Маціяс Габсбург

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Мацвей.
Маціяс Габсбург
ням.: Matthias
венг.: Mátyás
чэшск.: Matyáš
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
13 чэрвеня 1612 — 20 сакавіка 1619
Папярэднік Рудольф II Габсбург
Пераемнік Фердынанд II Габсбург
22-і кароль Чэхіі
1611 — 1619
Папярэднік Рудольф II Габсбург
Пераемнік Фердынанд II Габсбург
кароль Венгрыі
19 лістапада 1608 — 20 сакавіка 1619
Папярэднік Рудольф II Габсбург
Пераемнік Фердынанд II Габсбург
Нараджэнне 24 лютага 1557[1]
Смерць 20 сакавіка 1619(1619-03-20)[3][4][…] (62 гады)
Месца пахавання
Род Габсбургі
Бацька Максіміліян II Габсбург
Маці Марыя Іспанская
Жонка Ганна Цірольская[d][5]
Веравызнанне Каталіцкая Царква
Дзейнасць дзяржаўная служба[d][6] і палітыка[6]
Узнагароды
ордэн Залатога Руна рыцар ордэна Залатога руна
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Маціяс, Мацвей, Маціяш, (ням.: Matthias, венг.: Mátyás, чэшск.: Matyáš; 24 лютага 1557 — 20 сакавіка 1619) — кароль Германіі (рымскі кароль) з 1612 года, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі, эрцгерцаг Аўстрыйскі з 20 студзеня 1612 года (замяшчаў імператара Рудольфа II з 1593 года), кароль Венгрыі пад імем Мацьяш II, кароль Чэхіі пад імем Маціяш II, з дынастыі Габсбургаў.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Сын імператара Максіміліяна II і Марыі Іспанскай, дачкі імператара Карла V і інфанты Ізабелы Партугальскай. Выхавальнікам Маціяса быў навуковы дыпламат Агі Жыслен дэ Бусбек (Augler Ghislain de Busbecq).

Па запрашэнні каталіцкай, але варожай іспанцам партыі паўднёвых нідэрландскіх правінцый, Маціяс адправіўся туды тайна ў 1577 годзе. У 1578 годзе атрымаў, з вялікімі абмежаваннямі, званне штатгальтара, але, зразумеўшы, што яму не ўдасца дамагчыся ўплыву ў краіне, у 1581 годзе склаў з сябе ўладу.

У 1593 годзе прызначаны намеснікам свайго брата імператара Рудольфа II.

У Вене ён зблізіўся з Мельхіёрам Клезелем, які пазней стаў кардыналам і галоўным саветнікам Маціяса. Калі самаўпраўнасць імператара выклікала вайну з якія абуранымі венграмі і туркамі, Маціяс узяў на сябе аднаўленне спакою. У 1606 годзе ў Вене з князем Трансільваніі Іштванам Бочкаі быў заключаны мір, які гарантаваў рэлігійную свабоду ў Венгрыі. Рудольф не пагадзіўся з яго рашэннямі, і Маціяс уступіў у міжусобную барацьбу з псіхічнахворым імператарам, прымусіўшы брата саступіць яму ў 1608 годзе Аўстрыю, Венгрыю і Маравію, а ў 1611 годзе Чэхію, Сілезію і Лужыцу.

Пасля ўзыходжання на імператарскі прастол на яго палітыку істотны ўплыў аказваў Клезель, які спадзяваўся дамагчыся кампрамісу паміж каталіцкімі і пратэстанцкімі часткамі імперыі з мэтай узмацнення дзяржавы. Яшчэ падчас барацьбы з Рудольфам Маціяс быў вымушаны пайсці на саступкі пратэстантам у Аўстрыі, Маравіі і Венгрыі, каб прыцягнуць іх у якасці сваіх саюзнікаў. Са знешніх ворагаў яму прыйшлося змагацца з трансільванскім князем Бетленам Габарам. Прымірэнчай палітыцы Маціяса супрацьстаялі іншыя прадстаўнікі дому Габсбургаў, у тым ліку яго брат эрцгерцаг Максіміліян, які спадзяваўся забяспечыць пераход прастола да прыхільніка каталіцтва эрцгерцага Фердынанда Штырыйскага, які стаў пазней імператарам Фердынандам II. Па патрабаванні членаў сваёй сям’і бяздзетны Маціяс каранаваў Фердынанда каралём Чэхіі (1617) і Венгрыі (1618).

Спробы ўрада знішчыць правы, пададзеныя пратэстантам, і асабліва «Грамату Вялікасці», падараваную Рудольфам II чэхам у 1609 годзе, выклікала незадавальненне, якое перайшло ў Чэшскае паўстанне, што паклала пачатак Трыццацігадовай вайне. Тым часам як чэхі арганізавалі сваё асобнае кіраванне і аказвалі супраціўленне са зброяй у руках, а жыхары Сілезіі і Маравіі да іх далучыліся, Фердынанд зрынуў Клезеля і вырваў стырны кіравання ў хворага і старога Маціяса, які неўзабаве пасля таго і памёр.

У 1633 годзе рэшткі Маціяса былі перанесены ў Капуцынеркірхэ; ён быў першым імператарам, пахаваным у Імператарскім склепе.

Сям’я

[правіць | правіць зыходнік]

4 снежня 1611 года ажаніўся з эрцгерцагіняй Ганнай Цірольскай, дачкой свайго дзядзькі аўстрыйскага эрцгерцага Фердынанда II. Выжылых дзяцей ад гэтага шлюбу не было.

У кінематографе

[правіць | правіць зыходнік]

У фільме «Батары» (2008) роля імператара Мацвея выканаў Франка Нера.

Зноскі

  1. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #119400839 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 14 жніўня 2015.
  2. ↑ а б Матвей (австр. эрцгерцог) // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  3. ↑ Matthias // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. ↑ Matthias (Matthias) // Brockhaus Enzyklopädie
  5. ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  6. ↑ а б Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Папярэднік
--- 		Штатгальтар
1578—1581 		Пераемнік
Герцаг Анжуйскі
Папярэднік
Рудольф II 		Імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
1612—1619 		Пераемнік
Фердынанд II
Папярэднік
Рудольф II 		Кароль Венгрыі
1608—1618 		Пераемнік
Фердынанд II
Папярэднік
Рудольф II 		Кароль Чэхіі
1611—1617 		Пераемнік
Фердынанд II
Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).
Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)
800 814 840 843 855 875 877 881 887 891
   Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —    
891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983
   Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II   
983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155
    —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —    
1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410
   Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —    
1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637
   Жыгімонт — Фрыдрых III — Максіміліян I — Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II   
1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806
   Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II   

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі