Царква Святога Марціна (Вальяла)
| Славутасць | |
| Царква Святога Марціна | |
|---|---|
| Martini kirik | |
 | |
| 58°24′29,40″ пн. ш. 22°47′19,76″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Эстонія |
| Пасёлак | Вальяла |
| Канфесія | лютэранства |
| Тып будынка | царква |
| Архітэктурны стыль | раманскі стыль |
| Дата заснавання | XIII стагоддзе |
| Статус | ахоўваецца дзяржавай |
| Стан | дзейны |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Царква́ Свято́га Ма́рціна — найстарэйшая царква Эстоніі. Знаходзіцца ў пасёлку Вальяла на востраве Саарэмаа.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Адразу пасля заваёвы ў 1227 годзе датчане збудавалі ў Вальяле побач са старой крэпасцю каменную капліцу. З паўднёвага боку капліцы была рызніца. Сцены капліцы захаваліся і складаюць ніжнюю частку хора сучаснага будынка. Захаваліся таксама тагачасныя фрэскі, якія можна бачыць на паўночнай сцяне.
У 1240 годзе пачалося будаўніцтва аднанефнай царквы ў раманскім стылі: над усімі ўваходамі былі круглыя аркі. Яны значна пацярпелі, верагодна, падчас паўстання Юр’евай ночы, і пазней былі рэканструяваны. Вокны, скляпенні і верхняя частка будынка ўжо аформленыя ў іншым стылі. Новыя майстры, відаць, былі выкліканы са Швецыі.
У другой палове XIV стагоддзя была прыбудавана паліганальная апсіда. Будаўніцтва вежы, імаверна, працягвалася да XVII стагоддзя. Яе размяшчэнне даволі незвычайнае: яна знаходзіцца на паўднёвым баку царквы, над рызніцай. У сцены вежы ўмураваныя архаічныя трапецыяпадобныя надмагіллі, якія дагэтуль сустракаліся толькі на захадзе Эстоніі.
У 1820 годзе майстар з Курэссаарэ Номен Лорэнцэн стварыў алтарную карціну. У 1888 Густаў Норман зрабіў арган.
У 1922 годзе ад удару маланкі часткова згарэў дах.
У 1970-х гадах Далорэс Гофман стварыла вітражныя вокны.
У 2004 годзе Ага Тынт правёў капітальны рамонт аргана.
Архітэктура
[правіць | правіць зыходнік]
Ад першапачатковага галоўнага ўваходу, збудаванага ў раманскім стылі, застаўся толькі архівольт. Касякі, шчыт і фрыз адносяцца да пазнейшай перабудовы.
Масіўныя сцены, узведзеныя ў 1240—1270 гадах, падкрэсленыя здвоенымі ваконнымі праёмамі. З імі кантрастуе паліганальная апсіда, пабудаваная ў другой палове XIV стагоддзя з дбайна абцёсаных каменных блокаў; яна мае формы позняе готыкі.
Інтэр’ер
[правіць | правіць зыходнік]У дызайне інтэр’еру найбольш уражваюць купалападобныя скляпенні з вестфальскімі рэбрамі і басажамі. Аб тым, што ніжэй за вокны нефа калісьці праходзіла абарончая галерэя, сведчаць рабро ў сцяне і рэшткі балек. Дзвярны праём у арцы капліцы вёў да гарышча, якое служыла сховішчам.
Познераманская купель Вальялскай царквы — адзін з найстарэйшых узораў разьбы па камені ў Эстоніі. Лічыцца, што першапачаткова купель была выраблена для Хаапсальскай кафедры, але пазней перавезеная на Саарэмаа. Купель упрыгожаная познераманскімі завіткамі. Падобны дэкор можна ўбачыць у Рыжскай кафедры. Абедзве працы належаць руцэ аднаго майстра, меркавана, вестфальскага паходжання.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Царква Святога Марціна (Вальяла)- Вальяльская царква Архівавана 5 красавіка 2010. (эст.)
- Фотаздымкі царквы (эст.)
