаў больш шырока вядомы за кошт сур’ёзных правапарушэнняў з боку амерыканскай адміністрацыі.

Агалоска ў СМІ

[правіць | правіць зыходнік]
Амерыканскі вайсковец Чарлз Грэйнер збівае звязаных зняволеных.

У красавіку 2004 года амерыканскі канал «CBS» паказаў сюжэт пра катаванні над зняволенымі турмы, што выклікала гучны міжнародны скандал. Паведамленні аб катаваннях былі сустрэты абурэннем у Іраку. Прадстаўнікі Часовага кіраўнічага савета назвалі катаванні «ненавіснай практыкай, накіраванай на прыніжэнне чалавечай годнасці іракцаў»[1].

Часопіс «New Yorker» у маі абвінаваціў міністра абароны ЗША Дональда Рамсфелда ў тым, што той санкцыянаваў катаванні зняволеных, каб хутчэй атрымаць ад іх разведданыя[2]

У лютым 2005 года агенцтва «Associated Press», спасылаючыся на справаздачы з турмы, заявіла, што адзін з палонных загінуў ад катаванняў у працэсе допыту спецыялістамі ЦРУ. Упершыню фотаздымак загінулага Манадэля аль-Джамадзі са сцягнутымі за спіной запясцямі, на фоне якога пазіруюць амерыканскія вайскоўцы Чарлз Грэйнер і Сабрына Харман, быў апублікаваны ў лістападзе 2004 года. Аднак з таго моманту ЗША сцвярджалі, што той пакончыў з сабой, не раскрываючы пры гэтым падрабязнасцяў. У матэрыяле Associated Press гаварылася, што зняволены загінуў пасля таго, як яго падвесілі за звязаныя за спіной рукі. Па заключэнні ваеннага патолагаанатама, ён памёр ад удушша, выкліканага ціскам на грудзі[3].

У сакавіку праваабарончая арганізацыя «Амерыканскі саюз за грамадзянскія свабоды» апублікавала службовую запіску былога камандуючага кааліцыйнымі сіламі ў Іраку генерала Рыкарда Санчэса ад 14 верасня 2003 года. У дакуменце генерал дазваляў выкарыстанне некаторых метадаў допыту, якія, на думку юрыстаў Амерыканскага саюза грамадзянскіх свабод, парушалі Жэнеўскія канвенцыі[4].

Даклад Тагубы

[правіць | правіць зыходнік]
Турэмны наглядчык сядзіць на іракцы.
Асноўны артыкул: Даклад Тагубы

У сакрытным дакладзе Антоніа Тагубы выкладзены вынікі работы службы крымінальных расследаванняў арміі ЗША (CID) пад кіраўніцтвам палкоўніка Джэры Маселы. Было апытана каля 50 сведак, падазраваных і зняволеных. Следчыя выявілі мноства фатаграфій і відэазапісаў, на якіх адлюстраваны здзекі над зняволенымі ў кастрычніку—снежні 2003 года.

Антоніа Тагуба пісаў:

«Я выявіў, што наўмысныя злоўжыванні ў звароце з зняволенымі персаналам ваеннай паліцыі ўключалі ў сябе наступныя дзеянні:
  • розныя збіцці зняволеных: пінк, аплявухі, удары нагамі па аголеным ступням;
  • фатаграфаванне і відэаздымкі аголеных зняволеных мужчынскага і жаночага полу;
  • гвалтоўнае памяшканне зняволеных у розныя паставы, якія імітуюць палавы акт для фатаграфавання;
  • прымус зняволеных да таго, каб яны здымалі з сябе вопратку і знаходзіліся голымі некалькі дзён запар;
  • прымус зняволеных мужчынскага полу да нашэння жаночай ніжняй бялізны;
  • прымус груп зняволеных мужчынскага полу да мастурбацыі, у той час як іх фатаграфавалі і здымалі на відэа;
  • аголеных зняволеных мужчынскага полу звальвалі ў кучу і потым скакалі па іх;
  • аголенага зняволенага з надзетым на галаву пакетам змяшчалі на ўпаковачную скрыню, падлучыўшы да пальцаў яго рук і ног і да пеніса драты для сімуляцыі катаванняў электрашокам;
  • прымацоўвалі ланцуг для сабакі да нашыйніка на шыі аголенага зняволенага, жанчына-ахоўнік трымала яго пры гэтым за ланцуг і пазіравала для фатаграфіі;
  • ахоўнік здзяйсняў палавы акт са зняволенай;
  • нацкоўвалі ваенных сабак (без наморднікаў) на зняволеных, каб іх запалохаць, па меншай меры ў адным выпадку зняволены сур’ёзна пацярпеў ад укусаў.»

Тагуба адзначаў, што стварэнне такіх умоў утрымання было патрабаваннем ваеннай разведкі і іншых федэральных органаў для правядзення допытаў.

Часопіс Time пісаў, што служачым Пентагона было забаронена чытаць даклад Тагубы. Таксама забаранялася абмяркоўваць тэму з сябрамі і членамі сям’і[5].

Суды

[правіць | правіць зыходнік]
Амерыканскія вайскоўцы пазіруюць на фоне «піраміды» з голых зняволеных.
Сабрына Харман пазіруе на фоне зняволенага, зацкаванага сабакам.

Абарона абвінавачаных

[правіць | правіць зыходнік]

На судовым працэсе ў студзені 2005 года адвакат аднаго з абвінавачаных — ваеннага спецыяліста Чарлза Грэнэра заявіў: «ён выконваў сваю работу. Ішоў загадам і заслужыў хвалу за гэта». Па словах адваката, у тым, што зняволеных вадзілі на павадку і прымушалі голымі збірацца ў «піраміды», не было нічога заганнага. Сам абвінавачаны жартаваў падчас працэсу, заявіўшы: «што б ні адбылося, я думаю, усё скончыцца на станоўчай ноце, і я захаваю ўсмешку на твары»[6].

У дзейнасці юрыдычнай камісіі прымаў актыўны ўдзел псіхолаг і арганізатар Стэнфардскага турэмнага эксперыменту Філіп Зімбарда, які вельмі зацікавіўся падрабязнасцямі гэтай гісторыі. Яго занепакоіла, што намаганні афіцыйных ваенных і ўрада былі накіраваны на абвінавачванне ў злоўжываннях некалькіх «пархатых авечак», замест таго каб прызнаць гэта сістэмнымі праблемамі афіцыйна ўсталяванай ваеннай сістэмы выканання пакарання.

У рэшце рэшт Зімбарда апынуўся ў камандзе юрыстаў, што абараняла аднаго з наглядчыкаў турмы штаб-сяржанта А. Фрэдэрыка. Зімбарда меў доступ да ўсіх следчым дакументах і дакументах з абмежаваным доступам, а таксама сведчыў як сведка-эксперт на ваенным трыбунале Фрэдэрыка, які быў прысуджаны да васьмі гадоў зняволення (кастрычнік 2004).

Зімбарда выкарыстаў свой вопыт у справе Фрэдэрыка пры напісанні кнігі «Эфект Люцыпара: асэнсаванне пераўтварэнні добрых людзей у злых», у якой мяркуе, што паміж Стэнфардскім эксперыментам і злоўжываннямі ў Абу-Грэйбэ ёсць шмат агульнага.

Паказанні зняволеных

[правіць | правіць зыходнік]

Паводле паказанняў шэрагу былых зняволеных, амерыканскія назіральнікі гвалтавалі іх, ездзілі на іх верхам, прымушалі вылоўліваць ежу з турэмных прыбіральняў. У прыватнасці, зняволеныя расказалі: «яны прымушалі нас хадзіць на карачках, як сабак, і гаўкаць. Мы павінны былі гаўкаць, як сабакі, а калі ты не гаўкаў, то цябе білі па твары без усялякага жалю. Пасля гэтага яны нас кідалі ў камеры, забіралі матрацы, разлівалі на падлозе ваду і прымушалі спаць у гэтай жыжцы, не здымаючы капюшонаў з галавы. І пастаянна ўсё гэта фатаграфавалі»; «адзін амерыканец сказаў, што згвалціць мяне. Ён намаляваў жанчыну ў мяне на спіне і прымусіў устаць мяне ў ганебную пазіцыю, трымаць у руках уласную машонку»[7].

Прысуды

[правіць | правіць зыходнік]

З 2004 года па жнівень 2007 года ваенны трыбунал разгледзеў больш за 11 спраў амерыканскіх ахоўнікаў, восем з іх атрымалі турэмны тэрмін. Былы камендант Абу-Грэйб Джэніс Карпінскі была паніжана ў званні з брыгаднага генерала да палкоўніка, палкоўнік Томас Паппас, які ўзначальваў аддзел ваеннай разведкі ў турме, быў звольнены і аштрафаваны на $ 8 тыс.[8] Сабрына Харман атрымала шэсць месяцаў турмы. Чарлз Грэйнер быў прысуджаны 15 студзеня 2005 года да 10 гадоў зняволення[9]. Старшы сяржант Эйван Фрэдэрык быў прысуджаны да васьмі гадоў зняволення, кампенсацыі шкоды, звальнення са службы і пазбаўлення ўсіх званняў[10]. Сяржант Джавал Дэвіс атрымаў шэсць месяцаў турмы. Джэрэмі Сівітц — адзін год. Эрмін Круз прысуджаны да васьмі месяцаў, Раман Крол — 10 месяцаў. Ліндзі Інгланд — тры гады зняволення. Сяржант Сантас Кардона атрымаў 90 дзён прымусовых работ. Мішэль Сміт — 179 дзён зняволення.

Рэакцыя і заявы

[правіць | правіць зыходнік]
Вайскоўцы Сабрына Харман і Чарлз Грэйнер пазіруюць на фоне голых зняволеных.

Выканаўчы дырэктар арганізацыі Human Rights Watch Кэнэт Рот адзначыў: «ЗША страцілі маральную перавагу і апусцілі планку міжнародных правілаў, якія закліканы абараніць амерыканскіх салдат у канфліктах». Пентагон у сваю чаргу заявіў наступнае: «ні адзін адказны супрацоўнік міністэрства абароны не ўхваляў праграмы, якая магла б прывесці да такіх здзекаў, якія мы бачылі на нядаўна апублікаваных відэазапісах і фотаздымках»[2].

Як адзначалася ў «The New York Times Magazine», філосаф Сьюзен Зонтаг лічыла, што фатаграфіі з турмы з’яўляюцца тыповым выразам амерыканскай поп-культуры з яе бруталізаванай жорсткай парнаграфіяй, садысцкімі кінафільмамі і відэагульнямі, модай дакументаваць і выстаўляць на ўсеагульны агляд сваё жыццё. Яна пісала, што гэтыя фатаграфіі ўяўляюць сабой «сапраўдную натуру і сэрца Амерыкі». Зонтаг казала: «цяпер салдаты пазіруюць, выставіўшы ўверх вялікі палец, пакідаючы сведчанні аб уласных зверствах, і пасылаюць гэтыя здымкі сваім сябрам і знаёмым. Цяпер чалавека запрашаюць на тэлешоу, каб ён падзяліўся з шырокай публікай сакрэтамі прыватнага жыцця, якія ў былыя часы прынята было захоўваць за сяммю пячаткамі і хаваць любой цаной. Што на самой справе ілюструюць гэтыя фатаграфіі, дык гэта культуру, у якой мы жывем, — культуру бессаромнасці, замяшаную на захапленні нічым не прыкрытай, нязвінляльнай жорсткасцю»[11].

Член камітэта ААН супраць катаванняў Оле Ведэл Расмусен казаў, што глыбока шакаваны фотаздымкамі з турмы. Па яго словах, ён не бярэцца «прадставіць сабе псіхічныя пакуты іракскіх палонных, сексуальна зняважаных амерыканскімі жанчынамі», «тое, што з імі здарылася — горш, чым смерць: гэта прыніжэнне будзе іх пераследваць ўсё жыццё». ЗША, на думку Камітэта, парушылі адразу некалькі артыкулаў міжнароднай Канвенцыі супраць катаванняў[12].

Спецдакладчык ААН па праблеме пазасудовых распраў Асма Джахангір адзначыла, што публікацыя фатаграфій «парушыла табу вакол таго, што робяць краіны, якія ўзяліся несці дэмакратыю іншым краінам»[12].

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Пытки в тюрьме Абу-Грейб — ВУС Ирака требует расследования // NEWSru.com, 1 мая 2004
  2. ↑ а б New Yorker: пытки в «Абу-Грейб» — часть программы, одобренной Дональдом Рамсфельдом // NEWSru.com, 16 мая 2004
  3. ↑ Установлен первый случай смерти от пыток в «Абу-Грейб» // NEWSru.com, 18 февраля 2005
  4. ↑ Терехов А. Новый скандал вокруг Пентагона // Независимая газета, 31 марта 2005
  5. ↑ Walt V. Military Personnel: Don't Read This! Архівавана 17 жніўня 2013. // Time, May. 08, 2004
  6. ↑ Адвокат по делу «Абу Грейб»: «Разве это пытки?» // Русская служба Би-би-си, 11 января 2005
  7. ↑ Показания узников «Абу-Грейб»: военнослужащие США насиловали подростков // NEWSru.com, 21 мая 2004
  8. ↑ Следователю Абу-Грейб смягчили жесткость // Коммерсантъ, № 150 (3726), 22 августа 2007
  9. ↑ Graner gets 10 years for Abu Ghraib abuse // MSNBC по сообщению Associated Press, 16 января 2005
  10. ↑ Court sentences England to 3 years Архівавана 2 лютага 2007 года. //
  11. ↑ Бурума Я. Призраки Архівавана 30 красавіка 2009. // The New York Review of Books, 2008 (перевод Иосифа Фридмана на russ.ru)
  12. ↑ а б Сексуальное унижение — широко распространённая практика // Le Monde, 12 мая 2004

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]