Republika Srbija (1992–2006)

Republika Srbija Република Србија
1992–2006
Prethodnice: ← SR Srbija Nasljednice: Srbija → UNMIK →
Zastava Grb
Himna:  "Hej, Slaveni" (1992–2004) "Bože pravde" (2005–2006)
Položaj na karti
Status		konstitutivna država u SR Jugoslaviji, te kasnije u Srbiji i Crnoj Gori
Glavni i najveći grad		Beograd 44°49′04″N 20°27′25″E / 44.81778°N 20.45694°E / 44.81778; 20.45694
Službeni jezik		srpskohrvatski[1]
Pismo		Latinica Ćirilica
Državno uređenje		1992–2000: jednopartijska parlamentarna republika 2000–2006: parlamentarna republika
Predsjednik
• 1990-1997.		Slobodan Milošević
• 1997-2000.		Milan Milutinović
• 2002-2006.		Boris Tadić
Premijer
• 1992–1993.		Radoman Božović (prvi)
• 2004-2006.		Vojislav Koštunica (zadnji)
Zakonodavstvo		Narodna skupština
Historija		Jugoslavenski ratovi
-	Izmjena ustava Srbije	28. septembar 1990.
-	Proglašena SR Jugoslavija	27. april 1992.
-	Kosovski rat	1998–1999
-	Svrgavanje Slobodana Miloševića	5. oktobar 2000.
-	Državna zajednica	4. februar 2003.
-	Ukidanje državne zajednice	5. juni 2006.
Osnivanje		28. septembar 1990.
Ukidanje		5. juni 2006.
Površina
• Ukupno		88.361 km^2
Stanovništvo
• Ukupno (1991)		9.778.991
• Gustoća		110,76/km^2
Valuta		jugoslavenski dinar
Vremenska zona		UTC +1
• Ljeti (DST)		UTC +2
Format datuma		D.M.GGGG.
Vozačka strana		desna
Pozivni broj		+38
Internetska domena		.yu
Danas dio		Srbija Kosovo

Republika Srbija bila je konstitutivna država Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije od 1990. do 1992, Savezne Republike Jugoslavije od 1992. i 2003. i Državne zajednice Srbija i Crna Gora od 2003. do 2006. Proglašenjem nezavisnosti Republike Crne Gore iz zajednice sa Republikom Srbijom u junu 2006,^[2] obje su postale samostalne suverene države.^[3]

Nakon raspada Saveza komunista Jugoslavije 1990, Socijalistička Republika Srbija predvođena Socijalističkom partijom Slobodana Miloševića (bivši Savez komunista Srbije) usvojila je novi ustav, proglašavajući se konstitutivnom republikom sa demokratskim institucijama unutar Jugoslavije, i "socijalističkom" pridjev je izbačen iz službenog naslova. Kako se Jugoslavija raspala, Srbija i Crna Gora su 1992. formirale novu federativnu državu pod nazivom Savezna Republika Jugoslavija, poznata nakon 2003. kao Srbija i Crna Gora .

Srbija je tvrdila da nije bila umiješana u ratove u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Međutim, sve srpske paradržave unutar njih tražile su direktno ujedinjenje sa Srbijom. SAO Krajina, a kasnije i Republika Srpska Krajina, nastojala je da postane "konstitutivni dio jedinstvene državne teritorije Republike Srbije".^[4][4] Politički lider Republike Srpske Radovan Karadžić izjavio je da ne želi da ona bude u federaciji uz Srbiju u Jugoslaviji, već da RS treba da bude direktno inkorporirana Srbiji.^[5] Dok je Srbija priznala želju obje paradržava da budu u zajedničkoj državi sa Srbijom, one su izabrale put individualne nezavisnosti, pa ih Vlada Srbije nije priznala kao dio Srbije, niti u okviru Savezne Republike Jugoslavije.

Iako je Srbija uspjela – barem nominalno – da ostane podalje od jugoslavenskih ratova sve do 1998. kada je izbio rat na Kosovu, 1990-te su obilježile ekonomska kriza i hiperinflacija, jugoslavenski ratovi, izbeglička kriza i autoritarna vladavina Slobodana Miloševića. Nakon dolaska opozicije na vlast 2000, Srbija (u međunarodnoj zajednici posmatrana drugačije od Crne Gore) započela je tranziciju u pomirenju sa zapadnim narodima, deceniju kasnije od većine drugih istočnoevropskih zemalja. Kao rezultat ove promjene, Jugoslavija je počela polako da se reintegriše na međunarodnom planu nakon perioda izolacije izazvanog sankcijama koje su sada lagano ublažavale.

Pozadina

Raspadom Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ) 1992, dvije preostale konstitutivne republike Srbija i Crna Gora dogovorile su se da formiraju novu jugoslovensku državu koja je zvanično napustila socijalizam u korist formiranja nove Jugoslavije zasnovane na demokratskim institucijama (iako je republika je zadržala svoj komunistički grb). Ova nova krnja Jugoslavija bila je poznata kao Savezna Republika Jugoslavija (SRJ). Socijalistička Republika Srbija postala je poznata kao Republika Srbija 1990. nakon raspada Saveza komunista Jugoslavije, iako će bivši komunistički političari imati uticaj prvih deset godina, pošto je vladajuća Socijalistička partija Srbije direktno poticala iz Saveza komunista Jugoslavije. Činilo se da je Srbija dominantna republika u SRJ s obzirom na ogromne razlike u veličini i broju stanovnika među republikama; na unutrašnjem planu, međutim, dva entiteta su funkcionisala nezavisno, dok su u spoljnim poslovima saveznu vladu činili i Crnogorci i Srbi.

Federacija

Slobodan Milošević, predsjednik Srbije od 1989. do 1997. i predsjednik Jugoslavije od 1997. do 2000..

Zoran Đinđić, premijer Srbije od 2001. do 2003..

Politika Srbije u SRJ nastavila je da podržava srpske interese u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj čije je srpsko stanovništvo željelo da ostane u Jugoslaviji. Od 1989. Srbiju je vodio Slobodan Milošević, bivši komunista koji je obećao da će braniti i promovisati srpske interese u Jugoslaviji. On i crnogorski predsjednik Momir Bulatović 1992. formiraju Saveznu Republiku Jugoslaviju. Mnogi kritičari na međunarodnoj sceni vidjeli su Srbiju kao dominantnu unutrašnju jedinicu SRJ, u kojoj je predsjednik Srbije Milošević, čini se, imao više uticaja na saveznu politiku od predsjednika Jugoslavije (prvi savezni predsjednik Dobrica Ćosić bio je primoran da podnese ostavku zbog suprotstavljanja Miloševiću). Miloševićeva vlada nije imala zvanične teritorijalne pretenzije na Republiku Makedoniju. Drugi su tvrdili da se Milošević samo zalagao za samoopredjeljenje samoproglašenih srpskih paradržava koje su željele da ostanu u Jugoslaviji.

Tokom jugoslavenskih ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, Milošević je podržavao srpske separatiste koji su željeli da se ocijepe od ovih novonastalih država. Ova podrška se proširila na kontroverzne ličnosti kao što je lider Srba u BiH Radovan Karadžić, a optužbe nekih međunarodnih ličnosti su tvrdile da je Milošević bio nadležan za srpske frakcije tokom rata i da je dozvolio ratne zločine.

Milošević je 1995. predstavljao Srbe u BiH prilikom potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma.^[6] Milošević je bio predsjednik Srbije do 1997. kada se povukao sa mjesta predsjednika Srbije i postao predsjednik Jugoslavije. Od Miloševića te dužnost predsjednika Srbije preuzeo je Milan Milutinović.

Od 1996. do 1999. izbila je teška politička nestabilnost u autonomnoj pokrajini Kosovo naseljenoj Albancima u Srbiji. Ovo je izazvalo rat na Kosovu od 1998.^[7][8] do 1999.^[9] Tokom Kosovskog rata, SRJ je bombardovana od strane NATO-a koje su uključivale glavni grad Srbije i SRJ, Beograd. Nakon toga, vlast je pristala da prepusti kontrolu nad pokrajinom Kosovo pod autonomnim mandatom Ujedinjenih nacija. Savezna skupština SR Jugoslavije je 12. aprila 1999. donijela „Odluku o pristupanju SRJ Saveznoj državi Rusije i Belorusije“.^[10]

Vojislav Koštunica, predsjednik Jugoslavije od 2000. do 2003. i premijer Srbije od 2004. do 2006.

Jugoslavenski ratovi su rezultirali propadanjem privrede u Srbiji zbog sankcija, ^[11] hiperinflacije ^[12] i bijesa na savezno predsjedništvo Miloševića. Ratovi i njihove posljedice doveli su do uspona srpskih ultranacionalističkih partija, poput Srpske radikalne stranke na čelu sa Vojislavom Šešeljem, koji je u svojoj retorici promovisao ideju da Srbi nastave da žive u jednoj državi. Šešelj je učestvovao u kampanji etničkih Srba protiv Hrvata i Bošnjaka tokom jugoslavenskih ratova. Šešelja je jugoslavenska vlada dva puta hapsila 1994. i 1995, ali je na kraju postao potpredsjednik Srbije od 1998. do 2000.. Građani Srbije su 2000. protestovali protiv izbora kada je Milošević odbio da se povuče iz Predsjedništva Jugoslavije nakon izbora jer su postojale optužbe o prevari birača.^[13] Milošević je smijenjen 5. oktobra 2000, a narednog dana je zvanično podnio ostavku. Kasnije su ga 2001. uhapsile savezne vlasti zbog navodne korupcije dok je bio na vlasti, ali je ubrzo prebačen u Hag kako bi se suočio s optužbama za ratne zločine.^[14]

Posle svrgavanja Miloševića, Vojislav Koštunica je postao predsjednik Jugoslavije. U 2002, Miloševićev saveznik, predsjednik Srbije Milutinović, podnio je ostavku, čime je okončano dvanaest godina nekog oblika političkog vođstva Socijalističke partije Srbije nad republikom. Milutinovića je zamijenio Boris Tadić iz Demokratske stranke.

Državna zajednica

U 2003. Srbija i Crna Gora proglasile su državnu zajednicu. Ona je nastala kako je crnogorski nacionalizam rastao. Crna Gora je nekoliko godina koristila spoljnu valutu kao zakonsko sredstvo plaćanja, počelo je sa njemačkom markom, a od 2002. postalo je euro. Srbija je, međutim, nastavila da koristi jugoslavenski dinar i Narodnu banku Jugoslavije. Ulaskom Srbije u državnu zajednicu bila je njena konačna podređenost sve do proglašenja njene nezavisnosti 2006. nakon što je Crna Gora proglasila nezavisnost nakon referenduma koji je održan neposredno prije toga.

Između 2003. i 2006. Srbija je bila suočena sa unutrašnjim političkim sukobima oko pravca republike. Srpski političari su bili podeljeni oko odluke o stvaranju labave državne zajednice. Zorana Đinđića, koji je viđen kao glavni zagovornik državne zajednice, kritikovao je bivši jugoslavenski predsjednik Vojislav Koštunica. Gnjev nacionalista zbog Đinđićevog položaja rezultirao je iznenadnim atentatom u martu 2003, zbog čega je proglašeno vanredno stanje. 2004. proevropske političke snage ujedinile su se protiv nacionalističkih snaga koje su se protivile ulasku Srbije u EU sve dok EU nije priznala suverenitet Srbije na Kosovu.^[15]

Srbija se 21. maja 2006. suočila sa implikacijama referenduma o nezavisnosti Crne Gore od državne zajednice. Većina Srba je željela da zadrži Crnu Goru u državnoj zajednici zbog ranijih bliskih veza koje su dva naroda imala i što su Crnogorci u Srbiji kulturno i etnički istovjetni Srbima. Uprkos teško vođenoj kampanji prounionista, snage za nezavisnost su za dlaku pobijedile na referendumu sa nešto više od 55% cenzusa koji je zahtijevala Evropska unija . Skupština Crne Gore je u subotu 3. juna zvanično proglasila nezavisnost.^[2]

Nezavisnosti Crne Gore, Srbija se proglasila pravnim i političkim nasljednikom Srbije i Crne Gore,^[16] prvi put od 1918. i da će Vlada i Skupština Srbije uskoro usvojiti novi ustav.^[17] Time je također okončana skoro 88-godišnja zajednica Crne Gore i Srbije.

Ekonomija

Sankcije

Tokom većeg dijela 1990-ih i ranih 2000-ih, protiv Srbije su držane sankcije. sankcije Jugoslaviji počele su da se povlače nakon svrgavanja Miloševića i većina je ukinuta do 19. januara 2001. ^[18]

Vlada

Predsjednici

• Slobodan Milošević (11. januar 1991 – 23. jul 1997.)
• Dragan Tomić (23. jula 1997 – 29. decembra 1997.) (v.d.)
• Milan Milutinović (29. decembar 1997 – 29. decembar 2002.)
• Nataša Mićić (29. decembar 2002 – 27. januar 2004.) (v.d.)
• Dragan Maršićanin (4. februar 2004 – 3. mart 2004.) (v.d.)
• Vojislav Mihailović (3. mart 2004 – 4. mart 2004) (v.d.)
• Predrag Marković (4. mart 2004 – 11. jul 2004.) ( v.d.)
• Boris Tadić (11. jula 2004 – 5. juna 2006.)

Premijeri

• Radoman Božović (27. april 1992 – 10. februar 1993.)
• Nikola Šainović (10. februar 1993 – 18. mart 1994.)
• Mirko Marjanović (18.3.1994 – 24.10.2000.)
• Milomir Minić (25.10.2000 – 25.01.2001.)
• Zoran Đinđić (25.01.2001 – 12.03.2003.)
• Nebojša Čović (12. mart 2003 – 18. mart 2003.) (v.d.)
• Žarko Korać (17. mart 2003 – 18. mart 2003.) (v.d.)
• Zoran Živković (18.3.2003 – 4.3.2004.)
• Vojislav Koštunica (4. mart 2004 – 5. jun 2006.)

Također pogledajte

• Republika Crna Gora
• Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
• Socijalistička Republika Srbija
• Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina
• Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo

Reference

1. "Ustav Republike Srbije" [Constitution of the Republic of Serbia]. 1990. Arhivirano s originala, 8. 9. 2006. Pristupljeno 22. 1. 2023. Član 8. U Republici Srbiji u službenoj je upotrebi srpskohrvatski jezik i ćiriličko pismo, a latiničko pismo je u službenoj upotrebi na način utvrđen zakonom. [...] [In the Republic of Serbia, the Serbo-Croatian language and the Cyrillic alphabet are in official use, while the Latin alphabet is in official use in the manner established by law.]
2. Montenegro declares independence BBC News, 4 June 2006
3. "Serbia ends union with Montenegro". The Irish Times.
4. Prosecutor v.
5. Daily Report: East Europe, Issues 191-210.
6. Bonner, Raymond (24. 11. 1995). "In Reversal, Serbs of Bosnia Accept Peace Agreement". The New York Times. str. 1.
7. Independent International Commission on Kosovo (2000). The Kosovo Report (PDF). Oxford: Oxford University Press. str. 2. ISBN 978-0199243099.
8. Quackenbush, Stephen L. (2015). International Conflict: Logic and Evidence. Los Angeles: Sage. str. 202. ISBN 9781452240985.
9. Boyle, Michael J. (2014). Violence After War: Explaining Instability in Post-Conflict States. Baltimore: Johns Hopkins University Press. str. 175. ISBN 9781421412573.
10. "Одлука о приступању Савезне Републике Југославије Савезу Русије и Белорусије: 25/1999-1" [Decision on the accession of the Federal Republic of Yugoslavia to the Alliance of Russia and Belarus: 25/1999-1]. Službeni list SRJ (25). Belgrade: Pravno informacioni sistem RS. 12. 4. 1999. Pristupljeno 22. 1. 2023.
11. The Mandala Projects 2012.
12. Hanke, Steve H. (7. 5. 2007). "The World's Greatest Unreported Hyperinflation". Cato Institute. Pristupljeno 7. 5. 2019.
13. Boško Nicović (4. 10. 2010). "Hronologija: Od kraja bombardovanja do 5. oktobra" (jezik: srpski). B92. Arhivirano s originala, 26. 8. 2012. Pristupljeno 29. 1. 2014.
14. "Arrest and Transfer". International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
15. Lozancic, Dragan (2. 7. 2008). "Kosovo: Adjusting to a "New Reality"". Marshallcenter.
16. srbija.gov.rs (31. 5. 2006). "Serbia inherits state and legal continuity of Serbia-Montenegro". www.srbija.gov.rs (jezik: engleski). Pristupljeno 4. 3. 2022.
17. srbija.gov.rs (31. 5. 2006). "New constitution to be adopted with consensus of all parliamentary parties". www.srbija.gov.rs (jezik: engleski). Pristupljeno 4. 3. 2022.
18. Jovanovic i Sukovic 2001.

Izvori

• Bataković, Dušan T., ured. (2005). Histoire du peuple serbe [History of the Serbian People] (jezik: French). Lausanne: L’Age d’Homme. ISBN 9782825119587.
• Jovanovic, Predrag; Sukovic, Danilo (2001). "A decade under sanctions". Transparentnost. Arhivirano s originala, 27. 12. 2022. Pristupljeno 4. 7. 2023.
• Miller, Nicholas (2005). "Serbia and Montenegro". Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. 3. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. str. 529–581. ISBN 9781576078006.
• The Mandala Projects (2012). "Serbia Sanctions (SERBSANC)". The Mandala Projects. 391. Arhivirano s originala, 12. 5. 2015. Pristupljeno 18. 6. 2016.