Anthony Munday

Anthony Munday
Ganwyd1560 Edit this on Wikidata
Llundain Edit this on Wikidata
Bu farw10 Awst 1633 Edit this on Wikidata
Llundain Edit this on Wikidata
DinasyddiaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata
Galwedigaethdramodydd, llenor, bardd, cyfieithydd Edit this on Wikidata

Bardd, dramodydd, pamffledwr, a chyfieithydd o Loegr yn oesoedd Elisabeth ac Iago oedd Anthony Munday (sillefir hefyd Mundy; tua 1560 – 1633). Ymhlith ei weithiau mae John a Kent a John a Cumber (perfformiwyd 1594), sy'n ymwneud â gornest rhwng dau ddewin; a The Downfall of Robert, Earle of Huntington a'i dilyniant The Death of Robert, Earle of Huntington (perfformiwyd y ddwy ddrama ym 1598), am chwedl Robin Hwd. Cyfansoddodd sawl baled, er nad yw'r un ohonynt yn goroesi. Dan y llysenw "Shepheard Tonie", cyfrannai sawl cerdd i Englands Helicon (1600). Cyfieithodd hefyd ramantau poblogaidd, gan gynnwys cylch Palmerin (1581–95), Palladine of England (1588), ac Amadis of Gaul (tua 1590), ac ysgrifennodd basiantau i Ddinas Llundain o 1605 ymlaen.[1]

Ganed ef yn Llundain, Teyrnas Lloegr, yn fab i frethynnwr, a chychwynnodd ar ei yrfa yn brentis i argraffwr. Aeth i'r Cyfandir ym 1578 i ysbïo ar ffoaduriaid Catholig o Loegr yn Ffrainc a'r Eidal, a dan ffugenw fe gafodd ei dderbyn i'r Coleg Seisnig yn Rhufain am sawl mis. Wedi iddo ddychwelyd i Loegr, gweithiodd yn actor a llenor toreithiog. Ym 1581–82 bu Munday yn flaenllaw wrth erlid y cenhadon o Iesuwyr a ddilynodd Edmund Campion i Loegr. Ym 1582 ysgrifennodd gofiant o'i gyfnod yn Rhufain, English Romayne Lyfe. Erbyn 1586 cafodd ei benodi yn un o Genhadon y Frenhines Elisabeth I.[2]

Ysgrifennodd Munday o leiaf 17 o ddramâu, ond dim ond ychydig ohonynt sydd yn goroesi. Mae'n debyg taw efe yw awdur Fedele a Fortunio (1584), addasiad o 'r gomedi Eidaleg Il Fedele gan Luigi Pasqualigo, a berfformiwyd yn llys y Frenhines Elisabeth ym 1585. Credir hefyd taw Munday yw prif awdur Sir Thomas More (tua 1590–93), drama hanes a adolygwyd gan Thomas Heywood, Thomas Dekker, a William Shakespeare.[2]

Wedi 1602, ymddengys i Munday roi'r gorau i fyd y theatr, ac eithrio o leiaf pum pasiant a ysgrifennwyd ganddo ar gyfer Arglwydd Faer Llundain yn y cyfnod 1605–23. Yr oedd yn gyfaill i'r croniclydd John Stow, a fu farw ym 1605, a chyhoeddodd Munday argraffiadau newydd o'i A Survey of London ym 1618 a 1633.[2] Cafodd Munday ei ystyried yn grachlenor gan rai, a châi ei watwar fel "Antonio Balladino" yn y gomedi The Case is Altered gan Ben Jonson.[1]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 Margaret Drabble (gol.), The Oxford Companion to English Literature (Rhydychen: Gwasg Prifysgol Rhydychen, 1995), t. 689.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 (Saesneg) Anthony Munday. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 18 Hydref 2022.