Užička republika

Užička republika
Ужичка република
jesen 1941 - decembar 1941.
Zastava
Himna: Nijedna zvanična
Položaj na karti
Glavni grad Užice
Službeni jezik Srpskohrvatski
Državno uređenje Partizanski slobodni teritorij
Predsjednik
• 1941.
 Dragojlo Dudić
Osnivanje Jesen 1941.
Ukidanje Decembar 1941.
Stanovništvo
• Ukupno
300.000>1.000.000 
Danas dio Srbija

Užička republika bila je kratkotrajno oslobođena partizanska teritorija i prva oslobođena teritorija u Evropi u Drugom svjetskom ratu, organizirana kao vojna mini-država koja je postojala u jesen 1941. u okupiranoj Jugoslaviji, tačnije zapadni dio Teritorije Vojnog komandanta u Srbiji.[a] Republiku je uspostavio partizanski pokret otpora, a njen administrativni centar bio je grad Užice.

Granice

[uredi | uredi izvor]

Užička Republika obuhvatala je veliki dio zapadnog dijela okupirane teritorije i imala je više od 300.000 stanovnika[3] (prema drugom izvoru, blizu milion[4]). Nalazila se između pruge Valjevo–Bajina Bašta na sjeveru, rijeke Drine na zapadu, rijeke Zapadne Morave na istoku i Raške oblasti na jugu.

Različiti izvori pružaju različite informacije o veličini republike: prema nekim izvorima, ona je obuhvatala 15.000[4] ili 20.000[5] km2.

Historija

[uredi | uredi izvor]

Vladu su sačinjavali "narodni savjeti" (odbori), a partizani su otvarali škole i izdavali novine "Borba". Uspjeli su da pokrenu poštanski sistem i oko 145 km železničke pruge i vodili fabriku municije iz trezora ispod banke u Užicu.[6]

Novembra 1941, u Prvoj ofanzivi, njemačke trupe su ponovo zauzele ovu teritoriju, dok je glavnina partizanskih snaga pobjegla prema Bosni, Sandžaku i Crnoj Gori, pregrupisavši se kod Foče u Bosni.[7]

Kraj

[uredi | uredi izvor]

Levičarska politika koju je tada vodio Josip Broz Tito (kasnije poznata kao lijeva skretanja) značajno je doprinela porazu partizana u Užičkoj Republici.[8] Zbog profašističke srpske propagande koja je opisivala da su partizani vođeni strancima,[9] stanovništvo Srbije se okrenulo protiv ustanka i protiv partizanskih ustanika. Početkom decembra 1941.[10] partizani su prešli iz Srbije u Bosnu (nominalno dio NDH) i pridružili se svojim drugovima koji su već napustili Crnu Goru.[11]

U popularnoj kulturi

[uredi | uredi izvor]

Jugoslovenski partizanski igrani film Užička republika iz 1974. pokriva događaje oko postojanja Užičke Republike.

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Bilješke

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Zvanični naziv okupirane teritorije[1][2]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Hehn (1971), str. 344–73
  2. ^ Pavlowitch (2002), str. 141
  3. ^ Surhone, Lambert M.; Timpledon, Miriam T.; Marseken, Susan F. (11. 6. 2010). Republic of Užice: Socialist Federal Republic of Yugoslavia, Yugoslav Partisans, Užice, Bajina Bašta, Great Morava, Sandžak. ISBN 978-613-0-34365-1.
  4. ^ a b Report on World Affairs (jezik: engleski). RWA. 1. 1. 1985.
  5. ^ Pshennikov, S.; Nat͡sionalʹnyĭ komitet istorikov Sovetskogo Soi͡uza (1. 1. 1985). The Resistance movement in Europe during the Second World War: 16th International Congress of Historical Sciences, Stuttgart, August 1985 (jezik: engleski). "Social Sciences Today" Editorial Board, USSR Academy of Sciences.
  6. ^ Misha Glenny, The Balkans, 1999, p. 487
  7. ^ "Užice Republic 1941". National Museum Uzice (jezik: engleski). Pristupljeno 31. 5. 2022.
  8. ^ Banac 1988, str. 81.
  9. ^ Petrović, Nenad (9. 2. 2009). "Politička Propaganda u Okupiranoj Srbiji: Milan Nedić, Velibor Jonić i Dimitrije Ljotić". www.crvenakritika.org (jezik: srpskohrvatski). Pristupljeno 18. 1. 2017.
  10. ^ Jelić, Ivan; Strugar, Novak (1985). War and revolution in Yugoslavia, 1941-1945. Socialist Thought and Practice. str. 122. Partisan Detachments of Yugoslavia and the leaderships of the national liberation movement withdrew from Serbia early in December 1941
  11. ^ Pavlowitch 2002, str. 147: "Kada je represija pukla mjehur optimizma, narodno raspoloženje u Srbiji se također okrenulo protiv ustanika i onih koji su htjeli da nastave sa revolucijom... Partizani su prešli na nominalno teritoriju NDH, gde su se pridružili svojim drugovima koji su napustili Crnu Goru."

Izvori

[uredi | uredi izvor]