Кіраты

Кіраты
(किराँत जाति)
Агульная колькасць 1 229 005 (2019)
Рэгіёны пражывання Непал — 1222005[1]
Бутан — 7200[2]
Мова кірацкія мовы
Рэлігія індуізм, анімізм, будызм
Блізкія этнічныя групы невары, цян, лепча

Кіра́ты (непальск.: किराँत जाति) — група малых сіна-тыбецкіх народаў у Непале і Бутане. Агульная колькасць — 1 229 005 чалавек.

Паходжанне

[правіць | правіць зыходнік]

Назва кіратаў паходзіць ад санскр.: किरात. У Ведах і Махабхараце яна ўжываецца адносна старажытных гімалайскіх народаў. У даліне Катманду кіратаў лічылі першымі валадарамі, якія кіравалі навакольнымі землямі. Пазней назва кіратаў давалася пэўным этнічным або каставым групам сіна-тыбецкага паходжання, якія згодна з уяўленнямі суседніх груп былі першаснымі насельнікамі дадзенай мясцовасці[3]. У другой палове XX ст. дзякуючы працам кірацкага гісторыка Імана Сінь Чэмджонга[4], які атаесаміў продкаў кіратаў з біблейскімі кірэці[5], сярод саміх кіратаў распаўсюдзіўся міф аб іх супольным паходжанні з усходняга Міжземнамор’я.

У нашы дні большасць лінгвістаў прытрымліваецца гіпотэзы, паводле якой носьбіты кірацкіх моў перасяліліся з усходняга Тыбета на тэрыторыі паўднёвых схілаў Гімалайскіх гор прыкладна у 1 тысячагоддзі да н.э.[6][7][8]

Этнічныя супольнасці

[правіць | правіць зыходнік]

Кіраты падзяляюцца на некалькі этна-моўных супольнасцей, геаграфічна ізаляваных адна ад адной. Найбольшыя з іх:

  • Ат-пахарыя (Непал)
  • Бахінг (Непал)
  • Заходнія бантава (Непал)
  • Усходнія бантава (Бутан)
  • Сунувар (Непал)

Акрамя таго, існуюць эндагамныя каставыя і тэрытарыяльныя групы накшталт рая, лімбу, якша, хая і інш. Яны размаўляюць на асобных дыялектах кірацкіх моў або моў суседніх народаў.

У апошнія дзесяцігоддзі сярод кіратаў Непала шырыцца рух за прызнанне адзінага кірацкага народа.

Асаблівасці культуры

[правіць | правіць зыходнік]

Адносная геаграфічная і сацыяльная ізаляванасць розных груп кіратаў прывяла да разнастайнасці ў культурных традыцыях. Большасць кіратаў — земляробы і рамеснікі. У Бутане яны таксама займаюцца горнай жывёлагадоўляй. Многія кіраты даліны Катманду працуюць на гарадскіх прадпрыемствах або ў дзяржаўнай адміністрацыі. У Непале распаўсюджана як прыватная маёмасць на зямлю, так і абшчынная. У Бутане да 1958 г. кіраты знаходзіліся ў стане прыгонных. Да нашых дзён яны працуюць на дзяржаўных землях або наймаюцца на працу ў якасці пастухоў да бхотыя.

У старажытнасці існавалі паліандрыя, матрылакальны адлік сваяцтва і перадача спадчыны па матчынай лініі. У нашы дні толькі некаторыя групы, накшталт лімбу даліны Катманду, фармальна захоўваюць адлік сваяцтва па матчынай лініі, але спадчына падзяляецца паміж усімі дзецьмі незалежна ад іх полу.

У кіратаў захавалася мноства рэлігійных звычаяў, якія адасабляюць іх ад суседніх народаў. Для іх характэрны анімізм, шанаванне старажытных племянных багоў, сямейныя рытуалы. У Непале старажытныя вераванні інтэграваны ў індуізм, у Бутане — у будызм.

Фальклор адметны генеалагічнымі і гістарычнымі паданнямі.

Кірацкія мовы належаць да асобнай галіны сіна-тыбецкай сям’і моў. У XVIII — XIX стст. на асобных мовах пісаліся літаратурныя творы, пераважна рэлігійныя.

Зноскі

  1. ↑ Socio system of Kirat of Nepal
  2. ↑ Walang
  3. ↑ D. C. Roy Ancient Kirata and Kirata Today: A case of the Lepchas of West Bengal
  4. ↑ Grégoire Schlemmer. New past for the sake of a better future: re-inventing the history of the Kirant in East Nepal. European Bulletin of Himalayan Research, 2004, 25-26, pp.119-144.
  5. ↑ кніга Царстваў, 30:14
  6. ↑ Dr. Nawa Raj Subba Exploring the Kirat Language Family From Ancient Echoes to Modern Voices
  7. ↑ Guillaume Jacques. A reconstruction of Proto-Kiranti verb roots. Folia Linguistica, 2017, 51 (s38), pp.177-215.
  8. ↑ George van Driem Languages of the Himalayas, 2001

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]