Манескі кодэкс

Кюрэнберг
Манескі кодэкс. каля 1300 г.
Codex Manesse
Матэрыял	Пергамент
Памеры	35,5 × 25 см
Гайдэльбергскі ўніверсітэт
(інв. Cod. Pal. Germ. 848)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Манескі кодэкс (лац.: Codex Manesse, англ.: Manesse Codex, ці ням.: Große Heidelberger Liederhandschrift^[1], таксама вядомы як Манескі спеўнік, Манескі рукапіс і Вялікі Гайдэльбергскі спеўнік) — найбольш вядомы сярэдневяковы ілюмінаваны рукапіс, які ўяўляе сабой зборнік свецкай паэзіі на сярэдневерхненямецкай мове. У наш час захоўваецца ў бібліятэчным зборы Гайдэльбергскага ўніверсітэта. Складаецца з 426 пергаментных аркушаў памерам 35,5×25 см.

Апісанне

Змест

Паводле каментарыяў спецыялістаў, манускрыпт уяўляе сабой

найбольш прыгожа ілюмінаваны нямецкамоўны манускрыпт за стагоддзі[2]

На старонках кодэкса намалявана вялікая колькасць знаці ў поўным баявым абмундзіраванні, у геральдычных колерах і пры дэвізах (нягледзячы на тое, што іх твары, як правіла, схаваны), які прымалі ўдзел у бітвах. Шмат выяў бяруць свае вытокі ў значэнні імёнаў паэтаў (так, напрыклад, Дзітмар фон Айст намаляваны конна на муле, таму што адно са значэнняў яго імя можа быць інтэрпрэтавана такім чынам) ці паходзіць са зместу вершаў паэтаў (Вальтэр фон дэр Фогельвейдэ намаляваны ў задуменнай позе, якая падыходзіць да яго ўласнага апісання сябе ў адным з яго найбольш вядомых паэтычных песенных твораў). З-за таго, што манускрыпт быў скончаны практычна праз сто гадоў пасля смерці некаторых з пералічаных паэтаў, ні фізічнае падабенства, ні геральдычнае апісанне не можа быць прызнана цалкам дакладным, нягледзячы на тое, што гэтыя звесткі часта паўтараліся раней і цяпер.

Манескі спеўнік змяшчае выключна паэтычныя творы на сярэдневерхненямецкай мове. Ён быў створаны каля 1300 года ў Цюрыху магчыма дзякуючы калекцыянерам са знатнага роду Манесэ, якія даі рукапісу яго назву. Кодэкс з'яўляецца рэпрэзентатыўным зборам сярэдневяковых лірычных песень і крыніцай звестак пра мастацтва мінезангу. Асноўная частка кодэкса, якая ахоплівае творчасць 110 аўтараў, напісана ў пачатку XIV ст., пазней, у сярэдзіне стагоддзя ў яго былі ўнесены яшчэ 30 аўтараў. 138 мініяцюр, якія адлюстроўваюць сярэдневяковых паэтаў пры двары, прызнаны шэдэўрамі верхнерэйнскага гатычнага ілюмініравання.

Мінезінгеры ў Манескім кодэксе

Рудольф фон Феніс Гейнрых фон Фельдэке Готфрыд фон Найфен Кюрэнберг Дзітмар фон Айст Генрых фон Морунген Райнмар фон Гагенау Фрыдрых фон Гаўзен Фрыдрых фон Лайнінген

Вальтэр фон дэр Фогельвейдэ Вальфрам фон Эшэнбах Гартман фон Аўэ Найдгарт фон Роенталь Яганэс Хадлаўб Фраўэнлаб Ульрых фон Ліхтэнштэйн Вальтэр фон Клінген

Кіраўнікі ў Манескім кодэксе

Старонка Манескага кодэкса з вершамі Вальтэра фон дэр Фогельвейдэ

• Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
• Канрадзін
• Венцэль II Багемскі
• Генрых IV Пробус

Выкананне манускрыпта

Рукапіс выкананы ў гатычным шрыфтавым стылі тэкстуры, што азначае, што тэкст пакрывае старонку раўнамерна, характэрнай асаблівасцю гэтага стылю з'яўляецца спецыфічная «выцягнутасць» літар. Знакі прыпынку практычна адсутнічаюць, вялікія літары выкарыстоўваецца ў пачатку кожнага абзаца. Рукапіс ахоплівае творчасць сярэдневяковых лірыкаў ва ўсёй яе разнастайнасці відаў і формаў (песні, лэ і інш.), пачынаючы з першых узораў свецкай песеннай культуры (Кюрэнберг, 1150—1160 гг.) да з'яўлення рукапісных тэкстаў (Хадлаўб, каля 1300 года). Паэтычныя тэксты ў рукапісы не натаваныя^[3]. У Манескім кодэксе сабраны вершы 140 сярэдневяковых паэтаў (6000 строф), дапоўненыя іх партрэтамі памерам у цэлы ліст, часта з гербамі і ўпрыгожаным шлемам. Размяшчэнне аўтараў у кодэксе арыентуецца на іх саслоўнае становішча.

Манескі кодэкс — няскончаны паэтычны зборнік, не ўсе матэрыялы ў ім спарадкаваны, засталося некалькі прапушчаных пустых старонак.

Гл. таксама

• Мінезанг

Зноскі

1. Гайдэльберг, Гайдэльбергскі ўніверсітэт, Бібліятэка, Codex Palatinus Germanicus 848
2. Ingeborg Glier, reviewing Koschorreck and Werner 1981 in Speculum 59.1 (January 1984), p 169. Адзіны іншы вядомы сучасны Манескаму кодэксу спеўнік — Вайнгартэнскі спеўнік (ням.: Weingartener Liederhandschrift), які стаў, відаць, пыкладам для Манескага кодэксу.
3. Поўная факсімільная копія Манескага кодэкса на сайце бібліятэкі Гайдэльбергскага ўніверсітэта

Літаратура

Факсімільная копія

• Heidemarie Anderlik (Hrsg.): Codex Manesse — die große Heidelberger Liederhandschrift, Heidelberg, Universitätsbibliothek (Cod. Pal. germ. 848). (Virtuelle Bibliothek). Heidelberg, Universitätsbibliothek, 2006.

Даследаванні

• Vollständige Textausgabe: Die Große Heidelberger Liederhandschrift (Codex Manesse). In getreuem Textabdruck herausgegeben von Friedrich Pfaff. Titelausgabe der zweiten, verbesserten und ergänzten Auflage bearbeitet von Hellmut Salowsky. Universitätsverlag C. Winter, Heidelberg 1995, ISBN 3-8253-0369-1
• Ricardo da Costa e Alyne dos Santos Gonçalves. «Codex Manesse: quatro iluminuras do Grande Livro de Canções manuscritas de Heidelberg (século XIII) — análise iconográfica. Primeira parte (Codex Manesse: four illuminations by The Great Book of Heidelberg [XIII century] — iconographic analysis. First part)». In: LEÃO, Ângela, e BITTENCOURT, Vanda O. (orgs.). Anais do IV Encontro Internacional de Estudos Medievais — IV EIEM. Belo Horizonte: PUC Minas, 2003, p. 266—277. ([1]).
• Ricardo da Costa. «Codex Manesse: três iluminuras do Grande Livro de Canções manuscritas de Heidelberg — (século XIII) — análise iconográfica. Segunda parte (Codex Manesse: three illuminations by The Great Book of Heidelberg [XIII century] — iconographic analysis. Second part)». In: Brathair 2 (2), 2002: p. 09-16 (ISSN 1519-9053) ([2])
• Ricardo da Costa. «Codex Manesse: três iluminuras do Grande Livro de Canções manuscritas de Heidelberg (século XIII) — análise iconográfica. Terceira parte (Codex Manesse: three illuminations by The Great Book of Heidelberg [XIII century] — iconographic analysis. Third part)». In: Brathair 3 (1), 2003, p. 31-36 (ISSN 1519-9053) ([3])
• Friedrich Heinrich von der Hagen (Hrsg.): Minnesinger. Deutsche Liederdichter des zwölften, dreizehnten und vierzehnten Jahrhunderts. Theil 1. Manessische Sammlung aus der Pariser Urschrift. Barth, Leipzig 1838 (Digitalisat)
• Gisela Kornrumpf: Die Heidelberger Liederhandschrift C. in: K. Ruh (Hrsg.): Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon. 2. Aufl., Bd. 3 (1981), Sp. 584—597
• Elmar Mittler u. a. (Hrsg.): Codex Manesse. Katalog zur Ausstellung 1988 in der Universitätsbibliothek Heidelberg. Edition Braus, Heidelberg 1988, ISBN 3-925835-20-2
• Ingo F. Walther: Codex Manesse. Die Miniaturen der Großen Heidelberger Liederhandschrift. Insel, Frankfurt am Main 1988, ISBN 3-458-14385-8
• Max Schiendorfer: Ein regionalpolitisches Zeugnis bei Johannes Hadlaub (SMS 2). In: Zeitschrift für deutsche Philologie 112 (1993), S. 37-65 (zum «Manessekreis»)
• Der Codex Manesse und die Entdeckung der Liebe, hrsg. hrsg. von Maria Effinger, Carla Meyer und Christian Schneider unter Mitarbeit von Andrea Briechle, Margit Krenn und Karin Zimmermann, Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2010 (Schriften der Universitätsbibliothek Heidelberg, Band 11), ISBN 978-3-8253-5826-6

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Манескі кодэкс
• Поўная факсімільная копія Манескага кодэкса на сайце бібліятэкі Гайдэльбергскага ўніверсітэта (ням.) (англ.)
• Старонка Любоўная тэматыка ў Манескім кодэксе Архівавана 4 лютага 2016. на сайце бібліятэкі Гайдэльбергскага ўніверсітэта (ням.)
• Манессева рукопись // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.