Томас Генры Хакслі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Хакслі.
Томас Генры Хакслі
Thomas Henry Huxley
Дата нараджэння 4 мая 1825(1825-05-04)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 29 чэрвеня 1895(1895-06-29)[1][2][…] (70 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька George Huxley[d][5]
Маці Rachel Withers[d][5]
Жонка Henrietta Anne Heathorn Huxley[d][6][5][…]
Дзеці Леанард Хасклі[d][6][5], Marian Collier[d][7][5], Noel Huxley[d][7], Jessie Orianna Huxley[d][7], Rachel Huxley[d][7], Henrietta Huxley[d][7][5], Henry Huxley[d][7][5] і Ethel Huxley[d][7][5]
Род дзейнасці біёлаг, мовазнавец, палеантолаг, перакладчык, іхтыолаг, заолаг, карцынолаг, анатам, фатограф, філосаф, антраполаг, фізіёлаг, натураліст, пісьменнік, эвалюцыяніст
Навуковая сфера Заалогія
Месца працы
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Thomas Wharton Jones[d][8]
Член у
Узнагароды
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Сістэматык жывой прыроды
Даследчык, які апісаў шэраг заалагічных таксонаў. Для ўказання аўтарства, назвы гэтых таксонаў суправаджаюць абазначэннем «Huxley».

Thomas Henry Huxley на Вікісховішчы
Выявы на Вікісховішчы

Томас Генры Хакслі (англ.: Thomas Henry Huxley, 4 мая 1825 — 29 чэрвеня 1895) — брытанскі заолаг, папулярызатар навукі і абаронца эвалюцыйнай тэорыі Чарльза Дарвіна (за свае яскравыя палемічныя выступленні ён атрымаў мянушку «Бульдог Дарвіна»)[9]. Член (у 1883—1885 гады — прэзідэнт) Лонданскага каралеўскага таварыства. У 1890 годзе ўзнагароджаны ганаровай Медалём Карла Лінея за працяг лінееўскіх традыцый у сучаснай біялогіі.

Працы

[правіць | правіць зыходнік]
Выява з франтыспіса твора Гекслі Evidence as to Man’s Place in Nature (1963), на якім супастаўляюцца шкілеты малпаў і чалавека

Яго даследчыцкія цікаўнасці былі звязанымі з параўнаўчай анатоміяй і магчымасцямі яе эвалюцыйнай інтэрпрэтацыі. Найбольш вядомыя яго дэбаты з Рычардам Оўэнам па пытанню аб ступені анатамічнай блізкасці чалавекападобных малпаў і чалаека (ілюстрацыя з франтыспіса яго твора аб месцы чалаека ў прыродзе на доўгія гады стала папулярным сімвалам дарвінаўскай тэорыі і прататыпам для шмат якіх падобных ілюстрацый і карыкатур). Томас Гекслі адстойваў незалежнасць прафесіянальнай навукі, пабудаванай на прынцыпах матэрыялізму. Для апісання сваіх адносінаў да панаваўшых у той час рэлігійных вераванняў, ён увёў тэрмін агнастыцызм.

Сям’я

[правіць | правіць зыходнік]

Гекслі быў заснавальнікам цэлай дынастыі выдатных англійскіх вучоных і дзеячаў культуры. Яго ўнукамі былі пісьменнік Олдас Хакслі, сэр Джуліян Хакслі (вядомы біёлаг-эвалюцыяніст, першы генеральны дырэктар ЮНЕСКА і заснавальнік Сусветнага фонда дзікай прыроды), і сэр Эндру Хакслі (фізіёлаг і Нобелеўскі лаўрэат).

Генеалогія сем’яў Арнальд і Гекслі

Узнагароды

[правіць | правіць зыходнік]

Гекслі і малпы

[правіць | правіць зыходнік]

Епіскап Оксфардскі Сэмюэл Уілберфарс быў адным з праціўнікаў Дарвіна. У чэрвені 1860 года, падчас выступлення на Брытанскім навуковым форуме, ён назваў «Паходжанне відаў» дрэнна напісанай кнігай. У канцы выступлення епікап запытаў Томаса Хакслі, аднаго з прыхільнікаў Дарвіна, па якой лініі — дзядулі ці бабулі — той паходзіць ад малпы. Пазней Гекслі казаў, што ў той момант ён павярнуўся да знаёмага, які сядзеў побач і сказаў: «Бог сам аддаў яго ў мае рукі» (The Lord hath delivered him into mine hands)[10]. Гекслі адказаў, што аддаў бы перавагу мець у якасці продка малпу, чым балбатлівага чалавека, які ўмешваецца ў навуковыя спрэчкі, аб якіх не мае аніякага ўяўлення. Публікаа напружана чакала, што адкажа яму епіскап, але той пакінуў зал, не сказаўшы ніводнага слова.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Философская энциклопедия. М., 1960. т. 1. С. 341.
  • История философиии. Т. 3. М., 1959. С. 453—455.
  • Мартынов Д. Е., Мартынова Ю. А. Янь Фу и Гексли: как «Эволюция и этика» сделалась «теорией природного развития» // Вопросы философии. 2016. № 9. С. 172—177.
  • Ashforth, Albert. Thomas Henry Huksley. Twayne, New York 1969.
  • Ayress, Clarence. Hyxley. Norton, New York 1932.
  • Clodd, Edward. Thomas Henry Huxley. Blackwood, Edinburgh 1902.
  • Huxley, Leonard. Thomas Henry Huxley: a character sketch.Watts, london 1920.

Зноскі

  1. ↑ а б в Nordisk familjebok — 1876.
  2. ↑ а б Thomas Henry Huxley // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б Гексли Томас Генри // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  4. ↑ Find a Grave — 1996. Праверана 8 лістапада 2024.
  5. ↑ а б в г д е ё ж Kindred Britain
  6. ↑ а б в г Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
  7. ↑ а б в г д е ё Lundy D. R. The Peerage
  8. ↑ Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 4 верасня 2018.
  9. ↑ [1] Архівавана 6 сакавіка 2016.
  10. ↑ Leonard Huxley The Life and Letters of Thomas Henry Huxley. — London: Macmillan, 1900. — Vol. 1. — P. 202.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]