Роберт Герман Шомбург

Роберт Герман Шомбург
Robert Hermann Schomburgk
Нараджэнне 5 чэрвеня 1804(1804-06-05)[1][2][…]
Смерць 11 сакавіка 1865(1865-03-11)[1][2][…] (60 гадоў)
Член у
Навуковая ступень Доктар філасофіі (PhD)
Дзейнасць геаграфія, батаніка і этнаграфія
Месца працы
Вядомы як даследчык Паўднёвай Амерыкі, брытанскі дыпламат
Узнагароды
Рыцар Саксонскага ордэна Заслуг
Ордэн Чырвонага арла 3-й ступені
Ордэн Чырвонага арла 3-й ступені
Кавалер ордэна Ганаровага легіёна
Рыцар-бакалаўр
Рыцар-бакалаўр
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Сістэматык жывой прыроды

Сэр Роберт Герман Шомбург (ням.: Robert Hermann Schomburgk; 5 чэрвеня 1804, Фрайбург, Курфюрства Саксонія — 11 сакавіка 1865, Шонеберг, Берлін, Прусія) — нямецкі даследчык на службе Вялікабрытаніі; брытанскі консул у Дамініканскай Рэспубліцы і Сіяме (сучасны Тайланд). Праводзіў геаграфічныя, этнаграфічныя і батанічныя пошукі ў Паўднёвай Амерыцы і Вест-Індыі.

Жыццяпіс

[правіць | правіць зыходнік]

Маладосць

[правіць | правіць зыходнік]

Роберт Герман Шомбург нарадзіўся 5 чэрвеня 1804 года ў саксонскім Фрайбургу. Быў старэйшым сынам пратэстанцкага святара, у сям’і якога было пяцёра дзяцей. З 14 гадоў навучаўся камерцыі[4]. У 1823 годзе, жывучы ў Лейпцыгу ў свайго дзядзькі Генры Шомбурга, вывучаў батаніку пад кіраўніцтвам прафесара Швійгрыхерэ (Schwiigrichere)[5].

Прадпрымальніцтва

[правіць | правіць зыходнік]

Першапачаткова спрабуючы займацца камерцыяй, у 1826 годзе адправіўся ў ЗША, дзе некаторы час быў наёмным служачым у гандлёвых установах Бостана і Філадэльфіі[6].

У 1828 годзе яму прапанавалі інспектаваць перавозку саксонскіх авечак у амерыканскі штат Вірджынія, і некаторы час ён жыў у гэтым штаце. У тым жа годзе стаў саўладальнікам тытунёвай мануфактуры ў Рычмандзе. Але фабрыка згалела, а Шомбург страціў усе ўкладзеныя сродкі[6]. У далейшым пацярпеў яшчэ адну няўдачу на вест-індскім востраве Сент-Томас, калі ўся яго маёмасць была знішчана пажарам. У рэшце рэшт ён пакінуў дзейнасць прадпрымальніка.

Экспедыцыі на Віргінскія астравы і ў Брытанскую Гвіяну

[правіць | правіць зыходнік]
Маршрут экспедыцыі ў Брытанскую Гвіяну, 1835—1839 (мапа Р. Г. Шомбурга, 1840)

У 1830 годзе адправіўся на Анегаду, найпаўночнейшы з астравоў Віргінскага архіпелага, сумна вядомы тым, што многія караблі разбіваліся аб яго рыфы, не адзначаныя на мапах. Увесну 1831 гады ён стаў відавочцам трох караблекрушэнняў, якія адбыліся ў берагоў Анегады; асабліва моцнае ўражанне на яго зрабіла крушэнне іспанскай шхуны, у выніку якога загінулі 185 рабоў, прыкаваных у патанулым судне[4]. Не валодаючы спецыяльнымі ведамі, якія патрабаваліся для падобнай працы[6], ён абследаваў востраў на свае сродкі, старанна закарціраваўшы рыфы, якія атачаюць востраў, і месцазнаходжанне 53 патанулых судоў[7]. Ён апісаў марскія плыні, кліматычныя і батанічныя асаблівасці вострава, паказаў уласцівыя для мясцовай фаўны віды беспазваночных, рыб і паўзуноў[8] і адправіў Каралеўскаму геаграфічнаму таварыству Лондана даклад, які зрабіў такое спрыяльнае ўражанне, што ў 1835 годзе яму было даручана правесці экспедыцыю па даследаванні Брытанскай Гвіяны[9].

Гэта заданне ён выканаў вельмі паспяхова (1835—1839), выпадкова выявіўшы вялізны гарлачык (1837[заўв 1]), апісаны Джонам Ліндлі (1938) як Victoria regia Lindl. (у гонар каралевы Вікторыі). Акрамя таго, яму ўдалося знайсці мноства новых відаў архідэй, і ў 1938 годзе Ліндлі назваў адзін з родаў гэтага сямейства ў гонар даследчыка — шамбургія[en] (лац.: Schomburgkia)[6].

У 1841 годзе ён вярнуўся ў Гвіяну ўжо як афіцыйны прадстаўнік брытанскага ўрада — для інспектавання гэтай калоніі і ўстанаўлення яе ўсходніх і заходніх межаў. У выніку былі намечаны папярэднія межы Брытанскай Гвіяны з Венесуэлай, празваныя «лінія Шомбурга», а таксама з нідэрландскай калоніяй Сурынам (на ўсходзе)[9]. Акрамя таго, ён працягнуў свае геаграфічныя і этнаграфічныя даследаванні, сумесна з малодшым братам Морыцам Рыхардам[de][6][10]. Роберт Шомбург неадступна настойваў на неабходнасці замацавання паўднёвых межаў калоніі — з Бразіліяй. Да гэтага яго падахвочвалі неаднаразовыя выпадкі, калі яму непасрэдна даводзілася назіраць, як бразільскія каланізатары занявольваюць індзейцаў мясцовых плямёнаў, якія па большай частцы зніклі. Даследаванні Шомбурга былі запатрабаваны ў пачатку XX стагоддзя, у 1904 годзе, калі пры пасрэдніцтве італьянскага караля Віктара Эмануіла Ⅲ вырашалася пытанне аб размежаванні тэрыторый Брытанскай Гвіяны і Бразіліі.

У чэрвені 1844 года браты прыбылі ў Лондан, дзе Роберт прадставіў Геаграфічнаму таварыству даклад аб сваёй паездцы і за свае заслугі быў узведзены ў рыцарскую годнасць каралевай Вікторыяй (1845)[6]. Сэр Роберт Шомбург працягнуў службу на іншых афіцыйных пасадах; у 1846 годзе ён быў накіраваны на Барбадас, дзе займаўся зборам звестак для складання геаграфічнага і статыстычнага апісання вострава. Апошняе было выдадзена ў Лондане (1848) пад загалоўкам «Гісторыя Барбадаса» (англ.: The History of Barbados)[заўв 2].

Дыпламатычная дзейнасць і апошнія гады

[правіць | правіць зыходнік]

У 1848 годзе яго прызначылі брытанскім консулам у Дамініканскай Рэспубліцы. У 1850 годзе ён падпісаў выгодную для Вялікабрытаніі гандлёвую дамову, а таксама забяспечыў перамір’е з кіраўніком Гаіці Сулуком у інтарэсах дамініканскага ўрада. У наступныя гады Шомбург пісаў змястоўныя артыкулы па фізічнай геаграфіі вострава Гаіці для часопіса Каралеўскага геаграфічнага таварыства[6]. У 1851 годзе ён стаў першым дакладна вядомым чалавекам, які падняўся на найвышэйшую гару вострава (і ўсяго Карыбскага басейна), Піка Дуартэ, назваўшы яе «Монтэ Ціна» і амаль правільна вымераўшы яе вышыню — 3140 метраў[12]. У 1857 годзе быў прызначаны генеральным консулам Вялікабрытаніі ў Сіяме, дзе брытанская карона ажыццяўляла экстэрытарыяльную юрысдыкцыю праз консульскія суды[en] над брытанскімі падданымі[en]. У лісце свайму кузену Уільяму Роберт Шомбург адзначае[13]:

Каб атрымаць уяўленне аб англійскім сумарным[en] паліцэйскім судаводстве, я быў вымушаны перад ад’ездам з Лондана на працягу некаторага часу наведваць тамтэйшыя паліцэйскія суды, а таксама знаёміцца з гэтымі працэсамі шляхам вывучэння кніг.

Абгрунтаваўшыся ў Бангкоку, ён таксама працягнуў свае геаграфічныя пошукі. У лісце даецца кароткая справаздача аб яго паездцы ў паўнезалежнае каралеўства Чыангмай у 1859—1860 гадах[14], а затым вандраванні на слане праз горны хрыбет да Малам’яйна ў Бенгальскім заліве і вяртанні ў Бангкок пасля шляху працягласцю 130 дзён і прыкладна 1000 англійскіх міль (каля 1600 км)[13].

У 1864 годзе, у сувязі з пагаршэннем стану здароўя, ён быў змушаны пакінуць дзяржаўную службу. Памёр 11 сакавіка 1865 года ў берлінскім прыгарадзе Шонеберг.

Уклад у навуку

[правіць | правіць зыходнік]

Р. Г. Шомбург за сваё жыццё правёў комплексныя фізіка-геаграфічныя, этнаграфічныя і батанічныя даследаванні ў Вест-Індыі (астравы Анегада, Барбадас, Гаіці), Брытанскай Гвіяне, Паўднёва-Усходняй Азіі (Чыянгмай). Яго батанічныя зборы ўключалі віды раслін, невядомыя навуцы. Ён апісаў шэраг батанічных таксонаў (суправаджаюцца абазначэннем «R.H.Schomb.»)[15]. Яго батанічная калекцыя знаходзіцца ў Каралеўскім садзе К’ю[en], а этнаграфічная калекцыя з Гаяны — у Брытанскім музеі[13][16]. З’яўляецца аўтарам навуковых манаграфій і артыкулаўПерайсці да раздзела «#Бібліяграфія».

Цікавасці

[правіць | правіць зыходнік]

Сэр Р. Г. Шомбург быў не толькі даследчыкам, аўтарам навуковых публікацый і дыпламатам, але таксама таленавітым мастаком[4][17].

Узнагароды і прызнанне

[правіць | правіць зыходнік]
Мемарыял братам Шомбургам у Фрайбургу.

Сэр Роберт Герман Шомбург меў навуковую ступень доктара філасофіі і быў членам шэрагу навуковых таварыстваў Еўропы, Амерыкі і Азіі, у тым ліку[11]:

Шомбург з’яўляўся кавалерам ордэнаў прускага «Чырвонага арла», саксонскага «За заслугі» і французскага «Ганаровага легіёна»[11].

У гонар яго названы алень Шомбурга[en] (Rucervus schomburgki; эндэмічны від Тайланду, вымерлы ў 20 стагоддзі), а таксама шэраг паўднёваамерыканскіх рыб, як Mylesinus schomburgkii (Valenciennes, 1850), Polycentrus schomburgkii (Müller & Troschel, 1849) і Myloplus schomburgkii (Jardine, 1841)[18].

Таксама ў яго гонар названы многія неатропічныя расліны, як, напрыклад, Harperocallis schomburgkiana (Oliv.) L.M.Campb. & Dorr.

Бібліяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Навуковыя працы Р. Г. Шомбурга

[правіць | правіць зыходнік]
Манаграфіі
Артыкулы

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Па гэтай знаходцы быў апісаны новы род гарлачыкавых — Victoria Lindl., але відавая назва ў пазнейшы час была зведзена ў сінонімы Victoria amazonica Poepp.
  2. ↑ Поўная назва: «Гісторыя Барбадаса; якая змяшчае геаграфічнае і статыстычнае апісанне вострава; кароткі выклад гістарычных падзей з пачатку яго каланізацыі; а таксама справаздача аб яго геалогіі і прыродных багаццях. Напісана сэрам Робертам Г. Шомбургам, доктарам філасофіі, кавалерам Каралеўскага прускага Ордэна Чырвонага арла; Каралеўскага саксонскага ордэна Заслуг; Каралеўскага французскага Ордэна Ганаровага легіёна; членам-карэспандэнтам Каралеўскіх геаграфічнага, заалагічнага і энтамалагічнага таварыстваў Лондана; членам Імператарскай акадэміі «Леапальдзіна» і ганаровым членам сельскагаспадарчага таварыства Барбадаса і акругі Сэнт-Філіп» (англ.: The History of Barbados; comprising a geographical and statistical description of the island; a scetch of the historical events since the settlement; and an account of its geology and natural productions. By Sir Robert H. Schomburgk, Ph.D, Knight of the Royal Prussian Order of the Red Eagle; of the Royal Saxon Order of Merit; of the Royal French Order of the Leghion of Honour. Corresponding Member of the Royal Geographical, the Zoological, and the Entomological Society of London; Member of the Imperial Academy Leop. Carol. Nat. Curios., & Honorary Member of the Barbados General and the St. Philip’s District Agricultural Society)[11].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б Sir Robert Hermann Schomburgk // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ а б Robert Hermann Schomburgk // Brockhaus Enzyklopädie
  3. ↑ а б Шомбургк Роберт Герман // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 25 лютага 2017.
  4. ↑ а б в Gibney, 2010.
  5. ↑ Brochedon 1841, pp. 19–20.
  6. ↑ а б в г д е ё Appletons’ Cyclopædia of American Biography 1900.
  7. ↑ Schomburgk 1832, pp. 170–171.
  8. ↑ Schomburgk 1832.
  9. ↑ а б Схематычная мапа Брытанскай Гвіяны. World Digital Library (26 лютага 1840). Праверана 25 кастрычніка 2013.
  10. ↑ Schomburgk, Robert (1843). "Sources of the Takutu in British Guiana, in the year 1842". Journal of the Royal Geographical Society of London. 13: 18–75. doi:10.2307/1798133. JSTOR 1798133.
  11. ↑ а б в Schomburgk R. H. 1848, тытульны аркуш.
  12. ↑ Baker, Christopher P. (2009). Explorer's Guide Dominican Republic: A Great Destination. Explorer's Great Destinations. Countryman Press. p. 327. ISBN 978-1-58157-907-9.
  13. ↑ а б в Guehler, Ulrich (1949). "A Letter Written by Sir Robert H. Schomburgk H.B.M.'s Consul in Bangkok in 1860" (PDF). Journal of the Siam Society. JSS Vol. 37.2f (digital). Siam Society. Архівавана з арыгінала 3 жніўня 2019. Праверана 30 лістапада 2013. Translation of a letter written in German by Sir Robert H. Schomburgk ... sheds a light on living conditions in Siam at the time, especially so on the life at the British Consulate.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: бот: невядомы статус арыгінальнага URL (спасылка)
  14. ↑ 'Schomburgk’s Account of Xiengmai' in 1859—1860; 'Schomburgk’s Account of 'The Lao' in 1859—1860'. Forbes, Andrew, and Henley, David, Ancient Chiang Mai Volume 1. Chiang Mai, Cognoscenti Books, 2012.
  15. ↑ The International Plant Names Index (англ.). ipni.org. Архівавана з першакрыніцы 15 сакавіка 2013. Праверана 2 сакавіка 2013.
  16. ↑ British Museum Collection
  17. ↑ Одна из акварелей Р. Шомбургка(недаступная спасылка). stjohnhistoricalsociety.org. — Подпись к рисунку на сайте Общества Св. Иоанна: Vista of Coral Bay in a 1833 watercolor by Robert H. Schomburgk. Архівавана з першакрыніцы 28 красавіка 2012. Праверана 2 сакавіка 2013.
  18. ↑ Order CHARACIFORMES: Families TARUMANIIDAE, ERYTHRINIDAE, PARODONTIDAE, CYNODONTIDAE, SERRASALMIDAE, HEMIODONTIDAE, ANOSTOMIDAE and CHILODONTIDAE(недаступная спасылка). The ETYFish Project Fish Name Etymology Database. Christopher Scharpf and Kenneth J. Lazara (22 верасня 2018). Архівавана з першакрыніцы 9 студзеня 2022. Праверана 6 лістапада 2021.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
на англійскай мове
  • Schomburgk, Robert Herman // Appletons’ Cyclopædia of American Biography. — D. Appleton & Company[en], 1900.
  • Explorations on behalf of the Royal Geographical Society, 1835–1839 // The Guiana Travels of Robert Schomburgk 1835–1844 / Peter Rivière (ed.). — Aldershot: Ashgate (for the Hakluyt Society), 2006. — Vol. 1. — 419 (ⅹⅲ+406) p. — (Hakluyt Society Series Ⅲ). — ISBN 0-904180-86-7.
  • The Boundary Survey, 1840–1844 // The Guiana Travels of Robert Schomburgk 1835–1844 / Peter Rivière (ed.). — Aldershot: Ashgate (for the Hakluyt Society), 2006. — Vol. 2. — 278 (ⅹⅱ+266) p. — (Hakluyt Society Series Ⅲ). — ISBN 0-904180-88-3.
  • Robert Hermann Schomburgk’s Travels in Guiana and on the Orinoco During the Years 1835–1839 / Otto A. Schomburgk (ed.). — Georgetown: The Argosy Company, 1931.
  • Brochedon. Memoir of Robert H. Schomburgk // Schomburgk R. H. The Natural History of Fishes of Guiana. Part Ⅰ. — Edinburgh: W. H. Lizars; S. Highley; W. Curvey, 1841. — P. 17–79. — (The Naturalist's Library, Ichthyology, vol.3).
  • Forbes, Andrew and Henley, David (photographer). ‘Schomburgk’s Account of Xiengmai in 1859–1860’; ‘Schomburgk’s Account of ‘The Lao’ in 1859–1860’ // Ancient Chiang Mai. — CPA Media (eBook, Kindle Edition), 2012. — Vol. 1. — (Cognoscenti Books).
на рускай мове

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]