Мохк (АД 1-гӀа тегӀа) | |||
Мцхета-Мтианети | |||
---|---|---|---|
მცხეთა-მთიანეთი | |||
|
|||
42°17′ къ. ш. 44°45′ м. д.HGЯO | |||
Пачхьалкх | Гуьржийчоь | ||
Адм. центр | Мцхета | ||
Губернатор | Гоча Зеикидзе[1] | ||
Истори а, географи а | |||
Кхоллар | 1995 | ||
Латта |
6785 км², факт. — 5774
|
||
Сахьтан аса | UTC+4:00 | ||
Бахархой | |||
Бахархой |
93 897[2] стаг (2018)
|
||
Луьсталла | 14 стаг/км² | ||
Къаьмнийн хӀоттам |
гуьржий 94,5 % азербайджанаш 2,4 % хӀирий 1,4 %[3] |
||
Динан хӀоттам | керста 96,07 %, бусулба 2,43 %[4] | ||
Официалан меттанаш | гуьржийн | ||
Идентификаторан терахьаш | |||
Код ISO 3166-2 | GE-MM | ||
|
|||
Официалан сайт | |||
Викиларми чохь медиафайлаш |
Мцхета-Мтианети[5][6] (наггахь Мцхета-Мтианетия; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Гуьржийчоьнан хӀинцалера административан мохк. Коьрта а йойккха гӀала а — Мцхета.
ДӀалоцу Гуьржийчоьнан масийтта историн мехкаш: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Пхейн-Мохк, Пшави, Чоьхьара Картли малхбалехьара дакъа а. Мехкан цхьадолу дакъа Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ду.
Коьрта Кавказан дукъо мохк боькъу шена декъе, къелбаседа а, къилба а. И ши дакъа хотталуш ду ЖӀарин дукъ долччехь. Кавказан дукъан къилбаседа басахь ду Казбеган муниципалитетан дукха долу дакъа а, Душетин муниципалитетан жимах дакъа а.
1801 шарахь Россех дӀа кхетачу хенахь Мцхета-Мтианети мохк Картли-Кахетин пачхьалкхан йукъа богӀуш бара.
1840 шерахь хӀара мохк Гуьржийн-Имеретин губерни йукъа тоьхна, ткъа 1846 шерахь, и губерни дӀаяьккхиначул тӀехьа, Кутаиссин губернин йукъа. Оцу хенахь мехкан йукъахь яра Горин, Тушино-пшаво-пхьейн уездаш, цул совнах Горийн, Тифлисин уездийн дакъанаш а. ТӀехьо уездийн дозанаш хийцаделира.
Мцхета-Мтианети йукъахь ю 4 муниципалитет (2006 шо кхаччалц— кӀошташ)[7]. 2016 тӀера 2018 шш. къаччалц Мцхета гӀалина муниципалитет статус елира (мехкан муьтӀахь йолу гӀала яра).
Муниципалитет | майда, км² |
бахархой ларар 2002[8], стаг |
бахархой ларар 2014[9], стаг |
бахархой ларар 2018[2], стаг |
центр |
---|---|---|---|---|---|
Душетин муниципалитет | 2982 | 33 636 | 25 659 | 26 128 | Душети гӀ. |
Казбегин муниципалитет | 1082 | 5261 | 3795 | 3818 | Степанцминда гӀкэ |
Мцхетин муниципалитет[10] | 806 | 64 829 | 55 651 | 53 944 | Мцхета гӀ. |
Тианетин муниципалитет | 906 | 14 014 | 9468 | 10 007 | Тианети гӀкэ |
ерриге[11] | 5776 | 117 740 | 94 573 | 93 897 | Мцхета гӀ. |
Ахалгорин муниципалитет — Къилба ХӀирийчоьно дола деш ю Ленингорин кӀошт санна лоруш ю, Ахалгори (Ленингори) гӀкэ цани.
ГӀаланаш: Мцхета (7940 стаг, 2014 шарахь), Душети (6167 стаг).
ГӀалин кепара эвланаш: Тианети (2479 стаг, 2014 шарахь), Жинвали (1828 стаг), Степанцминда (1326 стаг.), Пасанаури (1148 стаг), Сиони (371 стаг).
Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)[12][13]
стаг | % | |
---|---|---|
массо | 94 573 | 100,00 % |
Гуьржий | 89 343 | 94,47 % |
Азербайджанаш | 2316 | 2,45 % |
ХӀирий | 1327 | 1,40 % |
Ассирийхой | 709 | 0,75 % |
Эрмалой | 291 | 0,31 % |
Оьрсий | 252 | 0,27 % |
Украинаш | 80 | 0,08 % |
Езидаш | 61 | 0,06 % |
Желтой | 55 | 0,06 % |
кхиберш | 139 | 0,15 % |
2018 шеран 1 январехь ларарца махкахь 93 897 бахархой бу[2], 2014 шеран 1 январехь — 108 800 бахархой (Ахалгорин кӀошт ца лоруш (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт).
2014 шарахь ларарца махкахь бахархой 94 573 стаг[9].
2002 шарахь гуьржаш дола деш долу декъана бахархой ларарца, 125 443 стаг вара (пачхьалкхан бахархойх 2,9 %), Ахалгорин кӀошт цани (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт); йоцуш — 117 740 стаг. 2008 шеран 1 январехь ларарца — 118,1 эзар стаг[14] (Ахалгорин кӀошт (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[15][16]). 2009 шеран 1 январехь (Ахалгорин кӀошт ( Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[2]
Мцхета-Мтианети мехкан дукхахаболу бахархой гуьржий бу, цера массийта этнографин тобанаш ю. Къилбехьа бу картлийш, къилба-малхбалехьа бу — кахетиш, юккъерчу декъехь бехаш бу пшаваш, ломан кӀошташкахь — мохлой а, пхьей а.
ХӀирий бехаш бу Казбеган кӀоштан малхбузехьара декъехь — Трусов чӀаж Терк хина хьосташкахь. Казбеган кӀоштахь берриге хӀирий 89 я 1,7 % бу.
Мцхетан кӀоштахь хӀирийн йоккха диаспора ю (1464 стаг я 2,3 %), Тбилисин уллохь.
2008 шо кхачале Ахалгорин кӀоштан (мехкан 2008 ш. август кхаччалц Гуьржийчоьно дола деш дара) дукхахберш бара гуьржий (картлийш) (84,6 % я 6520 стаг), кӀезигахаберш бара — хӀирий (14,4 % я 1110 стаг).
Мцхета-Мтианети мехкан а, цуьна кӀоштийн а къаьмнийн хӀоттам (2014)[12]
Мохк, кӀошт[17] |
массо | гуьр- жий |
% | азер- байд- жанаш |
% | хӀир- ий |
% | асси- рий- хой |
% | эрм- лой |
% | оьр- сий |
% | ук- раин- наш |
% | ези- даш |
% | жел- той |
% | кхи. | % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
мохк Ахалгори йоцуш[18] | 94 573 | 89 343 | 94,47 % | 2316 | 2,45 % | 1327 | 1,40 % | 709 | 0,75 % | 291 | 0,31 % | 252 | 0,27 % | 80 | 0,08 % | 61 | 0,06 % | 55 | 0,06 % | 139 | 0,15 % |
Душетин | 25 659 | 24 946 | 97,22 % | 3 | 0,01 % | 609 | 2,37 % | 1 | 0,00 % | 18 | 0,07 % | 39 | 0,15 % | 17 | 0,06 % | 0 | 0,00 % | 10 | 0,04 % | 16 | 0,06 % |
Тианетин | 9468 | 9409 | 99,38 % | 1 | 0,01 % | 19 | 0,20 % | 0 | 0,00 % | 8 | 0,08 % | 14 | 0,15 % | 6 | 0,06 % | 1 | 0,01 % | 8 | 0,08 % | 2 | 0,02 % |
Мцхетан | 55 651 | 51 222 | 92,04 % | 2311 | 4,15 % | 686 | 1,23 % | 708 | 1,27 % | 262 | 0,47 % | 192 | 0,35 % | 56 | 0,10 % | 60 | 0,11 % | 37 | 0,07 % | 117 | 0,21 % |
Казбеган | 3795 | 3766 | 99,24 % | 1 | 0,03 % | 13 | 0,34 % | 0 | 0,00 % | 3 | 0,08 % | 7 | 0,18 % | 1 | 0,03 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 4 | 0,11 % |