3. milenij p. n. e.

Mileniji:

◄ | 4. milenij p. n. e. | 3. milenij p. n. e. | 2. milenij p. n. e. | ►

Vijekovi:

3. milenij p. n. e. pokriva rano i srednje bronzano doba. On predstavlja period kada je ojačao drevni imperijalizam, odnosno želja za osvajanjem, pogotovo kod gradova-države na Bliskom Istoku, dok su Indoevropljani počeli svoju ekspanziju prema Anatoliji, Evropi i Centralnoj Aziji. Civilizacija Drevnog Egipta je dosegla svoj vrhunac sa Starim kraljevstvom. Procjenjuje se da se stanovništvo svijeta udvostručilo i dostiglo oko 30 miliona ljudi.

Pregled

Prethodni milenij je svjedočio pojavi napredne, urbanizirane civilizacije, nove metalurgije temeljene na bronzi koja je povećala produktivnost poljoprivrede, te nove načine komunikacije u obliku pisma. U 3. milenijumu p. n. e. je porast bogatstva, bilo intelektualnog ili fizičkog, postalo povodom nadmetanja i sukoba među gradovima, a vladari pokušavali akumulirati još više bogatstva i vlasti. Zajedno s time je došla pojava prvih oblika mega-arhitekture, imperijalizma, organiziranog apsolutizma i internih revolucija.

Civilizacije Sumera i Akada u Mezopotamiji su postale skup zavađenih gradova-država među kojima su bili česti ratovi. Sukobi bez prestanka su znali imati snažan utjecaj na resurse, energiju i stanovništvo. Manje gradove-države su počeli uništavati i osvajati veći, a osvajači postajali sve veći dok Sargon Akadski nije uspio proširiti svoj imperij na cijelu Mezopotamiju. Veličina te države neće biti premašena sve do Asirije 1500 godina kasnije.

U Starom kraljevstvu Egipta, ideja o aposlutnoj vlasti se dodatno širila kroz osvajanja. Vojne ekspedicije su slane kroz kraljevstvo s ciljem da se dovode na huljade robova. The Egipatske piramide sagrađene tokom ovog milenijuma će hiljadama godina ostati najviše i najveće ljudske građevine. U Egiptu su isto tako faraoni počeli sebe prikazivati kao bogove porijekla drukčijeg od ostalih ljudi. Čak i u Evropi, koja je u to doba još bila u neolitskom periodu, su graditelji megalita sebi pravili slične spomenike. Na Bliskom Istoku i na Zapadu tokom 3. milenijuma p. n. e. su tako vladari i arhitekti uvodili značajne novosti.

Pred kraj milenijuma je Egipat iskusio prvu narodnu revoluciju zabilježenu u historiji. Nakon dugotrajnih ratova Sumerani su shvatili prednosti ujedinjenja pod stabilnim političkim uređenjem, odnosno velikom državom, pa su postali relativno miroljubiva, dobr organizirana i složena tehnokratska država koja se vezuje uz 3. dinastiju Ura. Ta se dinastija kasnije počela boriti s valovima nomadskih osvajača poznatijih kao Amoriti, i koji će igrati značajnu ulogu u regiji kroz sljedeće vijekove.

Događaji

Sirija: Osnivanje grada Mari (29. vijek p. n. e. )
Irak: Stvaranje Kraljevstva Elam
Nicanje stabla bristleconskog bora - "Metuzalema" oko 2700. p. n. e., najstarijeg poznatog danas živućeg drva
Dinastija Lagaš u Sumeriji
Zlatno doba Ura u Mezopotamiji. (2474–2398. p. n. e.)
Treća i Četvrta dinastija Egipta.
Ujedinjena Civilizacija Doline Inda (2600. p. n. e.)
Indoevropljani prvi put napadaju Grčku (23. vijek p. n. e.)
Megalitska, Kultura svezanog posuđa i Beaker cvatu u Evropi.
sredina i kraj 3. milenijum, Helensko naseljavanje grčkog kopna.

Ekološke promjene

Masovna migracija ljudi iz Centralne Sahare u Zapadnu Afriku, moguće uzrokovana klimatskim promjenama koje su počele u 4. milenijum p. n. e..

Važne ličnosti

Djoser, kralj Egipta, naručitelj Stepenaste piramide u Saqqari.
Gilgameš, peti kralj Prve dinastije Uruka, postao trajno zabilježen zahvaljajući prvom svjetskom književnom djelu Ep of Gilgamešu (cca. 26. vijek p. n. e.)
Khufu, kralj Egipta, graditelj Velike piramide u Gizi
Urukagina, kralj Lagaša, tvorac prvog poznatog zakonika. (24. vijek p. n. e.)
Lugalsaggizi, kralj Uruka i Umme osvaja Lagaš (2371–2347. p. n. e.)
Sargon Veliki, osnivač carstva Akada i Sumerije (2371–2316. p. n. e. srednja kronologija)
Ur-Nammu osnivač 3. dinastije Ura (2112–2095. p. n. e. srednja kronologija)
Tri Uzvišena i Pet careva Kine

Kulture

Stari elamitski period (ca. 2700. p. n. e. – 1600. p. n. e.)
Kultura svezanog posuđa (također Kultura bojnih sjekira ili Kultura jednog groba)
kasna majkopska kultura
kasna kultura Vinče
kasna Funnelbeaker kultura
Badenska kultura
Kultura globularnih amfora
rana kultura Beaker
Jamna kultura, Kultura katakombi, mogući izvor indoevropske satemizacije.
Sintashta-Petrovka-Arkaim kultura se stvara od kulture katakombi oko 2200. p. n. e., mogući izvor Proto-Indoiranaca.

Pronalasci, otkrića, pojave

Grnčarija razvijena u Amerikama (30. vijek p. n. e.)
Kinezi bilježe kometu
Gradnja Velike piramideu Gizi (26. vijek p. n. e.)
Jedra korištena na brodovima (20. vijek p. n. e.)
Prvi zigurati sagrađeni u Sumeru
Civilizacije Bliskog istoka ulaze u bronzano doba oko 3000. p. n. e.
Najstariji poznati šamanski krug sagrađen u Amerikama
Bronza i metalurgija se pojavljuju u Irskoj.
Kočije se pojavljuju u Centralnoj Aziji prije 2000. p. n. e.

Kulturni spomenici

Dovršetak Velike piramide u Gizi
Dovršetak prve faze stonehengeskog spomenika u Engleskoj
Era piramide/opservatorije Buena Vista u Peruu

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: 3. milenij p. n. e.