Мцхета-Мтианети

Мохк (АД 1-гӀа тегӀа)
Мцхета-Мтианети
მცხეთა-მთიანეთი
ХӀост
ХӀост
42°17′ къ. ш. 44°45′ м. д.HGЯO
Пачхьалкх Гуьржийчоь
Адм. центр Мцхета
Губернатор Гоча Зеикидзе[1]
Истори а, географи а
Кхоллар 1995
Латта

6785 км², факт. — 5774

  • (3(6)-гӀа меттиг)
Сахьтан аса UTC+4:00
Бахархой
Бахархой

93 897[2] стаг (2018)

  • (10-гӀа меттиг)
Луьсталла 14 стаг/км²
Къаьмнийн хӀоттам гуьржий 94,5 %
азербайджанаш 2,4 %
хӀирий 1,4 %[3]
Динан хӀоттам керста 96,07 %, бусулба 2,43 %[4]
Официалан меттанаш гуьржийн
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 GE-MM
Официалан сайт
Мцхета-Мтианети картин тӀехь
Викилармин логотип Викиларми чохь медиафайлаш


Мцхета-Мтианети[5][6] (наггахь Мцхета-Мтианетия; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Гуьржийчоьнан хӀинцалера административан мохк. Коьрта а йойккха гӀала а — Мцхета.

ДӀалоцу Гуьржийчоьнан масийтта историн мехкаш: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Пхейн-Мохк, Пшави, Чоьхьара Картли малхбалехьара дакъа а. Мехкан цхьадолу дакъа Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ду.

Географи

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Коьрта Кавказан дукъо мохк боькъу шена декъе, къелбаседа а, къилба а. И ши дакъа хотталуш ду ЖӀарин дукъ долччехь. Кавказан дукъан къилбаседа басахь ду Казбеган муниципалитетан дукха долу дакъа а, Душетин муниципалитетан жимах дакъа а.

Истори

[бӀаьра нисйан | нисйан]

1801 шарахь Россех дӀа кхетачу хенахь Мцхета-Мтианети мохк Картли-Кахетин пачхьалкхан йукъа богӀуш бара.

1840 шерахь хӀара мохк Гуьржийн-Имеретин губерни йукъа тоьхна, ткъа 1846 шерахь, и губерни дӀаяьккхиначул тӀехьа, Кутаиссин губернин йукъа. Оцу хенахь мехкан йукъахь яра Горин, Тушино-пшаво-пхьейн уездаш, цул совнах Горийн, Тифлисин уездийн дакъанаш а. ТӀехьо уездийн дозанаш хийцаделира.

Административан йекъайалар

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Мцхета-Мтианети йукъахь ю 4 муниципалитет (2006 шо кхаччалц— кӀошташ)[7]. 2016 тӀера 2018 шш. къаччалц Мцхета гӀалина муниципалитет статус елира (мехкан муьтӀахь йолу гӀала яра).

Муниципалитет майда,
км²		 бахархой
ларар
2002[8],
стаг		 бахархой
ларар
2014[9],
стаг		 бахархой
ларар
2018[2],
стаг		 центр
Душетин муниципалитет 2982 33 636 25 659 26 128 Душети гӀ.
Казбегин муниципалитет 1082 5261 3795 3818 Степанцминда гӀкэ
Мцхетин муниципалитет[10] 806 64 829 55 651 53 944 Мцхета гӀ.
Тианетин муниципалитет 906 14 014 9468 10 007 Тианети гӀкэ
ерриге[11] 5776 117 740 94 573 93 897 Мцхета гӀ.

Ахалгорин муниципалитет — Къилба ХӀирийчоьно дола деш ю Ленингорин кӀошт санна лоруш ю, Ахалгори (Ленингори) гӀкэ цани.

ГӀаланаш: Мцхета (7940 стаг, 2014 шарахь), Душети (6167 стаг).

ГӀалин кепара эвланаш: Тианети (2479 стаг, 2014 шарахь), Жинвали (1828 стаг), Степанцминда (1326 стаг.), Пасанаури (1148 стаг), Сиони (371 стаг).

Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)[12][13]

стаг %
массо 94 573 100,00 %
Гуьржий 89 343 94,47 %
Азербайджанаш 2316 2,45 %
ХӀирий 1327 1,40 %
Ассирийхой 709 0,75 %
Эрмалой 291 0,31 %
Оьрсий 252 0,27 %
Украинаш 80 0,08 %
Езидаш 61 0,06 %
Желтой 55 0,06 %
кхиберш 139 0,15 %

Бахархойн статистика

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Бахархойн статистика 2014 — 2014
Шо Бахархой
2014 94 573

Бахархой

[бӀаьра нисйан | нисйан]

2018 шеран 1 январехь ларарца махкахь 93 897 бахархой бу[2], 2014 шеран 1 январехь — 108 800 бахархой (Ахалгорин кӀошт ца лоруш (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт).

2014 шарахь ларарца махкахь бахархой 94 573 стаг[9].

2002 шарахь гуьржаш дола деш долу декъана бахархой ларарца, 125 443 стаг вара (пачхьалкхан бахархойх 2,9 %), Ахалгорин кӀошт цани (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт); йоцуш — 117 740 стаг. 2008 шеран 1 январехь ларарца — 118,1 эзар стаг[14] (Ахалгорин кӀошт (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[15][16]). 2009 шеран 1 январехь (Ахалгорин кӀошт ( Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[2]

Мцхета-Мтианети мехкан дукхахаболу бахархой гуьржий бу, цера массийта этнографин тобанаш ю. Къилбехьа бу картлийш, къилба-малхбалехьа бу — кахетиш, юккъерчу декъехь бехаш бу пшаваш, ломан кӀошташкахь — мохлой а, пхьей а.

ХӀирий бехаш бу Казбеган кӀоштан малхбузехьара декъехь — Трусов чӀаж Терк хина хьосташкахь. Казбеган кӀоштахь берриге хӀирий 89 я 1,7 % бу.

Мцхетан кӀоштахь хӀирийн йоккха диаспора ю (1464 стаг я 2,3 %), Тбилисин уллохь.

2008 шо кхачале Ахалгорин кӀоштан (мехкан 2008 ш. август кхаччалц Гуьржийчоьно дола деш дара) дукхахберш бара гуьржий (картлийш) (84,6 % я 6520 стаг), кӀезигахаберш бара — хӀирий (14,4 % я 1110 стаг).

Мцхета-Мтианети мехкан а, цуьна кӀоштийн а къаьмнийн хӀоттам (2014)[12]

Мохк,
кӀошт[17]		 массо гуьр-
жий		 % азер-
байд-
жанаш		 % хӀир-
ий		 % асси-
рий-
хой		 % эрм-
лой		 % оьр-
сий		 % ук-
раин-
наш		 % ези-
даш		 % жел-
той		 % кхи. %
мохк Ахалгори йоцуш[18] 94 573 89 343 94,47 % 2316 2,45 % 1327 1,40 % 709 0,75 % 291 0,31 % 252 0,27 % 80 0,08 % 61 0,06 % 55 0,06 % 139 0,15 %
Душетин 25 659 24 946 97,22 % 3 0,01 % 609 2,37 % 1 0,00 % 18 0,07 % 39 0,15 % 17 0,06 % 0 0,00 % 10 0,04 % 16 0,06 %
Тианетин 9468 9409 99,38 % 1 0,01 % 19 0,20 % 0 0,00 % 8 0,08 % 14 0,15 % 6 0,06 % 1 0,01 % 8 0,08 % 2 0,02 %
Мцхетан 55 651 51 222 92,04 % 2311 4,15 % 686 1,23 % 708 1,27 % 262 0,47 % 192 0,35 % 56 0,10 % 60 0,11 % 37 0,07 % 117 0,21 %
Казбеган 3795 3766 99,24 % 1 0,03 % 13 0,34 % 0 0,00 % 3 0,08 % 7 0,18 % 1 0,03 % 0 0,00 % 0 0,00 % 4 0,11 %

Галерей

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  • Орга хина йист.
    Орга хина йист.
  • Мцхета а, Светицховели килс а Багинети лам тӀера хьажча
    Мцхета а, Светицховели килс а Багинети лам тӀера хьажча
  • Ксан гӀам Мухран аренгахь
    Ксан гӀам Мухран аренгахь
  • Гудаури, Гуд чӀаж
    Гудаури, Гуд чӀаж
  • Пивзавод "Натахтари"
    Пивзавод "Натахтари"
  • Шатили
    Шатили

Билгалдахарш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. ↑ Mtskheta-Mtianeti
  2. ↑ 1 2 3 4 Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг. (инг.). Национальная статистическая служба Грузии. ТӀекхочу дата: 29 октября 2018. Кху чуьра архивйина оригиналан 2018 шеран 23 июлехь
  3. ↑ Ethnic composition of Georgia 2014
  4. ↑ georgia-religion2014. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 26 январь. Архивйина 2021 шеран 22 ноябрехь
  5. ↑ Грузия // Энциклопедия Кольера. — Открытое общество, 2000.
  6. ↑ Грузия // Энциклопедия «Вокруг света»
  7. ↑ Гуьржийчоьно мехкан йукъатуху 5-й Ахалгорин кӀошт, иза Ленингорин кӀошт цӀарца Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ю
  8. ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года(ингалс.)
  9. ↑ 1 2 Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information). 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (инг.). Национальная статистическая служба Грузии. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 8 августехь Архивйина 2016-08-08 — Wayback Machine
  10. ↑ Мцхета гӀалица
  11. ↑ Ахалгорин муниципалитет йоцуш
  12. ↑ 1 2 Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity). Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS) (инг.). Национальная статистическая служба Грузии. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 апрель. Архивйина 2016-08-08 — Wayback Machine
  13. ↑ Национальный состав населения Грузии, его регионов и населённых пунктов по переписи населения 2014 года
  14. ↑ Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)(йоьхна хьажорг — истори).
  15. ↑ Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии (инг.). Архивйина 2009 шеран 13 ноябрехь
  16. ↑ Ахалгорин кӀошт йоцуш (Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт) - 97,6 эзар стаг (2009 г.)
  17. ↑ 2006 шарахь дуьйна Гуьржийчоьнан массо кӀошташ муниципалитеташ аьлла хийцина
  18. ↑ Без Ахалгорского района, который с августа 2008 года полностью контролируется частично признанным государством Южная Осетия и входит в Ленингорский район РЮО. Грузинское население в основном бежало из района в Грузию вместе с грузинскими войсками в августе 2008 года